Rijksmuseum
Kerst in het Rijksmuseum
Twee aanwinsten rondom
de geboorte van Christus
Het Rijksmuseum viert de kerstdagen 2010 met twee bijzondere aanwinsten waarin de geboorte van Christus centraal staat. Recent werd een uiterst zeldzame zilveren 'gebedsnoot' verworven met daarin, in 'micro-snijwerk' van slechts enkele millimeters groot, afbeeldingen van de geboorte van Christus en de Aanbidding der Koningen. Een gebedsnoot was een luxe devotie-object uit de late Middeleeuwen. Twee in zilver gevatte stukjes houtsnijwerk met een diameter van 4,8 cm vormen samen een ronde 'noot'. Tegelijkertijd toont het museum een virtuoos gesneden kleine beeldengroep van de Heilige Familie van de hand van Jan III van Doorne uit ca. 1650.
Het kleine ronde bolletje dat gebedsnoot wordt genoemd werd door rijke personen aan een zilveren kettinkje bij zich gedragen. De noot werd niet uitsluitend gebruikt in het gebed maar ook getoond als statussymbool en bewonderd om het uiterst fijne houtsnijwerk dat zich in de noot bevond. De gebedsnoot die nu is verworven behoort tot de mooiste exemplaren van het micro-snijwerk die bekend zijn. Het laat - letterlijk op de vierkante millimeter - in de ene helft de Geboorte van Christus zien en in de andere helft de Aanbidding van de Drie Koningen. Het snijwerk is gevat in zilver waarvan het graveerwerk behoort tot de fraaiste voorbeelden van seculier Gotisch zilver uit de Nederlanden.
De noot, die omstreeks 1510-1520 werd vervaardigd en stamt uit oud-Nederlands familiebezit, was waarschijnlijk in het bezit van de auteur Johannes Kneppelhout (1814-1885, ook bekend als 'Klikspaan') en werd in 1944, tijdens de Slag om Arnhem, gered uit het bij Oosterbeek gelegen landgoed De Hemelsche Berg.
Frits Scholten, conservator beeldhouwkunst Rijksmuseum: 'Wij zijn bijzonder blij met de verwerving van dit prachtige kleine object. Deze gebedsnoot, de enige ter wereld die in zijn originele zilveren omhulsel is overgeleverd, was een absoluut statussymbool in de 16de eeuw en te vergelijken met de mooiste Patek Philippe-horloges van nu'.
De kleine beeldengroep van de Heilige Familie is speels en virtuoos gesneden. Heel bijzonder zijn de met glas ingelegde ogen van de drie figuren. Door zijn intieme, huiselijke karakter balanceert het beeldgroepje tussen een zuiver religieus werk voor katholieke privédevotie en een informeel genretafereeltje. De groep is gesigneerd IVD door de Mechelse beeldsnijder Jan van Doorne, van wie nauwelijks ander werk bekend is.
De gebedsnoot en de Heilige Familie zijn van 14 december tot 7 februari te zien in het Rijksmuseum (op de 'Rotterdamse trap').
De aankoop van de gebedsnoot werd mede mogelijk gemaakt door het Ebus Fonds, een Fonds op Naam van het Rijksmuseum. Het Ebus Fonds heeft als doelstelling het Rijksmuseum te steunen ten behoeve van de collectie Middeleeuwse kunst. Zonder zijn Fondsen op Naam zou het Rijksmuseum veel aankopen niet kunnen doen.
Noot voor redacties