Landelijk centrum voor nanoscopie gaat inzoomen op details van de cel
Vanaf april 2011 staat in Leiden dé nationale faciliteit voor
elektronenmicroscopie. Hier kunnen wetenschappers meer details van
celstructuren zichtbaar maken dan nu in Nederland mogelijk is. Tien
universiteiten en onderzoeksorganisaties werkten samen om de faciliteit
voor elkaar te krijgen.
Nederlands Centrum voor Elektronen Nanoscopie
Atoomstructuur in het aquareovirus (afbeelding dr. Hong Zhou)
Atoomstructuur in het aquareovirus (afbeelding dr. Hong Zhou)
Geen enkele Nederlandse organisatie had genoeg geld, kennis en ervaring
om de miljoenen kostende faciliteit alleen op te zetten. Daarom
bundelden tien organisaties hun krachten in het Nederlands Centrum voor
Elektronen Nanoscopie (NeCEN). De uitnodiging om het NeCEN te vestigen
in het Leidse Cel Observatorium op het Bio Science Park kwam van
Medical Delta, een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Leiden,
Delft en Rotterdam, de in deze steden gevestigde universiteiten en de
provincie Zuid-Holland.
Twee microscopen
Het NeCEN krijgt twee cryo-transmissie-elektronenmicroscopen. De
subsidie voor de eerste microscoop werd al in mei toegekend door de De
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Deze
microscoop van ⬠6,1 miljoen is inmiddels aangekomen in Leiden maar
zit nog ingepakt. Geld voor de tweede werd aangevraagd bij het Europees
Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Deze week werd bekend dat ook
de aanvraag voor de tweede is gehonoreerd. De EFRO-subsidie was
mogelijk door co-financiering door de provincie Zuid Holland, het
ministerie van Economische Zaken, de Universiteit Leiden en de
gemeenten Delft, Leiden en Rotterdam.
Atoomstructuren in virussen
De cryo-transmissie-elektronenmicroscoop Tritan Kios.
De cryo-transmissie-elektronenmicroscoop Tritan Kios.
De twee cryo-transmissie-elektronenmicroscopen maken het mogelijk om
heel kleine structuren te bestuderen. Eerder dit jaar wist dr. Hong
Zhou van de University of California, Los Angeles (UCLA) met een
vergelijkbare microscoop zelfs atoomstructuren in virussen zichtbaar te
maken. Dat was nog niet eerder gelukt met een elektronenmicroscoop. De
vestiging van NeCEN betekent dan ook een enorme impuls voor onderzoek
naar het voorkómen, vaststellen en behandelen van ziekten. Nog dieper
kijken wordt mogelijk, bijvoorbeeld naar de wisselwerking tussen
ziekteverwekkers en gastheren bij infectieziekten, moleculaire
processen die kanker veroorzaken of de interactie tussen geneesmiddelen
en target-eiwitten. Niet alleen universiteiten en
onderzoeksorganisaties, maar ook bedrijven zullen de apparatuur gaan
gebruiken.
Cel Observatorium
De microscopen zijn zo groot, dat in het Cel Observatorium nieuwe
ruimtes van zes meter hoog nodig zijn om ze op te stellen. Hierin komt
ook werkruimte voor de wetenschappers die de microscopen gaan
gebruiken. Het Cel Observatorium maakt deel uit van de Faculteit der
Wis- en Natuurkunde van de Universiteit Leiden en is het hart van het
Leidse Life Science Onderzoek. Verschillende vormen van microscopie
worden er gecombineerd. De komst van NeCEN betekent ook een versterking
van het Leidse Bio Science Park waarin het Cel Observatorium is
gelegen.
Betrokken partners
Aflevering van de eerste microscoop bij het Cel Laboratorium in
oktober. De omvang van de vrachtauto geeft een indicatie van de omvang
van het apparaat.
Aflevering van de eerste microscoop bij het Cel Laboratorium in
oktober. De omvang van de vrachtauto geeft een indicatie van de omvang
van het apparaat.
De partners die in NeCEN samenwerken zijn: de Universiteit Leiden, het
Leids Universitair Medisch Centrum, de TU Delft, het Erasmus Medisch
Centrum de Universiteit van Utrecht, de Rijksuniversiteit Groningen, de
TU Eindhoven en de instituten NKI Nederlands Kanker Instituut (NKI),
Institute for Atomic and Molecular physics (AMOLF) en het Universitair
Medisch Centrum St. Raboud hebben zich aan NeCEN verbonden. Ook FEI,
een innovatief bedrijf gespecialiseerd in elektronentechnologie, heeft
aangegeven zich te willen aansluiten.
Open toegang voor bedrijven
NeCEN zal bestaan uit twee onderdelen: NeCEN Science voor
wetenschappelijk onderzoek en NeCEN Open Access, open faciliteit voor
bedrijven. De EFRO-subsidie is vooral toegekend voor het
bedrijfsgerichte onderdeel. Door NeCEN zullen dus niet alleen
wetenschappers nieuwe kennis ontwikkelen; bedrijven kunnen deze deze
kennis toepassen in hun technologie en productontwikkeling. Dat
bedrijven echt geïnteresseerd zijn in het centrum, blijkt wel uit de
tien steunbrieven van bedrijven, variërend van Danone tot DSM, die in
de EFRO-aanvraag zijn opgenomen.
Universiteit Leiden