Meldingen omkoping binnen overheidssectoren ongelijk verdeeld
5 november 2010 - Rijksrecherche
Uit het Rijksrechercherapport `Niet voor persoonlijk gebruik!' blijkt
niet dat omkoping van ambtenaren in Nederland wijdverbreid is. Eén op
de 19.000 ambtenaren komt jaarlijks voor in opsporingsonderzoeken van
de Rijksrecherche, FIOD-ECD en SIOD. En, van één op de ruim 6.000
ambtenaren komt een melding binnen. Niet alle ambtsmisdrijven - waarvan
omkoping een voorbeeld is - worden gemeld bij politie en OM. De
meldplicht van ambtsmisdrijven is niet bij alle ambtenaren en
bestuurders bekend. Hierdoor is onvoldoende zicht op hoe omvangrijk het
probleem van omkoping van ambtenaren is.
De overheid heeft echter als taak het goede voorbeeld te geven.
Ambtenaren en bestuurders zelf zijn eerstverantwoordelijk voor het
tegengaan van omkoping. Bij die verantwoordelijkheid hoort ook het
tijdig signaleren en melden van omkopingsgevallen. `Integriteit is een
uitermate onrustig bezit, waarover actief gewaakt moet worden. Omkoping
kan altijd de kop opsteken. Het is als een sluipend gif dat zich onder
de oppervlakte breed kan verspreiden', aldus Rijksrecherchedirecteur
Harm Trip.
Doel onderzoek
In opdracht van het college van procureurs-generaal deed de
Rijksrecherche tussen 2008 en 2010 een kwalitatief indicatief
onderzoek. Doel was het in beeld brengen van kwetsbare factoren die
kunnen leiden tot omkoping van ambtenaren in de openbare sector. Het
onderzoek is daarbij beperkt tot ambtenaren van de Nederlandse
overheid, uitgezonderd ambtenaren die belast zijn met opsporing of
vervolging van strafbare feiten, strafrechtspraak of militaire
activiteiten.
Het onderzoek is gebaseerd op 221 meldingen en 73 onderzoeken over
omkoping van ambtenaren verspreid over de jaren 2003 t/m 2007. Het gaat
daarbij vooral om dossiers van de Rijksrecherche, maar ook om enkele
zaken van de FIOD/ECD en de SIOD. Voor een breder perspectief dan
uitsluitend informatie uit het strafrecht zijn ook 28
materiedeskundigen uit de publieke en private sector en de wetenschap
geïnterviewd. Hun zienswijzen zijn in het Rijksrechercherapport
verwerkt.
Opmerkelijke bevindingen
In het onderzoek valt een aantal zaken op. Zo zijn meldingen en
onderzoeken niet evenredig verdeeld over de overheidssectoren Rijk,
provincies, gemeenten, waterschappen en civiele rechtspraak. Van de
rijksambtenaren komt in meldingen jaarlijks gemiddeld bijna 1 op 4.000
voor; in onderzoeken circa 1 op 14.000. De verhouding is bij
gemeenteambtenaren in meldingen 1 op ruim 10.000 ambtenaren; in
onderzoeken 1 op bijna 24.000.
Naar verhouding komen dus meer rijks- dan gemeenteambtenaren in
meldingen en onderzoeken voor. Jaarlijks zijn circa 1 op bijna 34.000
meldingen over ambtenaren uit de sectoren provincies, rechterlijke
macht en waterschappen tezamen; in onderzoeken zijn dat er 1 op 67.500
ambtenaren. Bovendien komen de waterschappen of civiele rechterlijke
macht in de onderzoeken niet voor. Verder is opmerkelijk dat meer dan
de helft van de Rijksrechercheonderzoeken naar omkoping zich afspeelt
binnen het werkveld bouw- en onroerend goed. Het gaat daarbij meestal
om gemeenteambtenaren.
Allochtone afkomst speelt binnen de meldingen en onderzoeken geen rol
van betekenis. Dit blijkt uit de Rijksrechercheonderzoeken. De
zienswijze van ruim de helft van de geïnterviewden wijkt hiervan af.
Zij spreken van kwetsbaarheid van groepsdruk vanuit de sociale
omgeving.
Tot slot blijkt uit het onderzoek dat ambtenaren die in een publiek
privaat samenwerkingsverband (PPS) werken, vanwege hun positie
kwetsbaarder zijn voor omkoping. Zij moeten vaak tegelijkertijd
meerdere belangen dienen en worden zo voor moeilijke dilemma's
geplaatst.
En nu?
De Rijksrecherche zoekt meer samenwerking met alle overheidssectoren.
De komende periode gaat de Rijksrecherche actief het veld in om de
blinde vlekken die uit het rapport naar voren zijn gekomen nader te
verkennen.
Bij mogelijk strafbaar gedrag van een ambtenaar is het ten slotte van
groot belang dat de Rijksrecherche door de overheden tijdig wordt
benaderd. De Rijksrecherche kan dan overheden adviseren, niet alleen
over de noodzaak tot aangifte, maar ook over alternatieve
onderzoeksmogelijkheden.
Bestanden
* Rapport 'Niet voor persoonlijk gebruik!' (5 Mb) | pdf-icoon
pdf-bestand
Zie het origineel
Openbaar Ministerie