EMBARGO tot woensdag 10 november 23.00 uur
Amsterdam, 10 november 2010
Helft minder sterfte rondom operaties
De sterfte rondom operaties in Nederland daalt met de helft als artsen en verpleegkundigen gebruik maken van een nieuwe uitgebreide checklist. Met die lijst wordt de te opereren patiënt een aantal malen van opname tot ontslag gecontroleerd. Alleen als alles in orde is, kan de patiënt naar de volgende stap. De resultaten van het onderzoek naar de nieuwe werkwijze SURPASS, die door de afdeling Chirurgie van het Academisch Medisch Centrum (AMC) is ontwikkeld, zijn donderdag 11 november gepubliceerd in de New England Journal of Medicine.
Onderzoeksleider Marja Boermeester, chirurg in het AMC, noemt het resultaat van de studie opzienbarend. 'Zelfs wij zijn verrast door het enorme effect op de sterfte.' Behalve de afname in sterfte neemt ook het aantal complicaties rond klinische operaties fors af. De resultaten gelden voor ziekenhuizen waar al een hoge kwaliteit van zorg wordt geboden.
Uit diverse internationale studies blijkt dat van de 150 patiënten die in de Westerse wereld in een ziekenhuis worden opgenomen, er één overlijdt niet zozeer als gevolg van de ziekte, maar mede door complicaties die in het ziekenhuis optreden. Bijna de helft hiervan is in theorie te voorkomen. Veel van deze incidenten doen zich voor bij patiënten die worden geopereerd.
Van oudsher gaat er veel aandacht uit naar het handelen in de operatiekamer. Daar gelden strak omschreven procedures. Maar ook voor en na een klinische operatie wil het weleens fout gaan. Boermeester: 'Uit onderzoek is gebleken dat de meeste onvolkomenheden in de zorg rondom een operatie buiten de operatiekamer worden begaan. Het is dus logisch om te kijken of daar winst te boeken valt.' Het AMC heeft daarvoor de SURPASS (SURgical PAtiënt Safety System) checklist ontworpen. Daarin zijn alle controles in kaart gebracht die moeten zijn uitgevoerd voor de operatie, tijdens en na de ingreep en voor het ontslag uit het ziekenhuis.
Het AMC is in 2007 met een grootschalige studie begonnen waarbij in zes ziekenhuizen gegevens zijn verzameld van bijna vierduizend patiënten. Eerst bij operaties gedurende drie maanden voor de invoering van de chirurgische checklist en nogmaals drie maanden na invoering van de checklist. Het gebruik van de nieuwe checklist halveerde de sterfte. In de oude situatie overleed ongeveer 1,5 procent van de geopereerde patiënten, na het gebruik van SURPASS daalde dat naar 0,7 procent. Het aantal complicaties verminderde met ruim een derde van 27,3 naar 16,7 procent. De uitkomsten zijn vergeleken met patiënten uit vijf hoog aangeschreven ziekenhuizen waar geen nieuwe checklist is gebruikt. In de controle-ziekenhuizen is geen verandering in sterfte gevonden gedurende de studieperiode.
Het gebruik van een checklist bij een operatie is niet nieuw. De WHO heeft in 2008 voor de operatiekamer een checklist ingevoerd, die een verbetering te zien gaf. De SURPASS-checklist van het AMC gaat verder. De lijst beslaat de hele opnameperiode van opname tot ontslag. Alle bij de behandeling betrokken disciplines hebben hun aandeel. Zaalarts, verpleegkundige, operatieassistent, chirurg en anesthesist controleren de zaken die onder hun verantwoordelijk vallen en moeten hun handtekening zetten voordat de patiënt naar de volgende fase van de behandeling kan. Deze overdrachtsmomenten waren al in het ziekenhuis bekend, nu is beter omschreven wat er dan moet gebeuren. Er zijn vijf stappen waar de procedure uit oogpunt van veiligheid kan worden stilgezet, het stopmoment. Dit zijn het vertrek van de zaal, vlak voor de operatie, vlak na de operatie, vertrek uit de verkoeverkamer en ontslag uit het ziekenhuis.
Het is een veelheid aan zaken (de behandelaars moeten bijna honderd punten nalopen), die worden gecontroleerd, zoals heb ik de juiste patiënt, de precieze plaats die moet worden geopereerd, aanwezigheid van documenten en foto's, stoppen met bloedverdunners, bekendheid met allergieën, afspraken na de operatie en medicatie bij ontslag. Allemaal factoren die in de hectiek van alle dag mis kunnen gaan, zegt Boermeester. Het AMC heeft de lijst standaard ingevoerd bij alle chirurgische ingrepen. Veertig andere ziekenhuizen in Nederland hebben interesse getoond. Het AMC gaat SURPASS volledig integreren met het digitale ziekenhuisinformatiesysteem. Ook wordt SURPASS uitgebreid met de poliklinische stap waarbij controles plaatsvinden voor de daadwerkelijke opname.
Noot voor de redactie (
Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam