Gekleurde jeugdherinneringen
Utrecht, 20101019 -- *Proustbeleving opent jeugdherinneringen van voor elfde jaar *Zintuiglijke herinneringen bevorderen welbevinden van ouderen *De Top 2000 heeft het autobiografisch geheugen van luisteraars verruimd *Smaaklessen bevorderen de geheugenontwikkeling van kinderen *Personen met kleursynesthesie hebben een extra geheugensteun *Neurowetenschappers geven Proust gelijk. Dit zijn enkele bevindingen uit het boek Gekleurd verleden: Verhalen over het geheugen van de zintuigen dat op vrijdag 22 oktober verschijnt. Auteur Cretien van Campen interviewde personen met gekleurde jeugdherinneringen, bestudeerde wetenschappelijke inzichten omtrent zintuiglijke herinneringen en verzamelde praktijkvoorbeelden uit verschillende kunstdisciplines, het onderwijs en de zorg.
Proustbeleving opent jeugdherinneringen van voor elfde jaar
De Proustbeleving is een intense herbeleving van het persoonlijk
verleden door een zintuiglijke prikkel zoals een geur, een smaak of een melodie. De Franse schrijver Marcel Proust (1871-1922) beschreef dit fenomeen uitvoering in zijn romancyclus Op zoek naar de verloren tijd. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat geuren bij volwassenen vroegere herinneringen oproepen dan woorden. De verklaring is dat kinderen tot het elfde jaar vaker indrukken vastleggen in zintuiglijke indrukken en op latere leeftijd vaker in woorden. Geuren, smaken, melodieën en andere zintuiglijke prikkels bieden daarom directer toegang tot jeugdherinneringen.
Zintuiglijke herinneringen bevorderen welbevinden van ouderen
Regelmatig het persoonlijk verleden herbeleven met behulp van zintuiglijke prikkels van bijvoorbeeld memorabilia (souvenirs, foto's, muziek) draagt bij aan het welbevinden van mensen. Hoe vaker personen prettige herinneringen ophalen hoe meer zij in staat zijn om van het leven te genieten, zo blijkt uit psychologische experimenten. Hersenonderzoek wijst uit dat optimisten meer gebruik maken van hun autobiografisch geheugen dan pessimisten. Dit wijst ook de praktijk uit: De herinneringsmusea (met onder meer oude Vimbussen en Tomado-apparatuur) van de stichting Humanitas en de verhalentafels met oude geluids- en beeldfragmenten (uit bijv. Polygoonjournaals) zijn een groot succes in de ouderenzorg en dragen bij aan het welbevinden van ouderen. 60-Plussers hebben vaker zintuiglijke jeugdherinneringen dan jongeren.
De Top 2000 heeft het autobiografisch geheugen van luisteraars verruimd
Een groot deel van het effect van muziek gaat buiten het bewustzijn om en sluipt naar binnen als een Proustbeleving, schreef de neuroloog en schrijver Oliver Sacks. Het succes van de jaarlijkse Top 2000 is ten dele te verklaren door de levendige en emotionele herbeleving van jeugdgebeurtenissen die de liedjes oproepen. De verhalen die luisteraars hierover schreven laten zien dat muziekherinneringen vergeten delen van het autobiografisch geheugen openen. Muziekherinneringen verruimen niet alleen het autobiografisch verleden met vergeten gebeurtenissen maar luisteraars ervaren het ook als een emotionele verrijking van hun leven.
Smaaklessen bevorderen de geheugenontwikkeling van kinderen
Een brede ontwikkeling van verschillende zintuigen biedt kinderen meer mogelijkheden om bijzondere ervaringen en met name eerste indrukken vast te leggen voor later. Investeringen in zintuiglijke educatie op basisscholen zoals de smaaklessen van Pierre Wind betalen zich op latere leeftijd uit in levendigere herinneringen van de kindertijd.
Personen met kleursynesthesie hebben extra geheugensteun
Personen met kleursynesthesie, een ongewone samenwerking van de zintuigen in de hersenen, voeren bepaalde geheugentaken tijdens psychologische experimenten beter uit dan andere proefpersonen. De Britse synestheet Daniel Tammet kan bijvoorbeeld ruim 20.000 decimalen van het getal pi uit zijn hoofd opnoemen omdat hij sinds zijn kindertijd cijfers ordent in kleuren. Nu ziet hij de decimalen mentaal voor zich als een gekleurd landschap. Mensen met synesthesie hebben alleen een beter geheugen voor taken waar ze hun synesthetische verbindingen - tussen bijvoorbeeld cijfervormen en kleuren - kunnen toepassen maar niet bij andere geheugentaken.
Neurowetenschappers geven Proust gelijk
Enkele beschrijvingen van de Franse schrijver Marcel Proust (1871-1922) over de werking van zintuiglijke jeugdherinneringen zijn recentelijk bevestigd door neurowetenschappers. Zij verklaren bijvoorbeeld Prousts beschrijving dat geurherinneringen emotioneler zijn dan andere herinneringen door de neurologische bevinding dat het geurcentrum sneller het nabijgelegen emotiecentra in de hersenen activeert. De activiteiten van twee verschillende geheugens, een voor onbewuste emoties en een voor bewuste herinneringen van plaats en tijd, verklaren Prousts beschrijving dat tijdens een Proustbeleving een vaag onbestemd gevoel vooraf gaat aan de concrete herinnering van de situatie. Prousts ideeën over zintuiglijke herinneringen als creatieve constructies van het persoonlijk verleden zijn een eeuw later nog steeds een bron van inspiratie voor geheugenonderzoekers.
Ingezonden persbericht