070-3383478)
Oorzaken traag economisch herstel na financiële crisis blootgelegd
De effecten van financiële crises werken langer door dan de gevolgen
van een 'normale' recessie. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn de
aantasting van de vermogenspositie van banken en van de
kredietwaardigheid van bedrijven en gezinnen. Daarnaast genereren
financiële crises grote onzekerheid over de economische groei waardoor
de bestedingen van bedrijven en gezinnen extra onder druk staan. Tot
die conclusie komen de CPB-onderzoekers Peter Broer en Jürgen Antony in
hun vandaag verschenen literatuurstudie Linkages between the Financial
and the Real Sector of the Economy.
De eigen vermogenspositie van banken is essentieel voor het dragen van
risico. Uit empirisch onderzoek blijkt dat banken die een substantieel
vermogensverlies hebben geleden, minder risicodragende leningen
verschaffen en voor die leningen ook hogere kosten in rekening brengen.
Uit modelsimulatiestudies blijkt bovendien dat als de hele bankensector
door een dergelijk vermogensverlies wordt getroffen, het vijf tot tien
jaar kan duren voordat de economische groei is hersteld.
De kredietverlening aan bedrijven stokt na een financiële crisis omdat
de kredietwaardigheid van bedrijven wordt aangetast. Bedrijven kunnen
moeilijk aan geld komen om nieuwe projecten te financieren, óók als die
projecten winstgevend zijn. Hierdoor neemt de marktwaarde van deze
bedrijven af, waardoor de kredietwaardigheid verder afneemt. Dit leidt
tot een neerwaartse spiraal die de duur van de recessie verlengt.
Op het dieptepunt van een financiële crisis is zelfs de
liquiditeitsvoorziening aan bedrijven in gevaar. Bedrijven kunnen dan
niet meer aan handelskredieten en kredietverzekeringen komen, ook al
zijn ze kredietwaardig. Dit lijkt één van de oorzaken te zijn voor het
instorten van de wereldhandel in het laatste kwartaal van 2008. Het
empirische bewijsmateriaal is echter vooralsnog niet toereikend om
andere oorzaken te kunnen uitsluiten.
Grote onzekerheid over de economische vooruitzichten leidt tot
verminderde bestedingen door zowel bedrijven als gezinnen. Bedrijven
stellen bijvoorbeeld investeringsprojecten uit. Uit empirisch onderzoek
blijkt dat een toename van de afzet van bedrijven, bijvoorbeeld door
extra overheidsbestedingen, onder deze omstandigheden minder effect
heeft op de investeringen dan in een situatie van stabiele groei.
Uit empirisch onderzoek blijkt verder dat gezinnen reageren op de extra
inkomensonzekerheid door een grotere buffer aan besparingen op te
bouwen, vooral door minder uit te geven aan duurzame
consumptiegoederen. Ook voor gezinnen heeft vraagstimulering door
middel van extra overheidsbestedingen in deze situatie minder effect op
de consumptie. De studie besteedt echter geen aandacht aan de
argumenten vóór of tegen extra overheidsbestedingen in een financiële
crisis.
CPB Document 216, Linkages between the Financial and the Real Sector of
the Economy, is (gratis) beschikbaar als PDF-bestand.
Centraal Planbureau