Kamerbrief inzake kabinetsreactie groenboek EU-begrotingssteun
Kamerbrief | 10 december 2010
Geachte Voorzitter,
Leden van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Defensie en
Ontwikkelingssamenwerking van de Eerste Kamer stellen in de brief van
26 november (kenmerk 147542U, ontvangen op 1/12/2010) enkele vragen en
maken een aantal opmerkingen over het groenboek van de Europese
Commissie over de toekomst van EU-begrotingssteun en - voor zover het
de opmerkingen van de leden van de SP-fractie betreft - ook over de
kabinetsreactie op dit groenboek die de Eerste Kamer toeging op 19
november jl. In reactie op de brief kan ik u het volgende antwoorden.
De leden van de CDA-fractie wijzen er op dat niet alle literatuur
positief is over de effecten van begrotingssteun. Mede in dit licht zou
het forse gebruik van begrotingsteun door de Commissie herzien moeten
worden.
In de kabinetsreactie op het groenboek wordt ook in deze richting
gedacht. Het kabinet erkent weliswaar de waarde van begrotingssteun
onder bepaalde omstandigheden, maar concludeert bovenal dat de
Commissie een grotere terughoudendheid aan de dag moet leggen bij het
verstrekken van begrotingssteun.
De leden van de CDA-fractie vragen naar effecten van algemene
begrotingssteun op harmonisering, aanpassing van wetgeving en op
versterking van de eigen verantwoordelijkheid van het ontvangende land.
Dit naar aanleiding van de opmerkingen van de Commissie hierover in het
groenboek (kader 4).
Wat betreft harmonisatie zou ik willen wijzen op het feit dat
begrotingssteundonoren in landen als Mozambique, Tanzania, Zambia,
Mali, Ghana en Burkina Faso algemene begrotingssteun verlenen op basis
van een gezamenlijk met de overheid overeengekomen Memorandum of
Understanding (MoU). In dat MoU staan doelen opgenomen die gezamenlijk
worden gedeeld (Performance Assesment Framework - PAF) en ook
gemonitord. De regelmatige beleidsdialoog wordt door deze donoren ook
gezamenlijk gevoerd. In bijvoorbeeld Mozambique gaat het om 19 donoren
(waaronder Nederland en de Commissie) die hierbij gezamenlijk optreden.
Over het harmoniserende effect van begrotingssteun - vergeleken met
afzonderlijke projecten - bestaat dan ook geen twijfel.
Aanpassing van wetgeving kan in sommige gevallen een onderdeel zijn van
afspraken over begrotingssteun maar de door de Commissie aangehaalde
evaluatie uit 2006 bevat hierover geen conclusies. Naar alle
waarschijnlijkheid hebben de Commissiediensten een vertaalfout gemaakt
in kader 4 ^^1 .
^Wat betreft versterking van de eigen verantwoordelijkheid (bedoeld
wordt het begrip ownership) van de ontvangende overheden kan gewezen
worden op het feit dat begrotingssteun aansluit bij de eigen
prioriteiten van het ontvangende land, gebruik maakt van de eigen
structuren en de regeringen ook verantwoordelijk maakt voor de
uitkomsten en resultaten, waardoor ownership van hervormingen toeneemt.
De activiteiten, bijvoorbeeld ter versterking van het onderwijsniveau,
worden niet uitgevoerd in projectvorm met behulp van externe
deskundigen, maar door de diensten van de overheid zelf. Overheden
moeten zo zelf verantwoordelijkheid nemen voor de afgesproken
verbeteringen, zoals verwezenlijking van de MDGs. De evaluatie uit 2006
noemt op dit gebied concrete positieve ontwikkelingen in onder meer
Burkina Faso, Mozambique en Rwanda.
^
^Wat betreft de door de leden van de CDA-fractie genoemde minimum eisen
die zouden moeten worden gesteld aan begrotingssteun zou ik in de
eerste plaats willen wijzen op de voorwaarden die in het regeerakkoord
en in de kabinetsreactie worden genoemd: bij twijfel over de inzet op
het gebied van corruptie, mensenrechten of goed bestuur dient de EU
geen begrotingssteun toe te kennen. De gedachte van de leden van de
CDA-fractie dat bij de verstrekking van begrotingssteun beter gekeken
moet worden naar de mate waarin ontwikkelingslanden eigen
belastinginkomsten genereren, spreekt mij aan. Daarbij kan ook
specifiek gekeken worden naar (vrijstellingen van) directe vormen van
belasting, (zoals de inkomstenbelasting) voor midden- en hogere
klassen. Ik zal de Commissie in de definitieve versie van de
kabinetsreactie verzoeken hier in de toekomst voldoende aandacht aan te
besteden.
^
^Wat betreft de aandacht voor resultaten waar de leden van de
SP-fractie aan refereren: in 2011 zal Nederland opnieuw een
resultatenrapportage uitbrengen, vergezeld van een
communicatiestrategie die erop gericht zal zijn de resultaten van het
Nederlandse OS-beleid breder bekend te stellen. Ik ben het met de leden
van de SP-fractie eens dat veel aandacht moet worden besteed aan het
bereiken van een breder publiek met de resultaten van onze
inspanningen. Dat geldt ook voor de Europese hulpinspanning.
^
^De leden van de SP-fractie wijzen terecht op het belang om als
begrotingssteundonoren goed in de gaten te houden of de beschikbaar
gestelde middelen ook daadwerkelijk tot de afgesproken intensiveringen
leiden in het beleid van het ontvangende land. Over het algemeen
gebeurt dit door het monitoren van de begroting over een reeks van
jaren en door regelmatige bespreking in de beleidsdialoog van de
voortgang op de doelen in het Performance Assessment Framework zijn
afgesproken. Het is daarbij zaak dat de begrotingssteundonoren waar
voor hun geld krijgen. Ik zal hiervoor in de definitieve reactie aan de
Commissie extra aandacht vragen.
^In reactie op het verzoek van de leden van de SP-fractie is hieronder
een overzicht opgenomen van de begrotingssteun die de Europese
Commissie en Nederland in 2009 hebben verstrekt (in miljoenen Euro's).
Wat betreft de Europese Commissie gaat het om uitgaven voor Algemene
Begrotingssteun (ABS) en Sectorale Begrotingssteun (SBS) onder het EOF
(Europees Ontwikkelingsfonds).
^
EU begrotingssteun uit EOF 2009
ABS
SBS
ABS
SBS
Benin
42
22
Liberia
7
Botswana
13
Malawi
12
Burkina Faso
59
11
Mali
27
10
Burundi
35
Mauritius
32
Centraal Afrikaanse Republiek
17
Mozambique
59
16
Comoren
2
Namibië
16
Dominicaanse Republiek
19
9
Rwanda
45
Ethiopië
22
Senegal
30
Ghana
51
1
Sierra Leone
41
Grenada
7
Togo
11
Guinee-Bissau
21
Seychellen
8
Guyana
6
Tanzania
54
Haïti
15
Oeganda
30
Jamaica
15
14
Vanuatu
1
Kaapverdië
6
4
Zambia
30
24
^
^
NL begrotingssteun 2009
ABS
SBS
Benin
10,000
Bhutan
2,000
Burkina Faso
20,500
Colombia
5,265
Georgië
2,661
Ghana
25,000
25,000
Kaapverdië
3,500
Macedonië
7,000
Mali
10,000
29,000
Mozambique
18,000
Oeganda
22,000
Rwanda
9,900
Senegal
10,044
12,250
Zambia
10,000
TOTAAL
115,205
106,915
^
^Tenslotte wijden de leden van de SP-fractie een beschouwing aan de
mogelijkheden om op het gebied van begrotingssteun een specifieke rol
voor de EU zeker te stellen. Enerzijds wordt gedacht aan een rol
waarbij de Commissie als enige EU-donor algemene begrotingssteun
verstrekt, anderzijds aan de mogelijkheid om alleen een vorm van
begrotingssteun te verstrekken die vooral bedoeld zou zijn om regionale
integratie te versterken. De leden van de SP-fractie geven zelf al aan
geen voorstander te zijn van de eerste mogelijkheid. Wat betreft de
tweede mogelijkheid zou ik er op willen wijzen dat het buitengewoon
moeilijk is om regionale integratie in Afrika (maar ook elders) van
buitenaf op te leggen. De EPA-onderhandelingen waren juist bedoeld om
regionale integratie een stimulans te geven, maar zijn gestuit op het
beperkte enthousiasme van de overheden in kwestie. Ik ben dan ook niet
onmiddellijk overtuigd dat geld ter beschikking stellen voor regionale
integratie in de vorm van begrotingssteun een goede besteding van
schaarse hulpmiddelen zou zijn.
^
^Ik hoop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. EEn afschrift van
de definitieve kabinetsreactie op het groenboek EU-begrotingssteun zal
de Eerste en Tweede Kamer tegen het einde van dit jaar toegaan.
^
^De Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken,
^
^
^Ben Knapen
^
^
^
^
^^
^1 In de oorspronkelijke Engelse versie van het groenboek staat: "It
found that GBS had positive effects on harmonisation and alignment ,
and on strengthening government ownership and accountability". Deze zin
is in het Nederlands (foutief) vertaald als "De evaluatie kwam tot de
bevinding dat algemene begrotingssteun positieve effecten had op de
harmonisering en aanpassing van de wetgeving, en op de versterking van
de eigen verantwoordelijkheid van de regeringen en de
verantwoordingsplicht.'
Ministerie van Buitenlandse Zaken