Rijksuniversiteit Groningen

Koninklijke Onderscheiding voor Jos ten Berge

Datum: 30 november 2010

Vrijdag 26 november 2010 ontving prof.dr. Jos ten Berge een Koninklijke Onderscheiding tijdens een ter gelegenheid van zijn emeritaat georganiseerd afscheid. Ten Berge is hoogleraar Psychometrie en onderzoeksdirecteur bij de afdeling Psychologie van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen. Hij kreeg de onderscheiding uit handen van de burgemeester van de gemeente Groningen.

De heer prof.dr. J.M.F ten Berge

Jos ten Berge (Groningen, 1945) is internationaal één van de meest vooraanstaande onderzoekers op het gebied van de psychometrie. De psychometrie houdt zich bezig met het ontwikkelen van statistische methoden ten behoeve van het evalueren van psychologische tests. Daarbij gaat het met name om de vraag of psychologische tests betrouwbaar zijn en of ze meten wat ze geacht worden te meten. De aanpak binnen de psychometrie is om, op basis van de scores van een groot aantal proefpersonen op een groot aantal testitems, na te gaan of de totale testscores en subtestscores bruikbare metingen vormen. Ook wordt in de psychometrie gekeken hoe sterk testscores of subtestscores samenhangen met op andere manieren gemeten begrippen.

Het onderzoek van Jos ten Berge heeft zich vooral gericht op technieken die nagaan in welke goed onderscheidbare subtests een groot aantal items uiteenvalt. De bijzonder belangrijke rol van Jos ten Berge in het vakgebied van de psychometrie blijkt uit zijn vele publicaties en uitnodigingen voor lezingen bij internationale congressen en workshops die hij ontving. Het meest overtuigende bewijs van zijn belang voor het vakgebied is het feit dat hij vorig jaar werd gekozen tot President van de Psychometric Society, dé internationale vereniging op dit terrein.

Precisie en geduld

Jos ten Berge is een bijzonder productief wetenschapper. Het enorme aantal door hem in het wetenschappelijke tijdschrift Psychometrika gepubliceerde artikelen zal niet gemakkelijk worden geëvenaard. Kwantiteit ging bij hem niet ten koste van kwaliteit: zijn publicaties hebben een, zeker voor het vakgebied, enorm hoog wiskundig niveau. Zijn resultaten zijn vervolgens in handboeken terechtgekomen en worden dus vooral indirect veel gelezen. Ook heeft hij zelf een compact, zeer toegankelijk en nuttig handboek geschreven over wiskundige optimalisatietechnieken, wat veel gebruikt wordt door jonge onderzoekers op het vakgebied en daarbuiten. Hij heeft geleidelijk aan zijn actieradius vergroot en zich naast de psychometrie ook gericht op andere vakgebieden, waaronder de chemometrie (een meettheoretische tak binnen de chemie) en de lineaire algebra (een subdiscipline van de wiskunde).

Zijn werkwijze kenmerkt zich door uiterste precisie en geduld. Hij gaat door waar anderen, die zich tevreden stellen met een globaal antwoord, ophouden. Hij wil weten hoe iets precies zit, en komt daar ook achter. Dat is een in de psychometrie ongeëvenaarde verdienste, hetgeen ook blijkt uit het feit dat hij in staat bleek om in nogal wat gevallen correcties aan te brengen op hoogwaardige gepubliceerde wetenschappelijke artikelen van andere internationaal vooraanstaande psychometrici.

Ten Berge heeft niet alleen heel veel geduld voor het zelf uitvoeren van het onderzoek, maar ook voor het degelijk en herhaaldelijk uitleggen aan anderen hoe het precies zit, of wat er precies onderzocht moet worden. Zijn enorme zichzelf-wegcijferende hulpvaardigheid gekoppeld aan zijn zeer stimulerende enthousiasme maakte hem een ideale mentor voor die promovendi en andere medewerkers die zich ook serieus op het onderzoek richten. Zijn begeleiding bestaat uit een inhoudelijk zeer gelijkwaardige vorm van samenwerking: de ander wordt door hem heel serieus genomen, en hij is erg bereidwillig om van de ander te leren, al was het maar omdat hij ook dankzij de ander er achter kan komen `hoe het precies zit'.

Grote bestuurlijke rol

Ten Berge heeft ook reguliere onderwijstaken vervuld, en is daarnaast van bijzonder grote waarde geweest voor de afdeling Psychologie en de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen vanwege het vervullen van diverse belangrijke bestuursfuncties waaronder bestuurlid van de afdeling Psychologie en vice-decaan van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen (1997-2003). Sindsdien vervult hij de rol van onderzoeksdirecteur bij de afdeling Psychologie. Hij wordt alom binnen de faculteit geroemd om zijn gezag, integriteit, degelijkheid en snelheid van handelen. Zijn beleidsaanpak is vooral gericht op facilitering wat bij uitstek passend is voor het stimuleren van onderzoek door wetenschappers aan een universiteit.

Gedurende zijn directeurschap heeft er een grote groei plaatsgevonden in de afdeling Psychologie dat, mede dankzij de rust en het overzicht van Ten Berge, prima is verlopen. Ten Berge heeft aldus sterk bijgedragen aan het succes van het onderzoek binnen de afdeling Psychologie, wat over vrijwel de gehele linie zeer hoge waardering heeft gekregen van de landelijke onderzoeksbeoordelingscommissie. Ten Berge heeft in belangrijke mate bijgedragen aan het faciliteren en bevorderen van kwalitatief hoogstaand onderzoek binnen de afdeling Psychologie. Al met al heeft hij zeker ook als bestuurder een belangrijke voorbeeldfunctie vervuld.

Jos ten Berge wordt benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.