Rabobank Nederland

Rabobank: Acceptatie bevolkingskrimp uitdaging voor veel regio's

Bevolkingskrimp is in ons land onontkoombaar en zal de leefbaarheid in krimpgebieden aantasten. De Nederlandse bevolking als geheel zal nog tot ongeveer 2040 blijven groeien. Maar nu al krimpen gebieden in Groningen, Limburg en Zeeland. Deze demografische ontwikkeling zal zich de komende jaren als een olievlek over de rest van Nederland verspreiden. Het gevolg is dat het draagvlak voor voorzieningen, zoals winkels, scholen et cetera, in deze gebieden afneemt en de arbeidsmarkt krapper wordt. Acceptatie van het verschijnsel is een eerste stap om de bedreiging voor de leefbaarheid te pareren. Dat blijkt uit de publicatie Demografische krimp, de nieuwe realiteit in perspectief van Rabobank Nederland die vandaag is verschenen. De coöperatieve bank wil hiermee een bijdrage leveren aan de discussie over de uitdagingen die ons land op demografisch terrein te wachten staan.

De krimp van onze bevolking zit er al decennia lang aan te komen. Oorzaak hiervoor is de sterke daling van het geboortecijfer in de jaren zeventig. De babyboom werd daardoor opgevolgd door kleinere cohorten. De ingezette vergrijzing is een voorbode van krimp. Sinds de jaren zeventig is Nederland een immigratieland. Immigratie is goed voor helft van de bevolkingsgroei. Maar immigratie kan vergrijzing en krimp niet stoppen. Zij kan deze hooguit uitstellen.

Waarom krimpt de bevolking nu al in Groningen, Limburg en Zeeland?

Verschillen in regionale bevolkingsontwikkeling zijn vooral het gevolg van binnenlandse migratie en in wat mindere mate van verschillen in natuurlijke aanwas. Bevolkingsomvang neemt af in regio's die in economisch opzicht minder dynamisch zijn dan gemiddeld. De werkgelegenheidsontwikkeling in deze veelal perifere regio's blijft (ver) achter bij het landelijk gemiddelde en daarom trekken jongvolwassenen er weg. Deze voortdurende (brain-)drain roomt de natuurlijke bevolkingsaanwas af.

Wat zijn de gevolgen van demografische krimp?

Gevolgen van krimp zijn merkbaar in het voorzieningenaanbod, op de arbeidsmarkt en op de woningmarkt. De daling van de bevolkingsomvang tast het draagvlak voor voorzieningen als scholen en winkels aan waardoor deze uiteindelijk verdwijnen. Een maatschappelijke ontwikkeling die door krimp wordt versterkt, is schaalvergroting. Op de woningmarkt leidt bevolkingskrimp tot een overschot aan woningen, waardoor de woningwaarde achterblijft. Daarbij komt dat de verhouding tussen hypotheek en woningwaarde juist in krimpregio's nu al ongunstig is. Uiteindelijk kan bevolkingskrimp ook leiden tot een krappe arbeidsmarkt. Nu al oriënteert de beroepsbevolking in krimpregio's zich voor werk op andere regio's (pendel).

Wat te doen?

De auteurs van Demografische krimp, de nieuwe realiteit in perspectief benadrukken dat het van groot belang is krimp en de gevolgen daarvan te accepteren. Gewaakt moet worden voor onterecht optimisme ("het valt allemaal wel mee"). Regionale krimp is het gevolg van maatschappelijke en economische ontwikkelingen die zich moeilijk laten sturen. Een (nieuw) economisch elan in krimpregio's kan niet worden afgedwongen en daarom is (arbeids-)migratie onontbeerlijk om in het bestaan te voorzien. Daling van de woningwaarde kan alleen worden gepareerd met aflossing, in krimpregio's en elders. En waar aanbieders van voorzieningen het laten afweten, rest inwoners niets anders dan zelf het heft in handen te nemen. Zelforganisatie door inwoners en bedrijven in krimpgebieden is de enige manier om de leefbaarheid hier in stand te houden.

De publicatie Demografische krimp, de nieuwe realiteit in perspectief is als pdf te downloaden op: www.rabobank.com/kennisbank

Noot voor de redactie,

Rabobank Nederland