Rijksoverheid
Toekomst grootschalige onderzoeksfaciliteiten
Toespraak | 02-12-2010
Staatssecretaris Zijlstra onderstreept bij de conferentie 'Closing the
deal' dat hij de grootschalige onderzoeksfaciliteiten in het
wetenschapsbeleid als prioriteit voor de komende vier jaar de plaats
wil geven die bij de ambities van Nederland past.
(Alleen het gesproken woord geldt)
o Vandaag heeft u het over grootschalige onderzoeksfaciliteiten.
Vroeger zagen we die eigenlijk alleen maar in de fysica en de
astronomie, zoals deeltjesversnellers bij CERN en telescopen bij LOFAR
in Drenthe. Maar het terrein is veel breder geworden. Zo heeft NCB
Naturalis in Leiden als centrum voor biodiversiteit een collectie van
37 miljoen objecten samengebracht. Qua omvang behoort die tot de top-5
van de wereld. In één jaar tijd zijn ook twee NanoLabs geopend (Delft
en Enschede), waar meer dan 500 onderzoekers zich bezighouden met
nanotechnologie.
o Voor een aantal faciliteiten is Europese samenwerking cruciaal.
Vorige week was ik nog bij de launch van BBMRI, een initiatief om
biobanken aan elkaar te koppelen. Een prachtig Nederlands project dat
deel uitmaakt van een nog veel groter Europees verband: BBMRI-EU. En op
16 november kon ik in Brussel het startsein geven voor het EHRI-project
dat grootschalig Europees onderzoek naar de Holocaust mogelijk maakt,
onder leiding van ons eigen NIOD.
o De diversiteit aan grootschalige faciliteiten waarvoor de
Taskforce zich inzet, zien we terug in de deelnemers aan deze
conferentie. Vanuit wetenschap, bedrijfsleven én overheid wist u de weg
naar Leiden te vinden.
o `Closing the Deal', heet deze conferentie. Een goed gekozen
titel, want het uitbouwen van faciliteiten lukt alleen wanneer wij
samen een deal sluiten en ieder zijn eigen expertise, contacten en
middelen inbrengt. Ook het moment voor deze conferentie is goed
gekozen. Wereldwijd werken landen aan het ontwikkelen van roadmaps voor
investeringen in grootschalige faciliteiten. In Europa speelt het
European Strategy Forum on Research Infrastructures ESFRI hierbij een
leidende rol.
o In ons land is eind 2008 een nationale Roadmap uitgebracht. Van
de 25 faciliteiten op de lijst zijn er vijf met middelen van NWO en
vijf met FES-geld gefinancierd. Die inzet is goed besteed, want
Nederland wil zijn concurrentiekracht vergroten. En dat kan heel goed
met grootschalige faciliteiten.
o Grootschalige faciliteiten stimuleren wetenschappelijke
vooruitgang en zorgen voor concentratie van het onderzoek, kortom:
focus en massa. De faciliteiten zijn daarnaast een kweekvijver voor
wetenschappelijk talent en ze trekken buitenlands talent aan. Door hun
spraakmakende karakter maken ze jonge mensen bovendien nieuwsgierig
naar de wetenschap.
o Niet alleen de wetenschap, maar ook het bedrijfsleven is gebaat
bij grootschalige onderzoeksfaciliteiten, als afnemer van kennis en van
goed opgeleide werknemers. Als direct gevolg van het Lofar project kan
de opleiding Sensortechnologie veel afgestudeerden aan het
bedrijfsleven bieden. Andersom kunnen bedrijven aan de faciliteiten
specialistische onderdelen leveren voor onderzoek.
o Ook de regio profiteert. Denk bijvoorbeeld aan de betekenis van
ESTEC voor de regio Noordwijk, en aan de werkgelegenheid die het
BioScience park in Leiden oplevert. Dit onderstreept meteen het belang
van een concentratie van kennisinstellingen en bedrijfsleven.
o Ook de samenleving als geheel profiteert van grootschalige
onderzoeksfaciliteiten, bijvoorbeeld voor het oplossen van vraagstukken
op het gebied van klimaat, energie, water, voeding en gezondheidszorg.
o Als staatssecretaris wil ik de grootschalige
onderzoeksfaciliteiten in het wetenschapsbeleid de plaats geven die bij
de ambities van Nederland past. De komende vier jaar zijn grootschalige
onderzoeksfaciliteiten dan ook een prioriteit. Die moeten we verder
uitbouwen.
o Daarbij vind ik veel inspiratie in de voorstellen en ideeën van
de Nederlandse Roadmap Grootschalige Onderzoeksfaciliteiten. Maar ik
denk dat die Roadmap een update nodig heeft om duidelijk te maken welke
faciliteiten de meeste kansen bieden en passen in het algehele
wetenschaps- en innovatiebeleid van dit kabinet.
o Voor de projecten op de Nederlandse Roadmap is 20 miljoen euro
per jaar beschikbaar. Ook is er in 2008-2009 eenmalig een FES-ronde
geweest, speciaal voor grote faciliteiten. Bepaalde faciliteiten kunnen
ook profiteren van diverse andere gelden, zoals NWO-Groot of de
regionale EFRO-middelen. U hebt daar vandaag al een paar voorbeelden
van gekregen: NeCEN en Lifelines.
o Alles bij elkaar is het niet genoeg om de Nederlandse ambities te
realiseren. De overheid kan niet al uw voorstellen bekostigen. Zoek
daarom samenwerking op, ontwikkel business cases met elkaar en probeer
alternatieve financieringsbronnen aan te boren. Daarvoor hebt u
creativiteit, doorzettingskracht en soms een lange adem nodig. Het is
zinvol daarvoor ook te denken aan de EIB (Europese Investeringsbank),
de BNG (Bank Nederlandse Gemeenten) en andere banken.
o Kijk ook naar de European Strategy Forum on Research
Infrastructures (ESFRI). Internationale samenwerking is een voorwaarde
voor deze lijst van grootschalige onderzoeksfaciliteiten, waarvan er 15
op de Nederlandse Roadmap staan.
o Er wordt overigens al stevig samengewerkt. In sommige gevallen
hebben bedrijven, provincie en kennisinstelling de handen ineen
geslagen en samen een fysieke faciliteit gebouwd, zoals bij LOFAR.
Daarnaast zien we samenwerking in netwerken van verspreide
onderzoekscollecties, zoals bij de Biobanken in Parelsnoer. Ook de
virtuele faciliteiten die gedeelde toegang geven tot data via internet,
worden steeds belangrijker en zijn een belofte voor de toekomst.
o Deze conferentie biedt alle gelegenheid om met elkaar in gesprek
te gaan en dwarsverbanden te zoeken tussen verschillende activiteiten.
Maak daar gebruik van en zet vandaag de eerste stap naar nieuwe
allianties om de ambities van Nederland te realiseren.
o Dit kabinet wil Nederland niet alleen sterker en veiliger, maar
ook welvarender maken. Als ons kleine land met de grote jongens mee wil
blijven doen, moeten we groot denken én doen. En hoe kan dat beter dan
in grootschalige onderzoeksfaciliteiten? De verwachtingen die ik van u
heb zijn dan ook in één woord: grootschalig!
Verantwoordelijk ministerie
* Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Zie ook
* Nationale onderzoeksprioriteiten
* Wetenschap | Onderwerp | OCW
Voor vragen aan de Rijksoverheid bel Postbus51: 0800-8051