GroenLinks
Rutte legt rekening bij de meest kwetsbaren
Dinsdag 7 december 2010, 15:09u - Tof Thissen
Rutte legt rekening bij de meest kwetsbaren
De Eerste Kamerfractie van GroenLinks staat kritisch tegenover het
nieuwe kabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van de PVV. Volgens
Fractievoorzitter Tof Thissen legt dit kabinet de rekening bij de meest
kwetsbaren die bijvoorbeeld een extra steuntje in de rug nodig hebben
bij het zoeken naar werk of hun woonlasten zien stijgen door
bezuinigingen op de huurtoeslag.
"Wat is uw verhaal naar deze mensen? Hoe legt u het uit dat zij wel en
wij niet hoeven te betalen? Wat is uw analyse? Als ik maar geld weghaal
bij mensen die het gezamenlijke vangnet nodig hebben, gaan ze wel weg
uit dat vangnet? Ik snap het niet", vraagt Thissen aan premier Rutte
vandaag tijdens de Algemeen Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer.
Ook buiten de zorg en de sociale zekerheid wordt flink betaald volgens
de GroenLinks-fractie. "De natuur, het milieu en het landschap zijn in
uw plannen een grootbetaler aan de crisis. Subsidies aan natuur- en
milieuorganisaties worden geschrapt. Ze zijn blijkbaar te lastig
geweest bij de aanleg van asfalt. En investeringen om de klimaatcrisis
aan te pakken, zijn ver te zoeken. U vergroent niets. GroenLinks
vraagt zich af naar welke duurzame toekomst u met uw botte snoeischaar
de op weg bent?", aldus Thissen.
Spreektekst Tof Thissen tijdens de Politieke Beschouwingen in de Eerste
Kamer
"Alleen als je geld hebt is de vrijheid niet duur." Dat zingt en
speelt Klein Orkest in het prachtige lied Over de muur. ``Maar wat is
nou die vrijheid, zonder huis zonder baan, zoveel mensen die amper
kunnen bestaan." Onder andere door het motto en de inhoud van het
regeerakkoord van het kabinet Rutte, Vrijheid en Verantwoordelijkheid,
moest ik aan dit lied denken.
Eénentwintig jaar geleden viel de Muur. De vreugde was groot, het
optimisme en de hoop ongeëvenaard. Er zouden definitief andere tijden
komen.
Niet alleen door de Wende maar ook door de gunstigere economie dachten
we dat alles beter zou worden. We schroomden niet om taken die tot dan
toe van ons allemaal waren over te laten aan de markt en te vertrouwen
op het zelfregulerend vermogen van die markt. Zolang ieder mens zich
maar aanpaste aan de voortdurend veranderende vraag, zou iedereen mee
kunnen doen in de race naar boven, naar meer.
Waar zijn we nu, 21 jaar later? In de ergste financiële en economische
crisis sinds de jaren dertig. Ook de voedselcrisis heeft de wereld
scherper verdeeld in rijk en arm en de milieu- en energieproblemen
hangen als een donkere wolk boven ons hoofd; al lijken weinigen te
willen of kunnen bevatten wat nu nodig is om op de langere termijn het
leven op aarde draaglijk te houden.
In dit tijdsgewricht van crises - ik heb slechts 11 minuten, dus
vergeef me dat ik het wat eenvoudig stel - treedt dit nieuwe kabinet
aan. Veel westerse overheden zitten in grote financiële moeilijkheden,
en heel veel burgers zijn ongerust. Zaken die tot voor kort zekerheden
waren - banen, banken, pensioenen - zijn weg. En voor de oplossing
daarvan staat dit kabinet Rutte. Het kabinet vraagt grote offers. Ik ga
ervan uit dat Nederlanders bereid zijn opofferingen te doen, als ze
snappen waarvoor zij die maken, en met welke anderen zij die
opofferingen maken. Er is kortom een verhaal nodig om iedereen achter
die plannen te krijgen.
Maar waar is het verhaal, naar welk Nederland is dit kabinet onderweg,
en op basis van welke probleemanalyse? Waar is bijvoorbeeld de relatie
tussen de oorzaak van de crisis, de miljarden staatssteun aan de banken
en de oplossing dat de minstvermogenden, het milieu en de Derde Wereld
de rekening betalen. U en ik voelen het vrijwel niet in onze
portemonnee, bedrijven ook niet. En over welke vrijheid en
verantwoordelijkheid hebben we het hier? Over mijn vrijheid om niks bij
te dragen aan de rekening die dit kabinet de burgers presenteert, over
de verantwoordelijkheid van de minst draagkrachtigen om die rekening
wel te betalen?
Heeft u zichzelf die vraag ook gesteld? Wat kost het mij? Of behandelen
we hier weer kabinetsplannen zonder dat we ze zelf vanuit ons eigen
burgerperspectief en vanuit de samenleving beoordelen? Zonder dat we
relatie leggen tussen het systeem van rijksbeleid en de leefwerelden
van mensen.
Het kabinet vraagt ons te geloven in zijn plannen; het vraagt ons te
zien dat het regeerakkoord wel degelijk uitgaat van hervormingen; het
vraagt mij te geloven dat niet alleen rechts Nederland z'n vingers
aflikt bij het beleid en voornemens. Maar ik blijf u namens mijn
fractie vragen stellen: Bij wie komt de rekening terecht? En op basis
van welke analyse rechtvaardigt u dat? En welke samenleving heeft dit
kabinet daarbij voor ogen?
Bij wie komt de rekening terecht van de netto bezuiniging van 7,4
miljard euro op de sociale zekerheid en de zorg? Ik noem maar eens wat
mensen.
* De mensen die een steuntje in de rug nodig hebben bij het zoeken
naar werk. Heeft u ooit een werkcoach nodig gehad om weer aan de
slag te komen?
* De groeiende groep mensen die via schuldhulpverlening uit hun
financiële sores proberen te komen;
* De jonggehandicapten en mensen in de sociale werkvoorziening die
graag willen werken, maar voor wie geen arbeidsplaatsen beschikbaar
zijn, of meer zijn;
* De zwakbegaafden die door verlaging van het IQ-criterium geen
passende hulp meer kan krijgen;
* De mensen in de bijstand die EUR1000 netto inkomen inleveren.
Waarom zij wel en ik niet?
* De mensen die minder zorgtoeslag gaan krijgen, waardoor ze nog
moeilijker de sterk gestegen zorgpremies, gestegen eigen risico en
gestegen eigen bijdragen kunnen betalen; wie weet nog dat de
zorgtoeslag bedoeld is om mensen in staat te stellen de
marktconforme zorgpremie te betalen? Die koppeling wordt nu vier
jaar na invoering losgelaten. Dit kabinet spreekt er schande van
dat inmiddels 70% van de bevolking is aangewezen op zorgtoeslag.
Het mes erin. "Het is uw eigen schuld dat u uw zorgpremie niet kunt
betalen." Waar is ons collectieve geheugen?
* Mensen, waaronder ook veel ouderen, die hun woonlasten zien stijgen
door bezuinigingen op de huurtoeslag. Ook zij betalen mee. Ik voel
niks. U ook niet. Ik mag als grootste gotspe in de hoogste
belastingschijf de totale rente en kosten van mijn hypotheek
blijven aftrekken.
* Ouderen met een onvolledige AOW, die zijn aangewezen op aanvullende
bijstand en de prijsstijgingen niet meer gecompenseerd krijgen.
Zijn dit andere ouderen dan mijn en uw ouders? Wat hebben ze
misdaan, behalve dertig jaar geleden ons vieze werk opknappen en de
economie draaiende houden?
* Migranten, hard nodig voor de economie roepen we aan de ene kant,
mogen het zelf uitzoeken en betalen om in te burgeren, terwijl ze
juist veel behoefte hebben aan ondersteuning omdat daaruit het
welkom blijkt. Hoe kun je nog integreren als de belangrijkste
voorwaarde, je welkom voelen, er niet meer is?
Ik ben nog talrijke mensen vergeten. Ze zijn voorbeelden. Wat is uw
verhaal naar deze mensen? Hoe legt u het uit dat zij wel en wij niet
hoeven te betalen? Wat is uw analyse? Als ik maar geld weghaal bij
mensen die het gezamenlijke vangnet nodig hebben, gaan ze wel weg uit
dat vangnet? Ik snap het niet. Uw mensbeeld is in de kern positief.
Maar helaas ook eenzijdig. U stelt: iedereen kan op de trampoline
stappen en springen naar succes. Maar heeft u ook geregeld dat er
altijd werkgevers in de circustent klaar staan - niet alleen in de nok,
maar ook naast de trampoline - om al deze naar succes springende mensen
op te nemen in een betekenisvolle baan? Meedoen, emanciperen en
inburgeren kan niet alleen op de soms frêle schouders rusten van het
individu maar is ook een appèl op de gehele gemeenschap van mensen om
een uitnodigend gebaar te maken; Of werkt dit kabinet vooral aan een
stoer imago van hard optreden en mensen het zelf uit laten zoeken?
Hervormingen regel je niet met één pennestreek in de Treveszaal. Je
verandert niet in één dag de balans tussen ondersteuning en eigen
verantwoordelijkheid, de wederkerigheid tussen overheid en burger; daar
moet je aan werken, zodat mensen die verantwoordelijkheid ook echt
kunnen gaan dragen. Anders wordt eigen verantwoordelijkheid ineens
eigen schuld.
Ook buiten de zorg en de sociale zekerheid wordt flink betaald. De
natuur, het milieu en het landschap zijn in uw plannen een grootbetaler
aan de crisis! Subsidies aan natuur- en milieuorganisaties worden
geschrapt. Ze zijn blijkbaar te lastig geweest bij de aanleg van
asfalt. En investeringen om de klimaatcrisis aan te pakken, zijn ver te
zoeken. U vergroent niets! We kúnnen ons de komende veertig jaar
onafhankelijk maken van fossiele brandstoffen en overstappen op een
compleet groene energiehuishouding, maar Wijffels constateert dat het
huidige kabinetsbeleid in de verste verte niet voldoet aan wat nodig
is: ambitie en consistentie. GL vraagt zich af naar welke duurzame
toekomst u met uw botte snoeischaar de op weg bent?
U bouwt botweg de robuuste zones in de Ecologische Hoofdstructuur af.
In welk soort Nederland past dit? In ruil daarvoor zinspeelt minister
van ELI Verhagen op nieuwe kerncentrales. GroenLinks ging ooit de
verkiezingen in onder de leus `Knokken voor wat kwetsbaar is'. Het
blijkt harder nodig dan ooit.
Ook de armsten in de Derde Wereld betalen mee aan onze crisis. Er wordt
snoeihard bezuinigd op Internationale ontwikkelingssamenwerking: het
definitieve afscheid van het rentmeesterschap. Allerlei initiatieven in
het zuiden van de wereld zullen het zonder onze solidariteit moeten
doen en de hulp die we van overheidswege nog geven heeft het nationaal
eigenbelang als uitgangspunt. Ons economisch beleid is naar binnen
gericht, terwijl onze economie voor 70% afhankelijk is van Europa en de
wereld.
Navelstaren als zijnswijze van Nederland in de internationale
gemeenschap.
En de verbeelding, die betaalt ook. Zij het heel selectief. Hoe hard de
Schreeuw ook klinkt: er wordt een hoge prijs betaald
Ik constateerde al dat wij, zoals we hier zitten, niet betalen. Ook de
banken betalen niet. De bonuscultuur mag gewoon doorgaan. Als we Europa
niet hadden, had ING gewoon een paar miljard euro uitgekeerd aan
aandeelhouders in plaats van aan de schatkist.
Wat er bezuinigd wordt is haast altijd definitief. Wat er aan sociale
zekerheid, natuur en milieu of cultuur in de komende jaren afgaat komt
er niet meer bij. En welke rijkdom krijgen we hiervoor - naast
natuurlijk de neoliberale wensdroom - terug? Een voorbeeld.
500 animalcops. In welk groter verhaal passen deze animal cops als er
voor de bestrijding van vrouwenhandel in Nederland ongeveer 250
politiefunctionarissen zijn en 70 voor de aanpak van kinderporno? Het
aantal opsporingsambtenaren dat zich bezighoudt met gevaarlijke
arbeidomstandigheden of ontduiking van wettelijk geregelde
arbeidsvoorwaarden ligt rond de 280.
Wat is het verhaal?
Niet alleen om de ernstige gevolgen van de crisis op te lossen, maar
ook om herhaling te voorkomen. Vanuit welke waarden handelen we? Neemt
u de verantwoordelijkheid voor eerder gemaakte fouten, bv te weinig
toezicht op het bankwezen? Eist u verantwoordelijk handelen van de
mensen die de touwtjes in handen hebben op de markt, om te voorkomen
dat de rekening nog een keer zo makkelijk kan worden doorgeschoven van
de markt naar de overheid? Neemt u verantwoordelijkheid voor de wereld
van morgen door maatregelen te nemen die ons leren met
milieuvriendelijkere energie om te gaan. Neemt u verantwoordelijkheid
voor de wereld van morgen door iedereen, ook diegenen die de haastige
wereld niet zo makkelijk bijbenen, in staat te stellen een zelfstandig
en waardig bestaan te leiden?
Naar welke samenleving bent u onderweg? Dat vraag ik mij ernstig af. Ik
zie geen toekomstbeeld, waarin uw losse maatregelen passen. Ik zie geen
uitleg, geen analyse, waarin mensen meegenomen kunnen worden. Naar
welke samenleving neemt u mij, mijn zonen van 20 en 23, mijn
schoonmoeder van 80, mijn langdurig werkloze buurman van 53, mijn
psychisch gehandicapte kennis met nu nog als basis een WAJONG-uitkering
mee? En kunt u ons uitleggen, niet in koele cijfers, maar in een
verhaal, in een analyse hoe uw maatregelen en de offers die u van
sommigen wel en van anderen niet vraagt, hierin passen, en waarom? Wat
betekent vrijheid voor mijn werkloze buurman, wat bedoelt u met
verantwoordelijkheid voor mijn kennis in de WAJONG? Ik mis het verhaal
dat het Klein Orkest en haar zin `Alleen als je geld hebt is de
vrijheid niet duur' uit mijn hoofd kan wegnemen.
Iedereen snakt naar dat verhaal. Juist in deze tijden hebben we
staatslieden nodig die over generaties durven heen te kijken,
beslissingen te nemen die duurzaam zijn en het beste uitwerken op een
lange termijn. Staatslieden die kunnen uitleggen waarom ze dat doen,
hoon trotseren en dus niet zwichten voor de electorale verleiding van
het volgende jaar. Politici die beseffen dat ze onderdeel uitmaken van
de beeldvorming waarop de kiezers hun behoeften baseren. En die die
vicieuze cirkel bewust doorbreken. Omdat het landsbelang belangrijker
is dan individuele populariteit.
Voorzitter we hebben een premier nodig die niet alleen de 1,5 miljoen
kiezers van de PVV niet in de kou laat staan. Die niet alleen beleid
voert waarbij rechts Nederland zijn vingers kan aflikken. Of is dát de
prijs die ik moet betalen? Maar hij is ook mijn premier, die van mijn
collega's in de GL-fractie. Van ons allen hier. Hij moet ook beleid
voeren die de 4,5 miljoen kiezers van PvdA, SP, D66, GroenLinks,
ChristenUnie en Partij voor de Dieren kunnen binden in een nieuw
verhaal voor dit land.
Voorzitter dit kabinet is in de relatie tot de Eerste Kamer een echt
minderheidskabinet. Mijn fractie heeft stevige kritiek op het
gepresenteerde regeerakkoord. Maar elk voorstel dat wij goed vinden en
verdedigbaar in de evenwichtige aanpak van de crisis en voor een
perspectiefvolle en duurzame samenleving zullen we op zijn merites
bekijken en vanuit een positieve grondhouding. Wij willen oprecht
bijdragen aan een onverdeeld land en een samenleving waarin iedereen
die hier woont en leeft zich van waarde weet en van betekenis.
Ik keer terug naar de Berlijnse Muur die Oost en West bijeenbracht
omdat ie geslecht werd. Welke muren slecht Rutte om verbinding te
maken? De zo noodzakelijke verbinding waar het land naar snakt, waar
mensen halsreikend naar uitzien, waarnaar ze sterk verlangen. Naar een
verhaal en een visie die binden.
Wij wensen premier Rutte en zijn ploeg veel wijsheid en moed om
verbindingen te maken daar waar kloven dominant zijn.
Namens de fractie GroenLinks in de Eerste Kamer
Tof Thissen
Fractievoorzitter