Rijksoverheid
Nederland naar een hogere versnelling
Toespraak | 18-11-2010
Speech `Nederland naar een hogere versnelling' door Minister van
Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Maxime Verhagen, Meet the
Future, Science & Technology Summit 2010, 18 november 2010.
Jeroen,
Dank voor de resultaten van het Platform Bètatechniek. Goed nieuws dat
nu meer leerlingen kiezen voor bèta en techniek. Dat is essentieel voor
innovatie.
Dames en heren,
De wereldhandel groeit weer en ook onze Nederlandse economie herstelt.
We zijn de zesde exporteur van goederen en de elfde van diensten. We
staan in de mondiale concurrentiekracht-top-10 staan. En in een fors
aantal sectoren zoals de land- en tuinbouw en de chemie bekleden we een
toppositie. Daar mogen we trots op zijn!
Maar de economische groei is nog aarzelend en niet vanzelfsprekend.
Financiële crises kennen vaak een lange herstelfase.
Op mijn nieuwe post als minister van Economische Zaken, Landbouw en
Innovatie kan ik bijdragen aan dat herstel. Daar hoort een beleid bij
dat groen en groei combineert. Dat bedrijven de ruimte geeft en
onnodige regels te lijf gaat. Dat de schatkist op orde brengt. En dat
zorgt voor versterking van onze concurrentiekracht.
Want om sneller te groeien, moeten we innoveren. Dat gebeurt al, maar
kan nog beter. De enorme dynamiek in opkomende economieën als Brazilië,
China en India daagt ons uit. We hebben veel innovatieve
prachtbedrijven. Maar we moeten in een hogere versnelling. Zodat we
echt sterker uit de crisis komen. En zodat onze economie - in de
woorden van Neil Armstrong - `een reuzensprong voorwaarts' maakt.
Dames en heren,
Waarom is overschakelen naar een hogere versnelling nodig?
1. De wereldeconomische groei komt sinds het jaar 2000 voor tweederde
uit de opkomende economieën. Daar kunnen we van profiteren. Door
slimme producten en diensten te maken.
2. Chinese bedrijven besteedden al in 2008 meer aan onderzoek en
ontwikkeling dan Nederlandse bedrijven.
3. We kunnen onze kennis veel beter gebruiken. Nederlandse bedrijven
halen bijvoorbeeld maar 12 procent van hun omzet uit innovatieve
producten. Het EU-gemiddelde ligt op 20 procent.
We kunnen en moeten dus in een hogere versnelling. Laten we op dit punt
leren van het buitenland. Singapore trekt gewoon zijn portemonnee en
koopt de duurste wetenschappers. Het lijkt Real Madrid wel. En de
Zwitsers sturen heel succesvol op samenwerking tussen overheid en
bedrijfsleven. En dat doen ze met weinig overheidssubsidie.
Moeten we een van die buitenlandse modellen kopiëren? Het Zwitserse
model bijvoorbeeld, om een Zwitserlevengevoel te creëren? Dat klinkt
misschien aantrekkelijk. Maar toch: een buitenlands model integraal
kopiëren en implanteren is moeilijk. Want elke land heeft zijn eigen
historie en zijn eigen specifieke omstandigheden.
Bovendien hebben we zelf goede modellen. Kijk naar Wageningen, waar
overheden, bedrijven en wetenschappers nauw samenwerken in de
zogenoemde Gouden Driehoek. Naar het life science-kenniscluster in
Leiden. Naar Twente met al zijn spin-offs. Of naar de High Tech Campus
in Eindhoven.
Allemaal plekken in Nederland waar bedrijven en wetenschappers goed met
elkaar samenwerken. En waar vaak met steun van de overheid vernieuwende
producten en diensten worden ontwikkeld. Die samenwerking moeten we
blijven stimuleren en uitbouwen. En daarbij moeten we zo efficiënt
mogelijk omgaan met onze kenniseuro. Maar de hamvraag blijft: hoe
krijgen we de Nederlandse groeimotor in die hogere versnelling? Ik zie
vier sporen.
Spoor 1 : ons ondernemersklimaat moet nóg beter.
Het zijn namelijk de ondernemers die de kar moeten trekken en niet Den
Haag. Als overheid moet je hen vooral niet in de weg lopen, dan doe je
al veel goeds. Daarnaast moeten we maatwerk leveren. Met betere en
slimmere regelgeving voor zowel industriële bedrijven als
dienstverleners. Regels afschaffen waar ze niet werken. Regels invoeren
of aanpassen als innovatie daar baat bij heeft.
Zie onze zorgverzekeringen. De procedures voor toetreding van nieuwe
medicijnen kunnen sneller. Zonder dat de veiligheid van patiënten er
minder op wordt. En neem de Wet Bevordering Speur- en
Ontwikkelingswerk, die we verruimen. Of de vennootschapsbelasting, die
we verlagen. Dat zet zoden aan de dijk. En dan kom ik bij punt 2: een
eenvoudig en toegankelijk innovatie-instrumentarium dat ondernemers op
de juiste manier prikkelt.
We gaan ons meer richten op het omzetten van kennis in winstgevende
producten en diensten. Dat betekent dat we subsidies die ver van de
markt afstaan, vervangen door kredieten. Dat zal soms pijn doen. Maar
ik ken weinig ondernemers die ondernemen vanwege subsidies. Het is
bovendien hard nodig. Want we moeten juist in deze economische periode
zuinig omgaan met belastinggeld. Daarom verbeteren we het fiscale
klimaat en gaan we meer werken met garanties en leningen uit een
revolving fund. Dat geeft de juiste prikkels. En het zorgt voor
kapitaal voor risicovolle innovaties met uitzicht op een goed
rendement!
Het revolving fund kan zich voor meer dan 60 procent zelf financieren.
Daardoor is het minder afhankelijk van de waan van de dag. Daardoor
biedt het ook langjarige zekerheid voor ondernemers. Dat is beter dan
over elkaar heen buitelende subsidieregelingen. En laten we daarbij
leren van het Verenigd Koninkrijk. De Britse vice-premier Nick Clegg
zei mij deze week dat hij dezelfde formule hanteert.
We weten dat deze aanpak werkt. Kijk naar het succes van
chipmachinefabrikant ASML. Ik heb me laten vertellen dat eerdere
overheidskredieten zelfs doorslaggevend zijn geweest voor risicovolle
innovaties. En zie nu: ASML is wereldmarktleider lithografie.
Verder gaan we ons in het overheidsaanbestedingsbeleid opstellen als
een veeleisende klant om innovatie in het MKB te stimuleren. Ook
breiden we de regeling voor Innovatie Prestatie Contracten uit. Dat
gaat het Midden- en Kleinbedrijf meer kansen geven. En zo jagen we onze
banenmotor aan. Dat is hard nodig. Want Nederland heeft minder
innovatieve middelgrote en kleine bedrijven dan andere landen in de
Europese Unie.
3. Ten derde: we moeten de goede dingen doen en we moeten ze goed doen.
De internationale dynamiek is groot. En bedrijven worden steeds meer
footloose. Daarom stellen we onze topgebieden centraal. Water, voedsel,
tuinbouw, high tech, life sciences, chemie, energie, logistiek en
creatieve industrie. Want door te doen waar je goed in bent, trek je
nieuwe investeringen en kenniswerkers uit het buitenland aan.
Zie Danone, dat in Utrecht een onderzoek-en-ontwikkeling-divisie
oprichtte. Waarom deed Danone die investering? Precies: omdat Utrecht
op dat terrein tot de top van de wereld hoort. Zo versterken we onze
eigen kennisinfrastructuur. En trekken we tegelijkertijd hoogwaardig
werk en innovatie aan.
We bouwen onze sterktes dus uit met een uitgekiende mix van
instrumenten. Niet met meer geld, maar juist met minder. Met nieuwe
prikkels voor onze technologische en wetenschappelijke instituten om
samen te werken met bedrijven. Prestatieprikkels, daar draait het om.
Maar op zo'n manier dat onze wetenschappers wel de ruimte houden om dat
te blijven doen waar ze internationaal gezien zo goed in zijn.
Tegelijk moeten we ons vragen blijven stellen. Is het misschien ook
niet eens tijd om de hark door ons institutenlandschap te halen? Liever
een paar instituten van wereldklasse op de topgebieden dan een
versnipperd landschap van kleine onderzoeksgroepen en instellingen die
niet met elkaar samenwerken. We moeten meer toe naar de aanpak van
DELTARES, waar alle kennis over deltatechnologie is gebundeld.
Bedrijven en instituten moeten ook samen om tafel gaan om
gemeenschappelijke onderzoeksagenda's op te stellen voor de lange
termijn. En overheden gaan samen met hen actiepunten opstellen om
vestigingsklimaat en concurrentievermogen te verbeteren. Denk aan het
wegnemen van belemmerende wetgeving, op-maat-onderwijs en gericht
aanbestedingsbeleid.
Met collega Zijlstra (OCW) wil ik uitzoeken hoe we onderzoekers ook op
de bruikbaarheid en het gebruik van hun kennis en onderzoek kunnen
afrekenen. Voor sommigen van u misschien een enge gedachte. Maar we
praten nu al decennia over de kenniskloof tussen bedrijven en
kennisinstellingen. We moeten toe naar slimme acties. Met behoud van
vrijheid voor onze toppers in de wetenschap.
Dan kom ik op punt 4:
Innovatie blijft mensenwerk.
Want om in die hogere versnelling te komen, hebben we ook kenniswerkers
en nieuw talent nodig. Die kenniswerkers leiden we zelf op. En we halen
we ze voor een deel uit het buitenland. Juist in de vernieuwde
kennisinfrastructuur die ik net schetste, moet het leuk en uitdagend
werken zijn. Er moeten grenzen worden verlegd. Innovatieve bedrijven
moeten in de rij staan om met onze instituten samen te werken. Het
Platform Bèta Techniek heeft sinds 2004 onder leiding van Arie
Kraaijeveld succesvol gewerkt aan meer goed opgeleide bèta's en
technici. Daar kon u vandaag de mooie resultaten van zien.
Slot
Ik sluit af. Dit kabinet wil Nederland en Nederlandse ondernemers laten
overschakelen naar een hogere versnelling. Niet door leuke subsidies af
te pakken, maar met slimmere ondersteuning. Zoals met kredieten in
plaats van subsidies. Soms zullen we regels invoeren om innovatie te
prikkelen. Maar we zullen vooral regels afschaffen.
Daarnaast gaan we veel steviger sturen op samenwerking tussen bedrijven
en kennisinstellingen in topgebieden. Want we willen ook de Danones van
morgen aantrekken. En we willen dat onze vele jonge life science
bedrijven uitgroeien tot de nieuwe Glaxo Smith Klines en andere
multinationals. Juist onze middenbedrijven moeten wereldspelers worden,
nieuwe wereldspelers in de AEX.
Dat beleid staat nu in de steigers. Begin volgend jaar kom ik met een
strategische bedrijfslevenbrief. Daarin werk ik de contouren die ik net
schetste verder uit. Zo gaan we zorgen voor een nog beter innovatie-,
vestigings- en ondernemingsklimaat.
Ten slotte wil ik iedereen van het Platform Bèta Techniek heel
hartelijk danken. In het bijzonder Arie Kraaijeveld, die vandaag
afscheid neemt. Blijft u allen samen met ons werken aan voldoende
kenniswerkers en een goede kennisinfrastructuur. Alleen zo kunnen we
topgebieden uitbreiden en schakelen naar een hogere versnelling.
Jeroen, jij hebt het stokje van Arie Kraaijeveld overgenomen. Ik wens
jou heel veel succes!
Dank u wel.
Voor vragen aan de Rijksoverheid bel Postbus51: 0800-8051