Senternovem
11-11-2010 |
Energiebesparende gemeenten en provincies genomineerd voor
allereerste OVL-Awards
Goede plannen smeden is één. Ze verzilveren is een tweede. Beide
stappen zijn echter onontbeerlijk om het besparingspotentieel in de
openbare verlichting te benutten. De gemeenten Helmond, Assen,
Groningen, Stadskanaal en Heerenveen en de Provincie Gelderland maakten
werk van die combinatie en sleepten daarmee een nominatie voor de
OVL-Awards in de wacht.
De OVL-Awards zijn in het leven geroepen door de projectgroep Openbare
Verlichting (OVL) van de Taskforce Verlichting. Alle gemeenten en
provincies in Nederland zijn opgeroepen om mee te dingen naar deze
prijs voor de meest ambitieuze of inspirerende koplopers op het gebied
van energiebesparing in de openbare verlichting.
Besparen én motiveren
De provincie Gelderland, de enige genomineerde provincie voor
OVL-Awards, was in 2008 een van de eersten die zich meldde als koploper
op het gebied van energiezuinige openbare verlichting. "Toen via het
Interprovinciaal Overleg (IPO) de vraag kwam welke provincies het
voortouw in energiebesparing wilden nemen, was dat een kans die we niet
konden laten schieten", vertelt Peter van Riswijk, beleidsmedewerker
Duurzaam Wegbeheer bij de provincie en voorzitter van de IPO-werkgroep
openbare verlichting. "Naast zelf energie besparen verwoordde
Gelderland in haar coalitieakkoord namelijk expliciet de wens om een
voorbeeldrol te vervullen en zo ook andere provincies en gemeenten te
enthousiasmeren." Inmiddels is er in Gelderland ruim tien procent
energie bespaard en met de afronding van de recessieprojecten openbare
verlichting (EUR 4 miljoen) volgend voorjaar loopt dat op tot ruim 15
procent. Daarnaast worden in IPO-verband met alle provincies
gezamenlijk uitvoeringsprogramma's opgesteld voor zover die er nog niet
zijn. "Want een goed plan bepaalt het succes van de uitvoering!"
Een eigen koers
De gemeente Heerenveen koos er ook voor om én te besparen én met
enthousiasme twee andere noordelijke gemeenten mee te krijgen in de
besparingsmissie. Samen met Assen en Groningen bedacht de gemeente de
Light Challenge 2011: een ontwerpwedstrijd waarin multidisciplinaire
studententeams eigen duurzame lichtontwerpen ontwikkelen. "Die moeten
financieel haalbaar en breed toepasbaar zijn - ook buiten de
gemeentegrenzen -, energie besparen maar het liefst ook opleveren, en
draagvlak hebben bij inwoners", licht Rixt Muller van de gemeente
Heerenveen toe. Aanleiding voor deze zoektocht naar innovatief maatwerk
waren klachten van bewoners over te veel licht. De tot dan toe
gehanteerde NSVV-richtlijnen voor openbare verlichting bleken niet
voldoende toegesneden op de noordelijke gemeente. Muller: "Maar
aangezien een richtlijn geen wet is besloten we in 2008 zelf ons
gemeentelijk lichtbeleid op te stellen en uit te voeren vanuit het idee
`gewoon proberen'. Natuurlijk niet rücksichtslos, maar door continu in
gesprek te gaan met de burger en een lange adem te hebben." In de
afgelopen twee jaren leverde die aanpak een besparing van jaarlijks
141.680 kWh, wat gelijk staat aan EUR22.210,- euro aan energiekosten.
Soms gewoon doen
Wat voor Heerenveen gold, bleek ook voor Groningen op te gaan: soms is
het nodig om een eigen koers te bepalen. Nadat alle openbare
verlichting was voorzien van energiezuinige lampen, ging de gemeente in
2006 op zoek naar technieken om tot nog meer energiebesparing te komen.
"We bedachten een innovatieve dimmer die niet één maar vijf dimstanden
had en bovendien op elk moment ingeschakeld kond worden", vertelt Harry
van der Wal, van de afdeling Stadsbeheer. Toch stuitte die plannen op
veel weerstand. Bewoners en beleidsmakers vreesden voor de sociale
veiligheid als het lichtniveau omlaag zou gaan. Van der Wal: "Toen
hebben we de stoute schoenen aangetrokken en in een aantal straten de
dimmers gewoon toegepast. Niemand bemerkte het verschil en dat gaf de
doorslag!" Bij hamerslag maakte de gemeenteraad in 2008 ruim twee
miljoen euro vrij om het dimmen grootschalig in te voeren. Stadsbeheer
betaalde de `investering' van 220.000 euro per jaar van de besparing op
de energierekening. "Binnen acht jaar is de investering afbetaald en
begint het verdienen", aldus Van der Wal. De dimmer is inmiddels twee
jaar op de markt en wordt door vele gemeenten toegepast.
Flexibel verlichten en centrale sturing?
De gemeente Stadskanaal wilde aanvankelijk nog verder gaan dan dimmen:
de verlichting moest gewoon helemaal uit. Overbodige lantarenpalen in
het landelijk gebied zouden verwijderd worden om het donker weer een
plek te geven. Deze ambitieuze doelstelling riep echter veel weerstand
op bij de bewoners vanwege de vermeende afname van de sociale
veiligheid. "We gingen op zoek naar een alternatief en kwamen uit bij
een dynamisch telemanagementsysteem in combinatie met ledverlichting",
legt Henk Ensing van Stadsbeheer uit. "Daarmee kunnen we vanuit één
centrale plek elke lamp afzonderlijk monitoren en bedienen. Dat levert
flexibele verlichtingsmogelijkheden op waarmee we in 2020 veertig
procent energie besparen ten opzicht van peiljaar 2008." Voor het
netwerkbedrijf is het nog even wennen dat de gemeente nu zelf op de
hoogte is van de status van het verlichtingsarsenaal, maar voor Ensing
levert de nauwkeurige monitoring niets dan voordelen op. "Als de
situatie met wat minder licht toe kan, dan laten we het donker, met één
druk op de knop!"
Slim combineren
Flexibiliteit speelt ook een rol in de maatregelen die de gemeente
Helmond al sinds 2004 neemt om tot nog meer energiebesparing te komen.
"We hebben niet alleen gekeken naar de maatregelen zelf - zoals
ledverlichting in woonwijken en op bruggen, en windturbines om die
verlichting van energie voorzien - maar ook naar de uitvoering", aldus
Arthur Annotee van de gemeente. "We kozen voor een pragmatische aanpak,
bijvoorbeeld door de vervanging van verlichting te combineren met
onderhoud aan wegen en riolering. Dit voorkwam onnodige overlast en
installateurs konden efficiënter te werk gaan." Dankzij deze integrale
aanpak - over sectorgrenzen heen - hoefde niet voor elk uniek incident
een aannemer door de stad te rijden of een straat afgezet te worden.
Net als Groningen koos Helmond er voor om innovatieve technieken
kleinschalig uit te proberen om inwoners en raadsleden in de praktijk
de vernieuwingen te laten ervaren. Annotee: "Maar we richten ons niet
alleen op `state-of-the-art'-innovaties, ook slimme simpele oplossingen
dragen bij aan de besparing. Bijvoorbeeld de verwijdering van lampen
uit ANWB-borden of het verkorten van de verlichtingstijd van openbare
verlichting. Het is geen hoogstaande techniek maar het bespaart wel!"
Tot nu toe leverden de maatregelen een besparing op van vijf procent
ten opzichte van 2007; in 2020 zal dat oplopen tot maarliefst 27
procent.
Verkleinen van de voetafdruk
De gemeente Assen zet niet alleen in op energiebesparing, maar grijpt
de noodzakelijke vervanging van de openbare verlichting ook aan als
kans om haar ecologische voetafdruk te verkleinen. "Samen met de
Rijksuniversiteit Groningen hebben we gekeken naar welke materialen en
technieken bijdragen aan onze ambitie om in 2020 een CO2-neutrale
gemeente te zijn", vertelt Aad Verheul van de Dienst Stadsbeheer. "Nu
gebruiken we zoveel mogelijk duurzame materialen - onder andere
lantarenpalen van Inlands Lariks - en werken waar mogelijk volgens het
cradle-to-cradle-principe. Ook hebben we groen vleermuisvriendelijk
ledlicht toegepast en worden conventionele armaturen vervangen door
6000 duurzaam geproduceerde led-armaturen. Die zijn gemaakt bij een
nabijgelegen bedrijf om de CO2-uitstoot van het transport te
minimaliseren." De nachtdieren doen het goed bij het groene licht en
bewoners ervaren het licht als zeer prettig. Bovendien wordt er flink
bespaard. Dankzij de maatregelen is Assen een van de koplopers als het
gaat om duurzame verlichting. Dat levert veel belangstelling op van de
omliggende gemeenten. Verheul: "We zijn nu met de provincie en de
overige 11 Drentse gemeenten in gesprek om gezamenlijk beleid te gaan
voeren en daarbij Assen als voorbeeld te stellen."
Taskforce Verlichting
De OVL-awards worden op 17 november uitgereikt tijdens het door
Agentschap NL georganiseerde Klimaatcongres 2010, in De Fabrique in
Utrecht. De prijs is een van de activiteiten die de Taskforce
Verlichting, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en
Milieu, uitvoert om energiezuinige verlichting in Nederland tot de
standaard te maken en lichthinder te beperken. De hulp van
koplopergemeenten en -provincies, die een uitvoeringsplan voor
energiezuinige openbare verlichting gereed hebben én hier actief
uitvoering aan geven, is daarbij hard nodig. Ter motivatie en beloning
worden dit jaar voor het eerst de OVL-Awards uitgereikt aan gemeenten
en provincies die invulling geven aan de besparingsopgave.
Meer informatie
Genomineerden OVL-awards bekend
Wijzigingsdatum |
11-11-2010