verslag van de NAVO-top in Lissabon van 19 en 20 november 2010
Kamerbrief inzake verslag van de NAVO-top in Lissabon van 19 en 20 november
2010
Kamerbrief | 14 december 2010
Geachte Voorzitter,
Hierbij doen wij u, mede namens de minister-president, het verslag
toekomen van de NAVO-top die op 19 en 20 november jl. in Lissabon heeft
plaatsgevonden.
De Minister van Buitenlandse Zaken,
Dr. U. Rosenthal
De Minister van Defensie,
Drs. J.S.J. Hillen
Nederland kan met tevredenheid terugkijken op de NAVO-top in Lissabon.
Bondgenoten hebben eensgezind een nieuwe agenda voor het
Bondgenootschap vastgesteld. Daarbij zijn belangrijke besluiten genomen
over de rol van de NAVO ter bescherming van onze gezamenlijke
veiligheid en stabiliteit. De boodschap uit Lissabon is dat de
bondgenoten onverminderd hechten aan een sterke trans-Atlantische band
en dat de NAVO zich moet vernieuwen om goed voorbereid te zijn op de
veiligheidsuitdagingen van nu. Nederland is van mening dat de top
hiertoe de juiste stappen heeft gezet.
Als belangrijkste resultaten zien wij de goedkeuring van het nieuwe
Strategisch Concept van de NAVO, het besluit over een algehele NAVO
posture review, het besluit tot de ontwikkeling van raketverdediging
ter bescherming van grondgebied en de bevolking in Europa, het besluit
over de hervorming van de NAVO-commandostructuur (van elf naar zes
hoofdkwartieren) en de hervorming van de agentschappen (van veertien
naar drie agentschappen), de goedkeuring van tien prioriteiten op het
gebied van capaciteitsontwikkeling (waaronder een kleine
civiel-militaire planningscapaciteit en een verbetering van de
bescherming tegen cyberaanvallen) en de ontwikkeling van een
efficiënter en flexibeler beleid ten aanzien van partners. Met
betrekking tot Afghanistan is tussen de Afghaanse regering en
ISAF-partners afgesproken dat het transitieproces begin 2011 van start
gaat en naar verwachting in 2014 zal worden voltooid. Een belangrijk
resultaat is tevens de gezamenlijke verklaring tussen de NAVO en de
Afghaanse regering over lange termijn samenwerking. Nederland kijkt ook
met tevredenheid terug op de NAVO-Rusland Top met President Medvedev,
die zeer positief is verlopen en waarbij de intentie tot samenwerking
op het gebied van raketverdediging is uitgesproken. Voorts bood de top
voor de minister-president en ons een goede gelegenheid voor bilaterale
contacten en kennismakingsgesprekken met buitenlandse ambtsgenoten.
Het Strategisch Concept, het slotcommuniqué van de top, de
gemeenschappelijke NAVO-Rusland verklaring, de verklaring over
Afghanistan naar aanleiding van de ISAF-bijeenkomst en de verklaring
tussen de NAVO en de Afghaanse regering over lange termijn-samenwerking
zijn als bijlagen bij deze brief gevoegd.
Hieronder volgt per onderwerp een nadere toelichting.
Strategisch Concept
De staatshoofden en regeringsleiders hebben in Lissabon hun goedkeuring
gegeven aan het nieuwe Strategisch Concept van de NAVO. Het is een kort
en krachtig document geworden, dat staat voor een flexibele en
toekomstgerichte NAVO die zich richt op drie kerntaken: collectieve
verdediging, crisisbeheersing en coöperatieve veiligheid. In zijn
interventie heeft de minister-president de totstandkoming van het
nieuwe Strategisch Concept verwelkomd. De NAVO is hiermee voorbereid op
de veiligheidsuitdagingen van de komende jaren.
Het Strategisch Concept benadrukt de bondgenootschappelijke toewijding
aan collectieve verdediging op grond van artikel 5. Daarbij gaat het
niet alleen om de klassieke territoriale verdediging maar ook om de
bescherming tegen hedendaagse dreigingen als terrorisme, cyberaanvallen
en ballistische raketten. Dit zijn zeer reële dreigingen waarop -zo
zijn wij overtuigd- een gemeenschappelijk antwoord nodig is.
De NAVO staat in de tweede plaats klaar om een rol te vervullen in
internationale crisisbeheersing vanuit het streven naar veiligheid in
de Euro-Atlantische regio. Dat moet geschieden binnen het kader van het
internationale recht, waaronder de beginselen van het Handvest van de
Verenigde Naties en waar relevant vanuit een geïntegreerde benadering
van crisisbeheersing. Nederland heeft zich in de onderhandelingen
nadrukkelijk ingezet voor deze punten.
Het Bondgenootschap zal -als derde kerntaak - een actieve bijdrage
leveren aan de internationale veiligheid door samenwerking met
relevante landen en andere internationale organisaties. Daarbij blijft
de NAVO zich inspannen voor wapenbeheersing, ontwapening en
non-proliferatie. Zo komt er een ontwapeningscomité dat advies gaat
geven over wapenbeheersing en ontwapening ten aanzien van
massavernietigingswapens. In het Strategisch Concept is een balans
gevonden tussen een geloofwaardige afschrikking enerzijds en
inspanningen op het gebied van wapenbeheersing, ontwapening en
non-proliferatie anderzijds, die voldoende ruimte biedt om verdere
onderhandelingen tussen de VS en Rusland over ontwapening te
faciliteren.
Van belang is dat het Strategisch Concept nadrukkelijk de waarde van de
politieke dialoog in het kader van artikel 4 benoemt. Consultaties
binnen het bondgenootschap en met partners zijn cruciaal om flexibel te
kunnen handelen en op de snel veranderende veiligheidsomgeving in te
spelen. Het Strategisch Concept schept de ruimte om beter gebruik te
maken van de mogelijkheid elkaar te consulteren over onderwerpen die
onze veiligheid en stabiliteit raken. Nederland heeft zich hiervoor
ingespannen.
Ook andere voor Nederland belangrijke onderwerpen zijn naar
tevredenheid in het Strategisch Concept verwerkt. De NAVO verplicht
zich bijvoorbeeld tot verdere modernisering en hervormingen. Dat is
niet alleen nodig om de nieuwe dreigingen die ons direct raken
effectief tegemoet te treden, maar ook om ervoor te zorgen dat wát we
collectief investeren, ook het meeste oplevert in termen van
veiligheid.
Nederland vindt het een goede zaak dat met prioriteit zal worden
gewerkt aan een efficiënter en flexibeler beleid ten opzichte van
NAVO-partners. De minister van Buitenlandse Zaken heeft in Lissabon
onderstreept dat partners nodig zijn bij het voorkomen van conflicten
en om beter te kunnen anticiperen op oude en nieuwe dreigingen, zoals
internetaanvallen en terrorisme. Partners leveren ook essentiële
capaciteiten in operaties van de NAVO.
Daarnaast realiseert de NAVO zich meer en meer dat civiel-militaire
samenwerking nodig is om effectief te zijn in crisisbeheersing. In het
nieuwe Strategisch Concept wordt daar sterk op ingezet, en dat is mede
dankzij Nederlandse inspanningen. De NAVO krijgt een bescheiden, maar
toereikende civiel-militaire planningscapaciteit, zodat vanaf het
allereerste begin van een operatie beter rekening wordt gehouden met de
niet militaire aspecten van crisisbeheersing. Er is een duidelijke
afbakening bereikt van de bijdrage die de NAVO als politiek-militaire
bondgenootschap levert aan de comprehensive approach.
Ten aanzien van NAVO-uitbreiding is Nederland tevreden over de
verwijzing naar de verplichting en de capaciteit om bij te dragen aan
de gemeenschappelijke veiligheid, waaraan kandidaat-lidstaten zullen
moeten voldoen.
Het Strategisch Concept bevat een constructieve en evenwichtige tekst
over de samenwerking met Rusland. Nederland heeft daar van meet af aan
voor gepleit. Het is van grote relevantie dat de NAVO nogmaals
bevestigt geen bedreiging voor Rusland te zijn en te willen bouwen aan
een strategisch partnerschap. Dit heeft direct al een positieve invloed
gehad op de NAVO-Rusland Top die op 20 november in Lissabon plaatsvond.
Ten aanzien van de NAVO-EU samenwerking is zoals verwacht helaas geen
doorbraak bereikt. Wel heeft het onderwerp een prominente plaats
gekregen in het Strategisch Concept en is de tekst constructief en
toekomstgericht. Daarbij zijn enkele openingen gecreëerd voor een
betere afstemming en coördinatie in het veld, bredere politieke
consultaties en een hechtere samenwerking op het gebied van
capaciteitsontwikkeling. De Secretaris Generaal van de NAVO zal hier
aan werken met de Hoge Vertegenwoordiger van de EU. Nederland steunt
deze inspanningen. In Lissabon heeft de minister-president nogmaals
opgeroepen tot het opheffen van de praktische obstakels tussen de NAVO
en de EU.
NAVO posture review
Staatshoofden en regeringsleiders zijn in Lissabon overeengekomen dat
de Noord-Atlantische Raad een algehele NAVO posture review zal doen.
Deze review zal de adequate mix van middelen voor een geloofwaardige
afschrikking en verdediging moeten bepalen, op basis van de huidige en
zich ontwikkelende veiligheidssituatie. Van belang is dat hierin ook
een adequate respons op nieuwe dreigingen als bijvoorbeeld
cyberaanvallen en bedreiging van energievoorzieningszekerheid wordt
meegenomen. Ook de nieuwe raketverdedigingscapaciteit zal in deze
review worden beschouwd. De afspraak is dat deze posture review
plaatsvindt op basis van de uitgangspunten die in het Strategisch
Concept zijn vastgelegd op het gebied van afschrikking en verdediging.
Nederland heeft zich sterk ingezet voor deze posture review omdat het
een garantie is dat het Bondgenootschap kan beschikken over de juiste
capaciteiten in de veranderende veiligheidsomgeving. Minister-president
Rutte heeft voorts benadrukt dat deze review moet bijdragen aan de
discussie over wapenbeheersing, ontwapening en non-proliferatie in het
Bondgenootschap.
Raketverdediging
Met de goedkeuring van het Strategisch Concept is een positief besluit
genomen over raketverdediging ter bescherming van bevolking en
grondgebied in Europa. Het besluit levert een positieve bijdrage aan de
bescherming van Nederland en andere Europese bondgenoten tegen de
toenemende dreiging vanuit landen die ballistische raketten
ontwikkelen, waaronder Iran en Syrië. Dit is van groot belang voor onze
veiligheid. Het besluit inzake raketverdediging heeft daarnaast een
positieve invloed op de cohesie van het Bondgenootschap. Het benadrukt
immers de inspanning van de NAVO bondgenoten om gezamenlijk te zoeken
naar een antwoord op de dreigingen waaraan het Bondgenootschap
blootstaat, waarbij ook nationale middelen zullen worden betrokken. De
minister-president heeft het belang van samenwerking met Rusland op het
gebied van territoriale raketverdediging onderstreept. De opening die
hiervoor in Lissabon is gemaakt, is een belangrijke stap voor de
versterking van wederzijds vertrouwen.
Hervormingen binnen de NAVO
Zoals gemeld in de geannoteerde agenda voor de Top, zijn in Lissabon
een groot aantal hervormingsbesluiten genomen. Nederland heeft zich als
één van de initiators van de hervormingen altijd ingezet voor een meer
flexibele en efficiënte organisatie, waarbij tegelijkertijd wordt
onderkend dat gezamenlijke investeringen door het schaalvoordeel de
lasten van individuele landen kunnen verlichten. Het doel van de gehele
exercitie was dan ook vooral gericht op het onderkennen van de juiste
prioriteiten en de organisatie daartoe zo efficiënt mogelijk inrichten.
De staatshoofden en regeringsleiders hebben ingestemd met een generiek
voorstel voor een kleinere, maar tegelijkertijd meer flexibele en
expeditionaire commandostructuur. Zij hebben opdracht gegeven om voor
juni 2011 een voorstel te doen voor de geografische locaties van de zes
resterende hoofdkwartieren. Een gelijksoortig besluit is genomen over
de agentschappen: de komende tijd zal een plan moeten worden opgesteld
waarbij het aantal agentschappen wordt teruggebracht van veertien naar
drie, en aanzienlijke efficiencybesparingen kunnen worden gehaald. Ten
slotte zijn aanzienlijke herschikkingen in het investeringsbudget van
de NAVO goedgekeurd. Door herprioritering kon het budget zoals eerder
aan de Kamer gemeld met slechts een lichte verhoging worden
vastgesteld, ondanks de nieuwe taken en capaciteiten waartoe is
besloten. Nederland is tevreden met de resultaten op het gebied van
hervormingen tot op heden. De minister van Defensie heeft gepleit voor
een stapsgewijze hervormingsagenda voor de komende periode, om het
momentum te behouden.
Lisbon Capability Package
Het Lisbon Capability Package, dat een tiental prioritaire capaciteiten
onderkent, werd zonder verdere kanttekeningen aangenomen. Het getuigt
van flexibiliteit en daadkracht dat alle lidstaten in tijden van
financiële krapte overeenstemming hebben bereikt over de meest
belangrijke investeringen in capaciteiten voor de komende jaren, en
daarvoor tevens de financiering hebben zeker gesteld. Het pakket bevat
zoals eerder gemeld investeringen ten behoeve van lopende operaties,
zoals de bescherming tegen bermbommen in Afghanistan, investeringen in
geconstateerde knelpunten, zoals de gezamenlijke inhuur van
luchttransport, en investeringen in nieuwe capaciteiten, zoals
raketverdediging en civiel-militaire planningscapaciteit.
Afghanistan
De bijeenkomst van de NAVO met ISAF partners en de Afghaanse regering
heeft geleid tot een gezamenlijk besluit dat het transitieproces
waarbij ISAF geleidelijk de verantwoordelijkheid voor de veiligheid zal
overdragen aan het Afghaanse leger en de Afghaanse politie, in 2011 van
start gaat. Streefdatum voor de afronding van dit proces is eind 2014.
Daarbij is eensgezind benadrukt dat transitie vooral gaat over een
andere inzet van ISAF-troepen en niet over de algehele terugtrekking.
Naarmate het proces vordert zal ISAF zich meer en meer gaan richten op
de training en begeleiding van de Afghaanse politie en het leger. Ook
is in gezamenlijkheid vastgesteld dat transitie een door de Afghaanse
overheid geleid proces is. De verwachting is dat de Afghaanse regering
in het voorjaar van 2011 zal besluiten welke gebieden als eerste in
aanmerking komen voor transitie. Dit geschiedt na een zorgvuldige
afweging en in samenspraak met de NAVO op advies van de Joint
Afghan-NATO Inteqal (transitie) Board (JANIB). Ter illustratie van het
brede draagvlak voor deze nieuwe afspraken getuigen niet alleen de
vastberadenheid van alle 48 ISAF-landen maar ook de aanwezigheid van de
secretaris generaal van de VN Ban Ki-Moon, de EU-president Van Rompuy
en de voorzitter van de Europese Commissie Barroso.
Ter ondersteuning van het transitieproces hebben diverse ISAF partners
toegezegd extra trainers en militairen te zullen sturen. De
daadwerkelijke omvang van deze additionele investering in de
uitbreiding en versterking van de capaciteit van het Afghaanse leger en
politie wordt de komende maanden duidelijk. Zeker is dat Canada 950
trainers en het Verenigd Koninkrijk 320 trainers zullen leveren.
Nederland heeft aangegeven de mogelijkheden te onderzoeken voor een
bijdrage die zinvol is, waarde toevoegt en Afghanistan helpt bij het
aangaan van de verantwoordelijkheid voor veiligheid. De
minister-president heeft een toelichting gegeven op de
kennisgevingsbrief inzake een politietrainingsmissie, welke u toeging
op 12 november jl., en op de daarmee samenhangende aspecten waaronder
die van politieke aard.
Alle 48 ISAF-landen benadrukten hun vastberadenheid en lange termijn
betrokkenheid bij Afghanistan. De NAVO-top in Lissabon nam ook een
besluit over de lange termijn-relatie tussen de NAVO en de Afghaanse
regering. Kern hiervan is het blijvende partnerschap tussen Afghanistan
en de NAVO, en dat praktische samenwerking en dialoog over onderwerpen
van gemeenschappelijk belang ook na afloop van de ISAF missie zullen
blijven plaatsvinden.
NAVO-Rusland top
De samenwerking tussen de NAVO en Rusland is in Lissabon aan een nieuw
hoofdstuk begonnen. Onze overtuiging is dat tijdens deze NAVO Rusland
raad op het niveau van staatshoofden en regeringsleiders opnieuw een
basis is gelegd voor het gevoel dat de NAVO en Rusland elkaar kunnen
vertrouwen en elkaar ook nodig hebben om een antwoord te vinden op de
veiligheidsproblemen van nu. Nederland heeft ingezet op positieve tekst
in het Strategisch Concept en op een positieve politieke verklaring
tussen de NAVO en Rusland. Wij zijn ingenomen met het feit dat deze
gezamenlijke verklaring er uiteindelijk ook in de juiste bewoordingen
is gekomen.
De rode lijn is dat de NAVO en Rusland geen bedreiging voor elkaar
vormen maar elkaars strategische partners zijn en er belang aan hechten
om daaraan een meer concrete invulling te geven. Rusland en de NAVO
zijn het eens geworden over de veiligheidsdreigingen die hen
gezamenlijk treffen. Dat is een goede basis voor verdere samenwerking
in de aanpak ervan. Dan gaat het vooral om het verkennen van de
mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van raketverdediging. Ook
gaat het om gezamenlijke activiteiten op het gebied van
drugsbestrijding in Afghanistan en het gebruik van aanvoerroutes door
Rusland voor de bevoorrading van ISAF.
Vanzelfsprekend zijn de meningsverschillen over de territoriale
integriteit en soevereiniteit van Georgië daarmee niet uit de wereld.
De NAVO en Nederland zullen hiervoor aandacht blijven vragen. De
overtuiging is evenwel dat de lopende meningsverschillen de
samenwerking op onderwerpen waarover de NAVO en Rusland het wel eens
zijn, niet in de weg moeten staan. Nederland vindt dat een positieve
ontwikkeling.
2011
De komende periode zal de NAVO inzetten op een goede uitwerking van de
besluiten die door de staatshoofden en regeringsleiders in Lissabon
zijn genomen. Hiertoe vindt op 10 en 11 maart een informele
Noord-Atlantische Raad plaats in de samenstelling van de ministers van
Defensie in Brussel, gevolgd door een informele Noord-Atlantische Raad
in de samenstelling van de ministers van Buitenlandse Zaken op 14 en 15
april in Berlijn. De eerstvolgende NAVO top zal plaatsvinden in 2012 in
de Verenigde Staten.
Ministerie van Buitenlandse Zaken