Zeemansvrouwen aan het roer
Omslag van het boek
Omslag van het boek
Nieuwe media als e-mail, Facebook en Twitter zorgen ervoor dat iedereen
permanent met elkaar in contact kan staan. Het onlangs verschenen boek
'De voortvarende zeemansvrouw. Openhartige brieven aan geliefden op
zee' van Marijke van der Wal laat zien dat dit er in de achttiende eeuw
heel anders aan toeging.
Brieven als buit
In dit derde deel van de reeks Sailing Letters Journaal staan namelijk
brieven â anno 2010 een medium met voornamelijk nog symbolische waarde
â centraal die zijn aangetroffen in The National Archives van Engeland.
Het was de oorlogsvloot van dit land die in oorlogstijd VOC-schepen
kaapte en daarmee ruim 38.000 brieven buit maakte die onderdeel waren
van de lading.
Postorderbedrijf avant la lettre
In De voortvarende zeemansvrouw zijn transcripties van brieven te
vinden die Hendrikje de Cerff en Meymerigje Buyk schreven aan hun
zeevarende mannen die vaak jarenlang van huis waren. Wat in eerste
instantie vooral opvalt is dat deze echtgenotes fungeren als een soort
postorderbedrijf avant la lettre. Schippersjassen, allerlei
âverversingenâ en zelfs kanaries voor aan boord worden door beiden
indien mogelijk netjes bemachtigd en vervolgens verstuurd naar hun
partners. Ze houden er een logistiek netwerk op na dat veelvuldig
gebruikt wordt.
Wel en wee
Marijke van der Wal
Marijke van der Wal
Ook wordt er uitgebreid verslag gedaan van het wel en wee van de
thuisblijvers. Zo blijkt dat de familie De Cerff gezond is, behalve oom
Ko, die nogal sukkelt met zijn gezondheid. En Meymerigje laat
ondubbelzinnig weten dat ze er niet zo op zit te wachten dat haar
schoonzus bij haar intrekt. Treuriger is het als zij in een brief vol
wissewasjes opeens schrijft: âLiefe kint, ik moet hier maar van
afstappen, want of ik laang wagt of niet, ik moet het mijn liefde man
dog schrijveâ. Wat volgt is het droevige bericht dat hun dochtertje van
net twintig weken overleden is.
Taalgebruik van de gewone man en vrouw
Naast dit inkijkje in het leven van de families op de wal bieden de
brieven ook dankbaar materiaal voor taalkundig onderzoek. Voor Marijke
van der Wal en haar Leidse onderzoeksteam is het vooral interessant dat
ze nu kan werken met bronnen die het taalgebruik bevatten van âde
gewone man en vrouwâ. De overgeleverde geschriften uit de zeventiende
en achttiende eeuw waren voorheen namelijk veelal afkomstig uit de
hogere maatschappelijke lagen.
Hanepoten
Helaas vallen de brieven van Hendrikje de Cerff al direct af voor dit
onderzoek. Haar gebrekkige schrijfvaardigheid dwong haar ertoe om haar
brieven door anderen te laten schrijven. Op de bijgevoegde dvd staan
facsimileâs waarop mooi te zien is dat er sprake is van meerdere
handschriften met elk hun karakteristieke hanepoten. Meymerigje schreef
haar brieven wel zelf. Ze vertonen spelling en zinsbouw die in gedrukte
teksten vrijwel niet voorkomen.
Â
Grote weergave van de brief
Geluk bij een ongeluk
Het is dus een geluk bij een ongeluk dat de Engelsen de Nederlandse
schepen kaapten en de buit â inclusief de brieven â eeuwenlang hebben
bewaard. Het biedt wetenschappers voer voor onderzoek en de
geïnteresseerde leek een authentiek beeld van andere tijden.
Universiteit Leiden