Promotie Mw. drs. S.M. Hogervorst
Titel proefschrift
Onwrikbare herinnering. Herinneringsculturen van Ravensbrück in Europa,
1945-2010
---
Promotors:
Prof.dr. M.C.R. Grever
---
Datum
23 december 2010 11:30
---
Locatie:
Woudestein, senaatszaal
---
Faculteit
Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen (FHKW)
Verhaal overlevenden concentratiekamp Ravensbrück toekomstbestendig
Verhaal blijft overeind, ondanks invloeden van buitenaf
Overlevenden zijn bepalend geweest voor onze kennis en ons beeld van de
concentratiekampen. De kampherinneringen die overlevenden van
concentratiekamp Ravensbrück publiek maakten zijn sinds 1945 nagenoeg
niet veranderd. Dit ondanks invloeden van buitenaf, de veranderde
omgang met het oorlogsverleden in verschillende landen en het sterk
veranderde Europa. Dit concludeert Susan Hogervorst in haar
proefschrift `Onwrikbare herinnering. Herinneringsculturen van
Ravensbrück in Europa, 1945-2010', waarop zij op donderdag 23 december
2010 promoveert aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
In kamp Ravensbrück zaten merendeels vrouwen, afkomstig uit heel
Europa. Na de oorlog richtten vrouwelijke overlevenden zogenaamde
Ravensbrückcomités op. Hogervorst onderzocht de geschiedenis van
dergelijke comités uit Nederland, België, Oostenrijk en
(West)Duitsland, en van het Internationale Ravensbrück Comité waarbij
twintig landelijke comités waren aangesloten. Deze organisaties
bepaalden de beeldvorming over kamp Ravensbrück, die in de loop der
jaren nagenoeg niet is veranderd. Zo wordt Ravensbrück tot op heden met
verzetsvrouwen geassocieerd, terwijl er bijvoorbeeld ook mannen en
Joodse vrouwen gevangen zaten.
Vanaf het begin waren de georganiseerde overlevenden erop gericht om de
kampherinneringen voor politieke doeleinden in te zetten. Zij
manifesteerden zich niet als slachtoffers. In de eerste jaren na de
oorlog werden herinneringen vanuit een feministisch perspectief publiek
gemaakt. Later, met het uitbreken van de Koude Oorlog, kwamen de
Ravensbrückcomités onder communistische invloed te staan. Hun
herinneringen werden toen gebruikt om het communistische verzet voor en
tijdens WO II te memoreren. Steeds echter gebruikten de vrouwen de
gebeurtenissen van het verleden voor een concrete boodschap in het
heden. Deze manier van omgaan met de herinneringen hielp hen bij de
verwerking van de (mogelijk) traumatische ervaringen. Ook zorgde de
actieve overdracht van herinneringen aan derden ervoor dat de
overlevenden een plek kregen in een veranderend Europa.
De vrouwen van Ravensbrück hebben in de afgelopen vijfenzestig jaar
veelvuldig contact gehad met een gevarieerd publiek om de herinneringen
aan het kamp levend te houden en over te dragen. Met talloze
publicaties, tentoonstellingen, herdenkingen en monumenten vormden zij
een cultureel geheugen van het concentratiekamp dat door steeds weer
nieuwe groepen interessant en belangrijk werd gevonden. Op deze manier
hebben de overlevenden hun herinneringen toekomstbestendig gemaakt, en
zal de herinnering aan Ravensbrück ook na het verdwijnen van de
overlevendengeneratie voortleven.
Erasmus Universiteit Rotterdam