Geliefd en gevreesd. Duits toneel in Nederland rond 1800
Datum: 28 oktober 2010
Promotie: mw. K.E. Groot, 16.00 uur, Academiegebouw (senaatskamer),
Broerstraat 5, Groningen
Proefschrift: Geliefd en gevreesd. Duits toneel in Nederland rond 1800
Promotor(s): prof.dr. B.A.M. Ramakers
Faculteit: Letteren
Ophef over Duits toneel in Nederland anno 1800
Omstreeks 1800 werd de Nederlandse toneelwereld overspoeld met
vertalingen uit het Duits, zo ontdekte promovenda Klaartje Groot. Tot
dan toe had het Fransclassicistische toneel over de verheven wereld van
koningen en helden een monopoliepositie gehad in de theaters. In dit
nieuwe Duitse toneel stond echter de burger centraal. De toneelstukken
gingen over en zinspeelden op actuele, verlichte onderwerpen zoals de
rol van de vrouw, de revolutionaire ontwikkelingen en de publieke
discussie over religie. De vertaalde toneelstukken waren niet van grote
schrijvers als Lessing, Goethe en Schiller, maar van de zogenoemde
Triviaalauteurs, zoals Kotzebue, Iffland en Zschokke. Bij het publiek
waren ze immens populair. Met name het werk van August von Kotzebue
veroorzaakte een hype. De Nederlandse toneelcritici daarentegen
kraakten dit wat zij noemden `vreemd uitbraakzel' genadeloos af. Groot
onderzocht waarom dit Duitse toneel zoveel ophef veroorzaakte. Ze
concludeert dat met het Duitse toneel zowel de Verlichting als de
profilering van de eigen natie gestimuleerd werd.
Inzicht in de aard en functie van dit Duitse toneel in Nederland is
zowel relevant voor de theatergeschiedenis als voor het onderzoek naar
de Nederlandse Verlichting. Op basis van de stukken zelf, recensies,
parodieën en repertoiregegevens heeft Groot de receptie ervan in
Nederland in kaart gebracht. Voor een beter beeld onderzocht ze ook de
Duitse receptie, waaraan de Nederlandse kritiek deels schatplichting
bleek. De Duitse stukken zouden volgens de Nederlandse critici oude
vormregels schenden. Daarnaast zou de inhoud van de stukken - overspel,
opstand en goddeloosheid waren populaire verlichte thema's in dit als
tweederangs beschouwde toneel - een slechte invloed hebben op de zeden
van vooral het vrouwelijke deel van het publiek, aldus de
toneelcritici. Die gaven de voorkeur aan oorspronkelijke Nederlandse
toneelstukken waarin de nationale identiteit werd uitgedragen. Groot
concludeert dat met het Duitse toneel zowel de Verlichting als de
profilering van de eigen natie gestimuleerd werd.
Klaartje Groot (Amsterdam, 1977) studeerde Nederlandse taal- en
letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam Ze verrichtte haar
onderzoek bij de afdeling Nederlandse Taal en Cultuur (Historische
Letterkunde) en bij het onderzoeksinstituut ICOG van de Faculteit der
Letteren. Het proefschrift verschijnt in handelseditie bij uitgeverij
Verloren. Groot werkt aan het Piter Jelles Stedelijk Gymnasium
Leeuwarden als docente Nederlands.
Laatst gewijzigd: 19 oktober 2010 11:40
Rijksuniversiteit Groningen