Nederlands Jeugdinstituut
Van recht op jeugdzorg naar plicht tot opvoeden
20 december 2010
Nederlands Jeugdinstituut geeft visie op stelselwijziging
UTRECHT, 9 december 2010 - Om de explosieve groei van gespecialiseerde
jeugdzorg een halt toe te roepen, moet een goed jeugdstelsel worden
ingericht waarin de ondersteuning op alle niveaus in orde is. Dat
begint bij investeren in de gewone, positieve ontwikkeling van kinderen
en bij opvoedondersteuning voor ouders, maar omvat ook de inzet van
effectieve, goedkopere en kortere interventies. Met deze uitgangspunten
sluit het Nederlands Jeugdinstituut aan op een onlangs door de VNG
uitgebrachte discussienota over decentralisatie van de jeugdzorg.
Het Nederlands Jeugdinstituut, kennisinstituut op het gebied van jeugd
en opvoeding, stelt dat het met het gros van de jeugd goed gaat. Toch
groeit het gebruik van gespecialiseerde jeugdzorg en jeugd-ggz
onrustbarend. Nu al verblijven er 20.000 kinderen in 24-uurszorg,
22.000 kinderen in pleeggezinnen en 235.000 kinderen in een bijzondere
vorm van onderwijs. In de periode 1997-2007 groeide het beroep op de
jeugdzorg met jaarlijks 7,4%. Voor het komende decennium wordt een
verdubbeling van het aantal cliënten voorzien. Als verklaring voor die
groei wordt gewezen op toenemende complexiteit van de samenleving en
uitbreiding van het aantal diagnosen, maar ook de inrichting van het
stelsel lijkt de groei in de hand te werken.
De verantwoordelijkheid voor de jeugdzorg wordt overgeheveld van
provincies, awbz en zorgverzekeraars naar gemeenten. Het Nederlands
Jeugdinstituut vraagt zich bij deze stelselherziening af of het
wettelijk recht op jeugdzorg voldoende recht doet aan de geest van het
VN-Kinderrechtenverdrag. Het instituut pleit ervoor op te schuiven van
individueel recht op jeugdzorg naar de plicht tot opvoeden voor ouders
en samenleving. Zo moet er méér aandacht komen voor veilig en
evenwichtig opgroeien in de eigen opvoedingscontext van kinderen: het
gezin, de buurt, school, opvang enzovoorts.
Daartoe is volgens het instituut allereerst van belang dat meer nadruk
wordt gelegd op positief jeugdbeleid: het optimaliseren van de gewone
positieve ontwikkeling, zoals succes op school, talentontwikkeling en
actieve participatie. Iedere opvoeder moet toegang hebben tot actuele
kennis en weten hoe je de ontwikkeling van kinderen in goede banen
leidt en talenten stimuleert.
Vervolgens moet de pedagogische kwaliteit van de leefomgeving omhoog,
bijvoorbeeld door versterking van het jongerenwerk en door voldoende
sport- en speelaccommodatie in de omgeving. Professionals in
jeugdvoorzieningen moeten voldoende kennis hebben om de meest
voorkomende opvoedvragen van ouders en opvoeders te beantwoorden. CJG's
en zorg- en adviesteams (ZAT's) spelen een belangrijke rol in de
opvoedondersteuning, maar ook bij de inzet van gespecialiseerde hulp.
Voor die speciale ondersteuning geldt het motto: zo licht als mogelijk,
zo zwaar als noodzakelijk (`stepped care-model'). In sommige gevallen
is het toch nog nodig om het kind te beschermen tegen zijn omgeving, of
de omgeving tegen het kind, en zal de opvoeding (tijdelijk) moeten
worden `overgenomen'. In alle stadia moet gebruik worden gemaakt van
kennis over effectieve methodieken.
Het Nederlands Jeugdinstituut waarschuwt tot slot voor te snelle inzet
van het CJG als voorziening die naar extra hulp kan doorverwijzen.
Eerst moeten de CJG's hun taken op het gebied van pedagogische
ondersteuning en preventie solide gestalte geven. Anders zou de
hierboven geschetste samenhang ontbreken en bestaat de kans dat de
centra verwijsmachines worden, met een verdere groei van
gespecialiseerde zorg tot gevolg.