Europa's toekomst ligt in zee - Thermae Palace, 12 okt. 10u20

06/10/2010 09:51

Vlaams Instituut voor de Zee

Europa is een maritiem continent met een kustlijn van 89.000 km, dat veel van zijn welvaart aan de zeeën en oceanen te danken heeft. Bijna de helft van de bevolking van de oeverstaten woont in kustgebieden. Om de invulling van het nieuwe maritieme beleid krachtdadig en oordeelkundig te ondersteunen, zal Europa meer moeten investeren in marien onderzoek en technologie. De "Oostende Declaratie", die door Europese mariene wetenschappers en beleidsmakers wordt voorbereid en bediscussieerd naar aanleiding van de EurOCEAN 2010 topconferentie in Oostende (Thermae Palace, 12-13 oktober 2010), zal de hoofdlijnen van de onderzoeks- en beleidsnoden voor het volgende decennium uittekenen. Ook Ingrid Lieten, Vlaams minister bevoegd voor wetenschap en innovatie, verleent haar volle steun aan dit programma.

Meer dan 50% van het Europese territorium wordt gevormd door zeeën en oceanen. De helft van de zuurstof op aarde wordt geproduceerd door het plantaardige, microscopisch kleine plankton van de wereldzeeën en diezelfde oceanen zijn ook sturend voor ons klimaat. Daarnaast zijn heel wat groeiende economische sectoren afhankelijk van maritiem transport, extractie van levende en niet-levende rijkdommen uit zee, offshore energiewinning, toerisme, enz. Enkel door te investeren in voldoende, hoog-kwalitatief onderzoek en in de ontwikkeling van nieuwe technologieën zal Europa in staat zijn om de bedreigingen voor zijn kusten en maritieme grondgebied het hoofd te bieden en om de nieuwe kansen die door de zeeën geboden worden maximaal en duurzaam te benutten. Of zoals Máire Geoghegan-Quinn, Europees Commissaris voor Onderzoek en Innovatie - die straks ook een slottoespraak verzorgt op EurOCEAN 2010 - het treffend uitdrukt: "Overbevissing, vervuiling en de effecten van een veranderend klimaat hebben onze zeeën vandaag al drastisch gewijzigd, waardoor de kwetsbare ecosystemen gevaar lopen. De bedreigingen van de zeespiegelstijging, kusterosie en toenemend stormgeweld kunnen we enkel met degelijk onderzoek en innovatie te lijf gaan. En ook om de zeeën maximaal maar duurzaam te kunnen exploiteren is wetenschappelijk onderzoek essentieel".

"Ook Vlaanderen tekent in op dit programma omdat we het belang van zeeën en oceanen voor de Vlaamse kennismaatschappij en -economie erkennen", stelt minister Ingrid Lieten. "Vlaanderen investeert reeds jaren in belangrijke internationale maritiem georiënteerde organisaties zoals de Intergouvernementele Oceanografische Commissie van UNESCO en de Marine Board van de European Science Foundation. Naast financiële steun en inhoudelijke inbreng van onze experten-wetenschappers, biedt Vlaanderen deze organisaties onderdak op de InnovOcean site te Oostende, de intussen wereldwijd gerenommeerde oceanografische locatie, waar ook ons Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) gevestigd is".

"Via het VLIZ willen we onze internationale steun aan de mariene en maritieme wetenschappen en technologie verder uitbouwen, o.a. door het nieuwe onderzoeksschip Simon Stevin te bouwen en in te zetten voor Noordzee-onderzoek, door in te tekenen op het Europees marien observatiesysteem EURO-ARGO en door de internationale reputatie van het VLIZ inzake mariene databanken (o.a. binnen het Wereld Register voor Mariene Soorten - WoRMS www.marinespecies.org, en de Sea Level Station Monitoring Facility i.s.m. IOC-UNESCO en GLOSS - www.ioc-sealevelmonitoring.org/) verder te verzilveren. We onderzoeken of we de ambitie om het secretariaat van het Europees Marien Observatie- en Datanetwerk (EMODNET) in Oostende te huisvesten kunnen steunen. Tenslotte willen we exploreren of Vlaanderen op termijn middelen kan vrijmaken om te participeren in belangrijke mariene onderzoeksinfrastructuren zoals LifeWatch, en voor een eigen onderzoeksprogramma mariene wetenschappen om zo bij te dragen tot het mariene Joint Programming Initiative "Healthy and Productive Seas and Oceans".

Klimaatsverandering

Vandaag ondergaan de Europese zeeën al ten volle de effecten van klimaatsveranderingen. Twee op drie commerciële vissoorten in de Noordzee hebben hun bestanden over de afgelopen 25 jaar met 50 tot 500 kilometer noordwaarts zien trekken, mede onder invloed van de drastische verschuivingen in het plankton. Nog zorgwekkender is dat we "- zeker weten dat de mariene ecosystemen van de toekomst sterk zullen verschillen van die van vandaag, alleen weten we nog niet hoe verschillend" (professor Michael Thorndyke, Royal Swedish Academy of Sciences). Deze onzekerheid manifesteert zich nog schrijnender in onze beperkte kennis van mariene micro-organismen. Hoewel het bekend is dat bacteriën, archaea en virussen een cruciale rol spelen in het reguleren van de koolstof- en nutriëntcycli van de oceanen, zijn ze vandaag nauwelijks onderzocht. Waarnemingen en dataverzameling op zee zijn meer dan ooit nodig om de schaal en snelheid van de veranderingen van het zeemilieu in de vingers te krijgen. Bovendien bieden deze data een duidelijke economische return. Zo wordt geschat dat een reductie van 25% in de onzekerheid over de te verwachten zeespiegelstijging een jaarlijkse besparing van 100 miljoen EURO in de bescherming van de Europese kusten oplevert.

Mariene biotechnologie: voedselveiligheid, gezondheid van mens en milieu

Europa is een belangrijke consument van 'seafood' en nummer drie in de wereldranglijst van importeurs van vis- en aquacultuurproducten. Jaarlijks is de Europese visverwerkingindustrie goed voor een omzet van 23 miljard EURO of drie keer de waarde van de wildvangst. Maar terwijl wereldwijd de kweek van zee- en zoetwaterorganismen de wildvangst bijbeent (elk zowat 50% van de productie van vis voor menselijke consumptie), blijft Europa steken op een productieniveau van 1,3 miljoen ton vis, schelp- en schaaldieren, een omzet van 3,2 miljard EURO en een tewerkstelling van 65.000 personen. "Het lijkt er op dat we wel de kennis en instrumenten in huis hebben om de visserij duurzaam te beheren, maar dat dit slechts gedeeltelijk tegemoet zal komen aan de stijgende vraag voor 'seafood'. Een betere kennis over hoe aquacultuur van mariene organismen kan worden verduurzaamd is nodig om een groeiende wereldbevolking te voeden" (dr. Ole Arve Misund - Institute of Marine Research, Bergen, Noorwegen).

Daarnaast herbergen oceanen en zeeën - gegeven hun rijke en unieke mariene biodiversiteit - een schat aan nog te ontdekken bioactieve stoffen. Momenteel worden zeker vijftien stoffen uit mariene organismen klinisch onderzocht om gebruikt te worden als nieuw geneesmiddel en zijn reeds verschillende uit zeedieren geëxtraheerde moleculen op de markt, vooral voor de behandeling van kanker.

Omgekeerd kunnen oceanen ook de bron van gezondheidsproblemen zijn, bijvoorbeeld wanneer kustwateren overmatig worden aangerijkt met meststoffen die van het land afkomstig zijn. Schadelijke algenbloeien zijn de laatste tientallen jaren talrijker geworden aan de Europese kusten, wat leidt tot meer gezondheidsproblemen en economisch verlies in de visserij- en aquacultuursector, samen geschat op meer dan 627 miljoen EURO per jaar. Een degelijke interdisciplinaire benadering zal nodig zijn, wil men verdere economische en ecologische aftakeling vermijden.

Maritiem transport

Een vergelijkbaar conflict tussen economische groei en toenemende vraag enerzijds, en duurzaamheid anderzijds, stelt zich in de scheepvaartsector. Vandaag verloopt bijna 90% van alle externe vrachtvervoer in de EU over zee en worden jaarlijks 3.500 miljoen ton vracht en 350 miljoen passagiers via Europese havens verscheept. Daartegenover staat dat deze groeisector grote hoeveelheden koolzuurgas, stikstof- en zwaveloxiden uitstoot, samen goed voor 4,5% van de globale emissies. Ook hier kan onderzoek en technologie sturend zijn in de ontwikkeling van veilige, duurzame en efficiënte watergebonden transporten en zeewaardige, veilige schepen met lage uitstoot.

Energiewinning en mariene ruimtelijke planning

Europa maakt zich sterk tegen 2050 zo'n 15% van zijn elektriciteit te kunnen halen uit golven, getijden, thermale of osmotische mariene bronnen. Daarbovenop wordt offshore windenergie tegen 2020 in staat geacht om de uitstoot van 100 megaton CO2 te vermijden. Voor de ontwikkeling van deze nieuwe sector is zorgvuldige ruimtelijke planning op zee (MRO) noodzakelijk. "Toch staren nog te veel betrokkenen zich enkel blind op de voordelen van MRO, terwijl er duidelijke hiaten zijn in de huidige MRO initiatieven. Er zal bijvoorbeeld onderzoek nodig zijn naar het toepassen van MRO in zeegebieden gelegen buiten de nationale wateren, een gebied dat 45% van de planeet dekt" (dr. Fanny Douvere - coördinator van het Mariene Werelderfgoed Programma, UNESCO, Parijs).

Experten roepen Europa op om dringend werk te maken van een marien observatienetwerk dat "-met vrije toegang tot real-time data toegevoegde waarde kan creëren voor bedrijven en de overheid, maar dat ook leidt tot nieuwe producten en een leidende rol voor Europees onderzoek en ontwikkeling" (prof. Peter Haugan, directeur Geophysical Institute, Bergen, Noorwegen). Ze benadrukken de noodzaak om ook meer onderzoek en kennisvergaring te doen in de diepzee en zijn ondergrond. "Europa zou een trekkersrol moeten spelen in het ontrafelen van problemen inzake duurzaam oceaangebruik en tevens de geologische processen exploreren die de natuurlijke rijkdommen en ecosystemen van de zeebodem aansturen" (prof. Achim Kopf, MARUM Research Centre, Bremen, Duitsland). "De achterzijde van de maan is beter bekend dan de 70% van onze planeet die zijn ingenomen door de oceanen. Om de uitdagingen van de volgende tien jaar te kunnen aangaan, zijn grote investeringen in mariene wetenschappen en technologie essentieel. De toekomst van de oceanen is de toekomst van de mensheid" (prof. Peter Herzig, directeur Leibniz Institute of Marine Sciences IFM-Geomar, Duitsland).

De topprioriteiten voor marien en maritiem onderzoek zullen worden samengevat in 'Navigating the Future IV', een strategisch document dat in het najaar van 2011 zal worden gepubliceerd door de Marine Board van de European Science Foundation (ESF). De inhoud ervan wordt door Europese experten besproken ter gelegenheid van de EurOCEAN 2010 Conferentie in Oostende (12-13 oktober 2010). Topsprekers zullen er een state-of-the-art overzicht brengen van de belangrijkste thema's en ingaan op wat Europa nodig heeft om een "blauwe toekomst" tegemoet te kunnen gaan. Deze EurOCEAN 2010 Conferentie bouwt verder op de traditie van eerdere EurOCEAN meetings in Galway (2004) en Aberdeen (2007), en wordt een ontmoetingsplaats voor het kruim van de Europese wetenschappers, nationale en regionale beleidsmakers, financiers en programmamakers mariene wetenschappen en vertegenwoordigers van een breed gamma aan stakeholders.

De conferentie zal meer dan 400 deelnemers naar Oostende lokken, waaronder een belangrijke vertegenwoordiging van studenten en jonge vorsers. Naast Vlaams minister Lieten zal ook federaal minister Sabine Laruelle, bevoegd voor KMO's, Zelfstandigen, Landbouw en Wetenschapsbeleid aanwezig zijn voor een slottoespraak. Daarnaast tekenen zowel EU Commissaris Máire Geoghegan-Quinn (Onderzoek & Innovatie) als Maria Damanaki (Maritieme Zaken & Visserij) present. Het belang van deze conferentie is dan ook niet min of zoals Damanaki het vertaalt: "Het is dan ook steeds duidelijker dat het maritieme beleid vergaande implicaties heeft en een groot potentieel om een blijvend herstel en een groei van de Europese economie aan te zwengelen. Ons doel is om jobs te creëren en groei te verzekeren op een ecologisch verantwoorde wijze".

EurOCEAN 2010 (www.eurocean2010.eu) is een organisatie in het kader van het Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie, in nauwe samenwerking met de Commissie en de Marine Board-ESF.

Uitnodiging voor de pers:

Journalisten zullen de kans krijgen volgende topsprekers vragen te stellen ter gelegenheid van de persconferentie op 12 oktober:

- Wendy Watson-Wright, Head of the Intergovernmental Oceanographic Commission of UNESCO

- Ingrid Lieten, Vice-Minister-President van de Vlaamse Overheid & Vlaams minister voor Innovatie, Overheidsbedrijven, Media en Armoedebestrijding

- Lars Horn, voorzitter van de Marine Board-ESF, Research Council of Norway

Maria Damanaki, EU-Commissaris voor Maritieme Zaken en Visserij

De persconferentie wordt gemodereerd door Niall McDonough, Uitvoerend Wetenschappelijk Secretaris van de Marine Board.

Persconferentie: plaats en tijdstip

10:20-10:50 - in zaal "Boudewijn" van het Thermae Palace Hotel (Oostende)

Foto's

Enkele HR-beelden van zeewetenschappelijk onderzoek zijn beschikbaar via: http://www.Eurocean2010.eu

Perscontact

* Jan Seys, VLIZ: jan.seys@vliz.be; Tel: +32 478 37 64 13

Flanders Marine Institute

EurOCEAN 2010

VLIZ - InnovOcean site

Wandelaarkaai 7

8400 Oostende, Belgium

Tel. +32-(0)59-34 21 30 - Fax +32-(0)59-34 21 31

eurocean2010@vliz.be

www.eurocean2010.eu

Voor eventuele hyperlinks en bijlagen: Zie het origineel