Senternovem

11-11-2010 |

Energiebesparende gemeenten en provincies genomineerd voor allereerste OVL-Awards

Goede plannen smeden is één. Ze verzilveren is een tweede. Beide stappen zijn echter onontbeerlijk om het besparingspotentieel in de openbare verlichting te benutten. De gemeenten Helmond, Assen, Groningen, Stadskanaal en Heerenveen en de Provincie Gelderland maakten werk van die combinatie en sleepten daarmee een nominatie voor de OVL-Awards in de wacht.

De OVL-Awards zijn in het leven geroepen door de projectgroep Openbare Verlichting (OVL) van de Taskforce Verlichting. Alle gemeenten en provincies in Nederland zijn opgeroepen om mee te dingen naar deze prijs voor de meest ambitieuze of inspirerende koplopers op het gebied van energiebesparing in de openbare verlichting.

Besparen én motiveren
De provincie Gelderland, de enige genomineerde provincie voor OVL-Awards, was in 2008 een van de eersten die zich meldde als koploper op het gebied van energiezuinige openbare verlichting. "Toen via het Interprovinciaal Overleg (IPO) de vraag kwam welke provincies het voortouw in energiebesparing wilden nemen, was dat een kans die we niet konden laten schieten", vertelt Peter van Riswijk, beleidsmedewerker Duurzaam Wegbeheer bij de provincie en voorzitter van de IPO-werkgroep openbare verlichting. "Naast zelf energie besparen verwoordde Gelderland in haar coalitieakkoord namelijk expliciet de wens om een voorbeeldrol te vervullen en zo ook andere provincies en gemeenten te enthousiasmeren." Inmiddels is er in Gelderland ruim tien procent energie bespaard en met de afronding van de recessieprojecten openbare verlichting (EUR 4 miljoen) volgend voorjaar loopt dat op tot ruim 15 procent. Daarnaast worden in IPO-verband met alle provincies gezamenlijk uitvoeringsprogramma's opgesteld voor zover die er nog niet zijn. "Want een goed plan bepaalt het succes van de uitvoering!"

Een eigen koers
De gemeente Heerenveen koos er ook voor om én te besparen én met enthousiasme twee andere noordelijke gemeenten mee te krijgen in de besparingsmissie. Samen met Assen en Groningen bedacht de gemeente de Light Challenge 2011: een ontwerpwedstrijd waarin multidisciplinaire studententeams eigen duurzame lichtontwerpen ontwikkelen. "Die moeten financieel haalbaar en breed toepasbaar zijn - ook buiten de gemeentegrenzen -, energie besparen maar het liefst ook opleveren, en draagvlak hebben bij inwoners", licht Rixt Muller van de gemeente Heerenveen toe. Aanleiding voor deze zoektocht naar innovatief maatwerk waren klachten van bewoners over te veel licht. De tot dan toe gehanteerde NSVV-richtlijnen voor openbare verlichting bleken niet voldoende toegesneden op de noordelijke gemeente. Muller: "Maar aangezien een richtlijn geen wet is besloten we in 2008 zelf ons gemeentelijk lichtbeleid op te stellen en uit te voeren vanuit het idee `gewoon proberen'. Natuurlijk niet rücksichtslos, maar door continu in gesprek te gaan met de burger en een lange adem te hebben." In de afgelopen twee jaren leverde die aanpak een besparing van jaarlijks 141.680 kWh, wat gelijk staat aan EUR22.210,- euro aan energiekosten.

Soms gewoon doen
Wat voor Heerenveen gold, bleek ook voor Groningen op te gaan: soms is het nodig om een eigen koers te bepalen. Nadat alle openbare verlichting was voorzien van energiezuinige lampen, ging de gemeente in 2006 op zoek naar technieken om tot nog meer energiebesparing te komen. "We bedachten een innovatieve dimmer die niet één maar vijf dimstanden had en bovendien op elk moment ingeschakeld kond worden", vertelt Harry van der Wal, van de afdeling Stadsbeheer. Toch stuitte die plannen op veel weerstand. Bewoners en beleidsmakers vreesden voor de sociale veiligheid als het lichtniveau omlaag zou gaan. Van der Wal: "Toen hebben we de stoute schoenen aangetrokken en in een aantal straten de dimmers gewoon toegepast. Niemand bemerkte het verschil en dat gaf de doorslag!" Bij hamerslag maakte de gemeenteraad in 2008 ruim twee miljoen euro vrij om het dimmen grootschalig in te voeren. Stadsbeheer betaalde de `investering' van 220.000 euro per jaar van de besparing op de energierekening. "Binnen acht jaar is de investering afbetaald en begint het verdienen", aldus Van der Wal. De dimmer is inmiddels twee jaar op de markt en wordt door vele gemeenten toegepast.

Flexibel verlichten en centrale sturing?
De gemeente Stadskanaal wilde aanvankelijk nog verder gaan dan dimmen: de verlichting moest gewoon helemaal uit. Overbodige lantarenpalen in het landelijk gebied zouden verwijderd worden om het donker weer een plek te geven. Deze ambitieuze doelstelling riep echter veel weerstand op bij de bewoners vanwege de vermeende afname van de sociale veiligheid. "We gingen op zoek naar een alternatief en kwamen uit bij een dynamisch telemanagementsysteem in combinatie met ledverlichting", legt Henk Ensing van Stadsbeheer uit. "Daarmee kunnen we vanuit één centrale plek elke lamp afzonderlijk monitoren en bedienen. Dat levert flexibele verlichtingsmogelijkheden op waarmee we in 2020 veertig procent energie besparen ten opzicht van peiljaar 2008." Voor het netwerkbedrijf is het nog even wennen dat de gemeente nu zelf op de hoogte is van de status van het verlichtingsarsenaal, maar voor Ensing levert de nauwkeurige monitoring niets dan voordelen op. "Als de situatie met wat minder licht toe kan, dan laten we het donker, met één druk op de knop!"

Slim combineren
Flexibiliteit speelt ook een rol in de maatregelen die de gemeente Helmond al sinds 2004 neemt om tot nog meer energiebesparing te komen. "We hebben niet alleen gekeken naar de maatregelen zelf - zoals ledverlichting in woonwijken en op bruggen, en windturbines om die verlichting van energie voorzien - maar ook naar de uitvoering", aldus Arthur Annotee van de gemeente. "We kozen voor een pragmatische aanpak, bijvoorbeeld door de vervanging van verlichting te combineren met onderhoud aan wegen en riolering. Dit voorkwam onnodige overlast en installateurs konden efficiënter te werk gaan." Dankzij deze integrale aanpak - over sectorgrenzen heen - hoefde niet voor elk uniek incident een aannemer door de stad te rijden of een straat afgezet te worden. Net als Groningen koos Helmond er voor om innovatieve technieken kleinschalig uit te proberen om inwoners en raadsleden in de praktijk de vernieuwingen te laten ervaren. Annotee: "Maar we richten ons niet alleen op `state-of-the-art'-innovaties, ook slimme simpele oplossingen dragen bij aan de besparing. Bijvoorbeeld de verwijdering van lampen uit ANWB-borden of het verkorten van de verlichtingstijd van openbare verlichting. Het is geen hoogstaande techniek maar het bespaart wel!" Tot nu toe leverden de maatregelen een besparing op van vijf procent ten opzichte van 2007; in 2020 zal dat oplopen tot maarliefst 27 procent.

Verkleinen van de voetafdruk
De gemeente Assen zet niet alleen in op energiebesparing, maar grijpt de noodzakelijke vervanging van de openbare verlichting ook aan als kans om haar ecologische voetafdruk te verkleinen. "Samen met de Rijksuniversiteit Groningen hebben we gekeken naar welke materialen en technieken bijdragen aan onze ambitie om in 2020 een CO2-neutrale gemeente te zijn", vertelt Aad Verheul van de Dienst Stadsbeheer. "Nu gebruiken we zoveel mogelijk duurzame materialen - onder andere lantarenpalen van Inlands Lariks - en werken waar mogelijk volgens het cradle-to-cradle-principe. Ook hebben we groen vleermuisvriendelijk ledlicht toegepast en worden conventionele armaturen vervangen door 6000 duurzaam geproduceerde led-armaturen. Die zijn gemaakt bij een nabijgelegen bedrijf om de CO2-uitstoot van het transport te minimaliseren." De nachtdieren doen het goed bij het groene licht en bewoners ervaren het licht als zeer prettig. Bovendien wordt er flink bespaard. Dankzij de maatregelen is Assen een van de koplopers als het gaat om duurzame verlichting. Dat levert veel belangstelling op van de omliggende gemeenten. Verheul: "We zijn nu met de provincie en de overige 11 Drentse gemeenten in gesprek om gezamenlijk beleid te gaan voeren en daarbij Assen als voorbeeld te stellen."

Taskforce Verlichting
De OVL-awards worden op 17 november uitgereikt tijdens het door Agentschap NL georganiseerde Klimaatcongres 2010, in De Fabrique in Utrecht. De prijs is een van de activiteiten die de Taskforce Verlichting, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, uitvoert om energiezuinige verlichting in Nederland tot de standaard te maken en lichthinder te beperken. De hulp van koplopergemeenten en -provincies, die een uitvoeringsplan voor energiezuinige openbare verlichting gereed hebben én hier actief uitvoering aan geven, is daarbij hard nodig. Ter motivatie en beloning worden dit jaar voor het eerst de OVL-Awards uitgereikt aan gemeenten en provincies die invulling geven aan de besparingsopgave.

Meer informatie

Genomineerden OVL-awards bekend
Wijzigingsdatum |

11-11-2010