Ingezonden persbericht


Molto Allegro
(heel vrolijk, levendig)
met gratis muziek

Het seizoen 2010-2011 begint met een grote verrassing. Het NFPK, het Nederlands Fonds voor de Podiumkunsten, de grootste subsidieverstrekker in Nederland, heeft de Van Swieten Society een tweejarensubsidie toegekend. Met deze ondersteuning kan de VSS bouwen aan een groter publieksbereik, programma's meer aankleden, bijzondere bezettingen programmeren, en onze organisatie professionaliseren. Daarnaast, en niet minder belangrijk, voelen wij ons gesteund in onze activiteiten. Vergis u niet: grote (en weergaloze) uitzonderingen als André Rieu of het Nederlands Bach Orkest (met hun overigens uitstekende 'Klassieken voor Miljoenen'-programmering) daargelaten is er geen enkel klassiek kamermuziekensemble, koor of orkest dat zonder subsidie structureel kan bestaan. Deze subsidie is voor ons een belangrijke erkenning van de positie van de VSS in het Nederlandse muziekleven, van de programma's die wij maken. Wij gaan dan ook met zijn allen aan de slag met de progammering van 2011-2012, maar niet voordat we eerst
enthousiast het tweede programma van dit seizoen aan u voorstellen.

Chopin en het belcanto
In het Chopinjaar 2010 laat de Van Swieten Society horen in wat voor kleurrijk en romantisch muziekleven Chopin belandde aan het begin van de jaren dertig van de negentiende eeuw. De Parijse Salon, de Opéra, de aanbidding van de virtuozen: dit Franse programma heeft het allemaal. De elegantie en de lichtheid van het Parijs na de oorlogen van Napoleon wordt bijna tastbaar doordat de Van Swieten Society speelt op instrumenten uit die tijd, met als hoogtepunt de Franse piano. Als uit een bonbonnière worden - zoals in een soiree - soms delen uit werken gepresenteerd.

Parijs in Chopins tijd
Chopin en belcanto: op het eerste gezicht lijken deze woorden twee op zichzelf staande begrippen. Wie aan Chopin denkt, denkt aan piano. Belcanto staat voor het gebruik van lichtheid en soepelheid bij het zingen van hoge tonen en, specifieker, voor de Italiaanse opera uit de tijd van Rossini, Bellini en Donizetti. Toch komen beide begrippen uit eenzelfde historische context. Die context is het muziekleven in Parijs voor en rond Chopins aankomst in de Franse hoofdstad. Frankrijk beleefde vanaf de revolutie maatschappelijke en politieke instabiliteit. Parijs kwam in een periode van grote economische en wetenschappelijke vooruitgang. Muziek was niet meer exclusief toegankelijk voor de aristocratie. De middenklasse deed volop mee met faciliteren van en luisteren naar concerten. Het Parijse muziekleven stond in het teken van opera's en salonsoirees.

In het begin van de jaren twintig kwam Gioachino Rossini (1792-1868) naar Parijs. Het Parijse publiek liep weg met Rossini's opera's, zeker toen het voorwerp van aanbidding zelf in Parijs kwam wonen. "Ik ben net zo 'rossiniste' als al die gillende fanatiekelingen, en dat is omdat ik erg van Rossini hou en boos ben wanneer ik zijn kunst vernederd zie door slechte imitaties," schreef de Franse operacomponist Boieldieu. Zelf maakte Boieldieu zich daarom sterk voor de Franse traditie van de opéra comique. Zijn grootste meesterwerk was La dame blanche, dat internationale successen boekte. Rossini werd in Parijs directeur van het gezelschap Théâtre Italien. Onder de producties van dit gezelschap bevonden zich opera's van Gaetano Donizetti (1797-1848), zoals Anna Bolena (1831), zijn eerste werk in Parijs. Een halfjaar voor de komst van Chopin werd ook Niccolò Paganini (1782-1840) enthousiast ontvangen in Parijs. Hij en Rossini waren goede vrienden op muzikaal en persoonlijk gebied. Op ee n aantal van Rossini's aria's maakte hij variaties voor viool en orkest. "Als Paganini operacomponist was geworden, had hij ons allemaal uitgeschakeld," had Rossini gezegd. Al deze componisten schreven of bewerkten ook muziek die in de salons werd gebruikt.

In die salons stonden ondertussen virtuoze pianisten in het middelpunt van de belangstelling. Ze werden als helden ontvangen en bejubeld. Van 1825 tot 1835 genoot Frédéric Kalkbrenner (1785-1849) de meeste aandacht. Hij publiceerde een belangrijk theoretisch werk: Méthode pour apprendre le piano-forte à l'aide du guide-mains (1831), op. 108. Chopin overwoog zelfs bij hem les te nemen toen hij als Poolse vluchteling aankwam in Parijs. Hij trof daar niet alleen Kalkbrenner, maar ook, onder anderen, Liszt, Hiller, Berlioz en de cellist Auguste Franchomme. In deze rijke muzikale omgeving van Parijs had Chopin ruim de gelegenheid zijn stijl verder te ontwikkelen.

Chopin en het belcanto

Igor Ruhadze, viool (11, 19 en 29 nov 2010 en 27 apr 2011) Josje ter Haar, viool (21 en 27 nov 2010)
Job ter Haar, cello
Bart van Oort, fortepiano

Rossini Ouverture Guillaume Tell (arr. viool en piano, 1830) Boieldieu Uit: Pianotrio op. 5 in D deel 1 allegro Chopin Nocturne op. 27/1 in cis mineur
Kalkbrenner Uit: Pianotrio op. 26 in Bb maj (1817) deel 1 allegro moderato pauze
Chopin Uit: Pianotrio in g min, op. 8 deel 3 Adagio Paganini Fantasie op de G-snaar over Rossini's Mose in Egitto voor viool solo Chopin Nocturne op. 9/2 in Es voor cello en piano (arr. Franchomme) Donizetti Pianotrio in Es (1817)

Concertdata;
donderdag 11 november 2010
20.00 Ruiselede (B), Piano's Maene
vrijdag 19 november 2010 20.00 Egmond aan de Hoef, Slotkapel zondag 21 november
15.00 Amsterdam, Bethaniënklooster
14.15 voorprogramma Liederen van Schubert en tijdgenoten zaterdag 27 november 2010
20.15 Groningen, Lutherse Kerk
maandag 29 november 2010
20.15 Utrecht, Vredenburg Leeuwenbergh
19.15 voorprogramma Liederen van Schubert en tijdgenoten woensdag 25 april 2011 20.15 Nijmegen, Vereeniging

Voorprogramma november
Liederen van Schubert en tijdgenoten
Over het algemeen worden de tijdloze liederen van Schubert als beginvan het Liedrepertoire beschouwd. Inderdaad is het genie van Schubert in de muziekgeschiedenis nauwelijks geëvenaard waar het liederen betreft. Maar waar kwam Schubert vandaan? Had hij voorbeelden, rolmodellen, inspirators? Wie leverde zijn teksten? Voor wie moeite doet om de duizenden liederen van Schuberts tijd en daarvoor te bekijken, blijkt dat Schuberts liederen stevig gegrondvest zijn in een rijk oeuvre van liederen in het Duitse taalgebied. Al rond het midden van de achttiende eeuw begon het aanvankelijk aarzelende salonlied (waarbij de zanger meestal zichzelf begeleidde) het openbare muziekleven te bereiken. Mozart, Haydn, Zumsteeg maar ook Weber, de jonge Beethoven en toenmalige grootheden als Zelter en zijn leerling Mendelssohn schreven bundels vol liederen. Zelter was een van de grootsten en de bijzondere favoriet van Goethe. Schubert kende al zijn werken en nam vaak teksten over uit de liedbundels van Zelter om zelf op muziek te zetten. Schubert ging een stap verder dan de meeste van zijn tijdgenoten: de pianopartij werd in toenemende mate mededrager van de expressie en daarmee steeds veeleisender, in plaats van eenvoudigebegeleiding voor een salonamateur.

In de voorprogramma in Amsterdam en Utrecht kunt u twee duo's horen die zijn gekozen uit de "Schubert & Tijdgenoten"-workshop door Gerda van Zelm en Bart van Oort aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag op 3-4-5 november. Deze workshop is overigens openbaar. Het slotrecital vindt plaats op 5 november om 19.30 uur.

Nocturne van Chopin
Gratis download (klik hier)
In het Franse programma van november zal de Nocturne in Cis mineur, op. 27/1 klinken. Bij deze nieuwsbrief kunt u die Nocturne downloaden, gespeeld door Bart van Oort op een prachtige Erard-fortepiano uit 1837. In het novemberprogramma zal Bart van Oort ook op een Erard spelen.

Chopin: Nocturne in C sharp minor, op. 27/1
Uit de cd-box: "The Art of the Nocturne in the Nineteenth Century" CD III: Chopin Nocturnes vol. II
Brilliant Classics 92202, December 2003.

Uit de Dagboeken van de Van Swieten Society

Igor brengt de Proms naar Nederland
De komende maanden is Igor Ruhadze betrokken bij verschillende projecten. Als concertmeester van het Nederlands Bach Orkest speelt hij de Klassieke Proms. Het was het idee van Pieter Jan Leusink en Igor om deze Engelse traditie - waarin orkest, koor en solisten muzikale tophits spelen van barok tot pop - naar Nederland te brengen. Deze weken is het programma door heel Nederland te horen. Daarnaast zijn er verschillende kamermuziekprojecten met verschillende groepen, waaronder Igors eigen Violini Capricciosi. In december gaat Igor Ruhadze naar Duitsland met Musica ad Rhenum en dan is het alweer tijd voor het kerstprogramma van het Nederlands Bach Orkest, waaronder het Weihnachts Oratorium van Bach, de Messiah van Handel en kerstliederen.

Jobs voornemens voor het muziekleven
Midden in ons Chopinproject ga ik met het Ives Ensemble naar Engeland voor een soort minitournee. De laatste jaren speelt het Ives Ensemble steeds meer muziek uit Engeland. Het lijkt wel of er daar steeds meer jong componeertalent rondloopt. We gaan concerten geven, maar ook workshops doen met de jongste generatie componisten. Deze uitwisseling is van vitaal belang voor het muziekleven. In de tijd van Haydn, Beethoven en Chopin was iedere componist ook uitvoerend musicus, en andersom. Maar in de twintigste eeuw zijn componisten en uitvoerenden uit elkaar gegroeid, soms met rampzalige gevolgen in de vorm van onspeelbare of ongenietbare muziek. In de 21ste eeuw gaan we dat anders aanpakken!

Bart en de novembermuziek
November begint met een workshop voor zangers en fortepianisten over Schubert en minder bekende tijdgenoten op het Koninklijk Conservatorium - de resultaten daarvan zullen in onze voorprogramma's in Amsterdam en Utrecht te horen zijn! Aansluitend spelen we met de VSS in de tweede week zes keer het kinderprogramma Haydn's Karwei. Het blijft leuk om voor kinderen de prachtige wereld van de klassieke muziek open te leggen. Tussendoor gaat het Chopin & belcanto-programma van de VSS in première: in België dit keer, in de nieuwe concertzaal van de onvolprezen fortepianobouwer Chris Maene met wie ik al ruim twintig jaar samenwerk. Maar midden in die VSS-tournee ben ik nog in Florence, Triëst en Modena om drie keer een programma vol nocturnes en walsen te spelen en een klas middelbare scholieren toe te spreken(in het Italiaans nog wel). December heeft ook een Italiaanse tournee met een workshop in Rome en verschillende concerten, maar daar ben ik nog even niet zo mee bezig. Eerst genieten van alle novembermuziek.