Amsterdam, 3 februari 2011
Helft minder medicatiefouten door checklist
Vooral bij oudere ziekenhuispatiënten vormen medicatiefouten een risico. Een nieuwe werkwijze, waarbij een ziekenhuisapotheker als medicatieconsulent op de afdeling wordt ingezet, in combinatie met een checklist van tien stappen, reduceert het aantal schadelijke gebeurtenissen door medicatiefouten bij ouderen met bijna de helft.
Dat blijkt uit de resultaten van de WINGS-studie, die vandaag zijn gepresenteerd op de Geriatriedagen in Den Bosch, het jaarlijkse wetenschappelijk congres van de Nederlandse verenigingen van klinisch geriaters (NVKG), geriatrie-verpleegkundigen (V&VN) en gerontologen (NVG). De voorlopige cijfers (een publicatie is in voorbereiding) geven aan dat een reductie van schadelijke gebeurtenissen door medicatiefouten tijdens opname in een ziekenhuis met 45,5 procent mogelijk is. Voor de studie werd gekeken naar zogenaamde vermijdbare 'adverse drug events' (ADE's), ongewenste en schadelijke effecten door medicatiefouten.
Het onderzoek werd tussen 2007 en 2010 uitgevoerd in drie ziekenhuizen: het Academisch Medisch Centrum, het Spaarne Ziekenhuis en het Westfries Gasthuis. Daarvoor werd gekeken naar 500 patiënten met een gemiddelde leeftijd van 77 jaar. De WINGS-studie is uitgevoerd als promotieonderzoek van Joanna Klopotowska, ziekenhuisapotheker in opleiding in het AMC, onder begeleiding van internist-geriater Sophia de Rooij en ziekenhuisapotheker Loraine Lie-A-Huen, eveneens beiden van het AMC.
In de WINGS-studie is speciaal gekeken naar oudere patiënten. Dat is een extra kwetsbare groep met veel gelijktijdige aandoeningen en hoog medicatiegebruik. De WINGS-studie onderzocht of een andere manier van werken het aantal vermijdbare ADE's kan terugdringen. In de nieuwe werkwijze neemt de inzet van een ziekenhuisapotheker als medicatieconsulent een belangrijke plaats in. Op basis van de nulmeting zijn de belangrijkste medicatierisico's bij ouderen, opgenomen in het ziekenhuis. in kaart gebracht. Voorbeelden van de gevonden risico's waren verminderde nierfunctie of leverfunctie, het gebruik van anti-stollingmedicatie, antibiotica of opiaten. Vervolgens is door een multidisciplinaire groep van artsen en apothekers gekeken naar mogelijke oplossingen. Deze oplossingen moesten haalbaar zijn in de dagelijkse praktijk.
Er bleek dat er bij jonge arts-assistenten veel behoefte was aan extra begeleiding bij het kiezen van de juiste farmacotherapie voor oudere patiënten. Om artsen daarbij te ondersteunen is gekozen voor een pakket van maatregelen waaronder een WINGS-checklist, een geplastificeerd kaart op jaszakformaat voor arts-assistenten met daarop de belangrijkste medicatierisico's bij ouderen. Voorts screende de ziekenhuisapotheker elke nieuw opgenomen oudere patiënt op basis van de WINGS-checklist. De gevonden problemen werden samen met de arts-assistenten besproken.
Verder werd er onderwijs gegeven over farmacotherapie bij ouderen door apothekers en geriaters. Deze multidisciplinaire maatregelen zijn gedurende een periode van een half jaar op de afdelingen Interne Geneeskunde in praktijk gebracht.
Na invoering van deze maatregelen bleek in de drie ziekenhuizen sprake te zijn van een reductie met 45,5 procent in vermijdbare ADE's. 'De punten in de WINGS-checklist zijn geen moeilijke stappen', zegt onderzoekster Joanna Klopotowska, 'maar bij deze complexe patiënten moet je al deze punten wel extra goed in de gaten houden.'
Het WINGS-onderzoek (Ward oriented pharmacy on internal medicine wards In Newly admitted Geriatric Seniors) werd gefinancierd door ZonMW en is een onderdeel van een landelijke samenwerking met UMCU, LUMC en UMCG (Careful-onderzoeksgroep).
Noot voor de redactie (
Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam