Openbaar Ministerie

Meldingen omkoping binnen overheidssectoren ongelijk verdeeld

5 november 2010 - Rijksrecherche

Uit het Rijksrechercherapport `Niet voor persoonlijk gebruik!' blijkt niet dat omkoping van ambtenaren in Nederland wijdverbreid is. Eén op de 19.000 ambtenaren komt jaarlijks voor in opsporingsonderzoeken van de Rijksrecherche, FIOD-ECD en SIOD. En, van één op de ruim 6.000 ambtenaren komt een melding binnen. Niet alle ambtsmisdrijven - waarvan omkoping een voorbeeld is - worden gemeld bij politie en OM. De meldplicht van ambtsmisdrijven is niet bij alle ambtenaren en bestuurders bekend. Hierdoor is onvoldoende zicht op hoe omvangrijk het probleem van omkoping van ambtenaren is.

De overheid heeft echter als taak het goede voorbeeld te geven. Ambtenaren en bestuurders zelf zijn eerstverantwoordelijk voor het tegengaan van omkoping. Bij die verantwoordelijkheid hoort ook het tijdig signaleren en melden van omkopingsgevallen. `Integriteit is een uitermate onrustig bezit, waarover actief gewaakt moet worden. Omkoping kan altijd de kop opsteken. Het is als een sluipend gif dat zich onder de oppervlakte breed kan verspreiden', aldus Rijksrecherchedirecteur Harm Trip.

Doel onderzoek

In opdracht van het college van procureurs-generaal deed de Rijksrecherche tussen 2008 en 2010 een kwalitatief indicatief onderzoek. Doel was het in beeld brengen van kwetsbare factoren die kunnen leiden tot omkoping van ambtenaren in de openbare sector. Het onderzoek is daarbij beperkt tot ambtenaren van de Nederlandse overheid, uitgezonderd ambtenaren die belast zijn met opsporing of vervolging van strafbare feiten, strafrechtspraak of militaire activiteiten.

Het onderzoek is gebaseerd op 221 meldingen en 73 onderzoeken over omkoping van ambtenaren verspreid over de jaren 2003 t/m 2007. Het gaat daarbij vooral om dossiers van de Rijksrecherche, maar ook om enkele zaken van de FIOD/ECD en de SIOD. Voor een breder perspectief dan uitsluitend informatie uit het strafrecht zijn ook 28 materiedeskundigen uit de publieke en private sector en de wetenschap geïnterviewd. Hun zienswijzen zijn in het Rijksrechercherapport verwerkt.

Opmerkelijke bevindingen

In het onderzoek valt een aantal zaken op. Zo zijn meldingen en onderzoeken niet evenredig verdeeld over de overheidssectoren Rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en civiele rechtspraak. Van de rijksambtenaren komt in meldingen jaarlijks gemiddeld bijna 1 op 4.000 voor; in onderzoeken circa 1 op 14.000. De verhouding is bij gemeenteambtenaren in meldingen 1 op ruim 10.000 ambtenaren; in onderzoeken 1 op bijna 24.000.

Naar verhouding komen dus meer rijks- dan gemeenteambtenaren in meldingen en onderzoeken voor. Jaarlijks zijn circa 1 op bijna 34.000 meldingen over ambtenaren uit de sectoren provincies, rechterlijke macht en waterschappen tezamen; in onderzoeken zijn dat er 1 op 67.500 ambtenaren. Bovendien komen de waterschappen of civiele rechterlijke macht in de onderzoeken niet voor. Verder is opmerkelijk dat meer dan de helft van de Rijksrechercheonderzoeken naar omkoping zich afspeelt binnen het werkveld bouw- en onroerend goed. Het gaat daarbij meestal om gemeenteambtenaren.

Allochtone afkomst speelt binnen de meldingen en onderzoeken geen rol van betekenis. Dit blijkt uit de Rijksrechercheonderzoeken. De zienswijze van ruim de helft van de geïnterviewden wijkt hiervan af. Zij spreken van kwetsbaarheid van groepsdruk vanuit de sociale omgeving.

Tot slot blijkt uit het onderzoek dat ambtenaren die in een publiek privaat samenwerkingsverband (PPS) werken, vanwege hun positie kwetsbaarder zijn voor omkoping. Zij moeten vaak tegelijkertijd meerdere belangen dienen en worden zo voor moeilijke dilemma's geplaatst.

En nu?

De Rijksrecherche zoekt meer samenwerking met alle overheidssectoren. De komende periode gaat de Rijksrecherche actief het veld in om de blinde vlekken die uit het rapport naar voren zijn gekomen nader te verkennen.
Bij mogelijk strafbaar gedrag van een ambtenaar is het ten slotte van groot belang dat de Rijksrecherche door de overheden tijdig wordt benaderd. De Rijksrecherche kan dan overheden adviseren, niet alleen over de noodzaak tot aangifte, maar ook over alternatieve onderzoeksmogelijkheden.

Bestanden


* Rapport 'Niet voor persoonlijk gebruik!' (5 Mb) | pdf-icoon pdf-bestand

Zie het origineel