Rijksoverheid
3 februari 2011
Depositogarantiestelsel, resolutiefondsen en bankenbelasting
Geachte voorzitter,
Tijdens het algemeen overleg inzake de Ecofin van 12 januari 2011 bleken verschillende Kamerleden behoefte te hebben aan meer informatie over welke lidstaten al eenzijdig een bankenbelasting hebben geïntroduceerd. Verder waren er nog enige vragen over de financiële activiteitenbelasting. Naar aanleiding hiervan zend ik u, mede namens de staatssecretarie van Financiën, deze brief om u over deze onderwerpen te informeren. Bijgevoegd vindt u een tabel van de lidstaten die een heffing of een bankenbelasting hebben geïntroduceerd. Er zijn in grote lijnen drie varianten te onderscheiden: een heffing gebaseerd op het depositogarantiestelsel, een heffing die gekoppeld is aan een resolutiefonds of een bankenbelasting. Hieronder ligt ik deze de varianten nader toe. Depositogarantiestelsel (DGS) Het DGS beschermt depositohouders en keert de gedekte deposito's uit wanneer een financiële instelling insolvabel is. Dit komt financiële stabiliteit ten goede, burgers zijn namelijk zeker dat hun sp
aargeld veilig is bij de banken. De Europese Commissie heeft in de zomer van 2010 een voorstel tot wijziging van de richtlijn inzake Depositogarantiestelsels gepubliceerd, waarover nu wordt onderhandeld. Over deze richtlijn bent u middels een BNC-fiche geïnformeerd1. De Europese Commissie heeft onder andere voorgesteld om de financieringswijze te harmoniseren, zodat in heel Europa depositogarantie ex ante met risicogedifferentieerde bijdragen wordt gefinancierd. Ook in het geval de Europese discussie ertoe leidt dat de financiering niet wordt geharmoniseerd, is de Nederlandse regering van plan de financiering van het DGS te hervormen tot een ex ante gefinancierd stelsel. Er zal dan een fonds worden opgebouwd door bijdragen van de banken op basis van de door de bank aangehouden hoeveelheid gedekte deposito's en een risicoweging. Vooruitlopend op de verwachte Europese harmonisatie hebben twee lidstaten onlangs een depositogarantieheffing ingevoerd. Nederland zal in ieder geval ook t
ot een heffing in deze komen.
Resolutiefonds Een resolutiefonds heeft als doel resolutie-instrumenten te financieren vanuit een door de financiële sector opgebouwd fonds. Dit fonds staat apart van de overheidsfinanciën. Wel zijn varianten denkbaar waarin de gelden naar de Rijksbegroting vloeien, maar waarbij een papieren scheiding tussen deze middelen en de overige overheidsinkomsten wordt aangehouden. Drie lidstaten hebben onlangs een resolutiefonds opgezet. Een resolutiefonds is, net als het DGS, in beginsel bedoeld om alleen te worden aangesproken wanneer een instelling insolvabel is. Het verschil met het DGS is dat een resolutiefonds een bredere bescherming kan bieden. Zo kan een resolutiefonds de overdracht van (niet deposito gerelateerde) nutsfuncties zoals clearing en settlement systemen financieren. Het voordeel hiervan is meer flexibiliteit voor resolutieautoriteiten in het ordentelijk afwikkelen van een financiële instelling. Een nadeel is dat moral hazard kan ontstaan doordat er een goed gevuld fon
ds klaar staat voor financiële instellingen in de problemen. De Europese Commissie houdt op dit moment een openbare consultatie ten aanzien van haar voornemens op het terrein van crisismanagement. Hierin komt de financiering van crisismanagement ook aan bod middels een resolutiefonds. De Commissie stelt voor dat dit fonds door financiële instellingen wordt opgebouwd door middel van een heffing, die gebaseerd zou worden op de ongedekte schulden van de instellingen. Er wordt momenteel gewerkt aan een Nederlandse reactie op de consultatie. De Nederlandse regering zal reageren langs de lijn die is uitgezet in de BNC-fiche van 29 november 2010.2 Er bestaan ook mengvormen van depositogarantie- en resolutiefondsen. Diverse lidstaten waaronder het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Spanje kennen de mogelijkheid om een afwikkeling onder bepaalde omstandigheden vanuit het DGS te financieren. Dit kan gepaard gaan met een waarborg dat resolutie-uitkeringen niet ten kosten van depositohouders m
ogen gaan en dat het uit te keren bedrag lager moet zijn dan wanneer het DGS verzekerde deposito's zou uitkeren. De Europese Commissie stelt de mogelijkheid voor om resolutie deels te financieren vanuit het DGS. Voor Nederland is het van belang dat een eventuele resolutieuitkering nooit ten koste mag gaan van de (garantie voor) depositohouders. Bankenbelasting Een bankenbelasting is een belasting die wordt opgelegd aan banken op basis van hun balans. Vijf lidstaten hebben inmiddels een bankenbelasting ingevoerd. Een bankenbelasting kan een vergelijkbare grondslag hebben als een heffing voor een resolutiefonds, maar heeft geen oormerk. In plaats van een fonds op te bouwen vloeien de opbrengsten naar de schatkist en dragen dus bij aan budgettaire consolidatie. Dit is voor een aantal landen de reden geweest om een bankenbelasting in te voeren. Een reden die door sommige landen voor invoering van een bankenbelasting wordt aangedragen is dat hiermee de kosten van de financiële crisis o
p de `vervuiler worden afgewenteld. Weer andere landen stellen dat een bankenbelasting kan bijdragen aan het ontmoedigen van het nemen van excessieve risicos door financiële instellingen. Nederland is voorstander, onder de met de Kamer gedeelde randvoorwaarden, van de invoering van een bankenbelasting. Financiële Activiteiten belasting en de BTW vrijstelling op financiële diensten
Verder zijn er vragen gesteld over de Financiële Activiteiten belasting en de BTW vrijstelling op financiële diensten. Het doel van de belasting is om overwinsten die banken maken op transacties te neutraliseren met een directe belasting op winst en beloningen. De redenering achter de Financiële Activiteiten belasting is dat de financiële sector op dit moment een voordeel kent ten opzichte van andere sectoren omdat de eerst genoemde sector vrijgesteld is van een BTW-heffing. De Commissie stelt daarom voor om een Financiële Activiteiten belasting als een alternatief voor de BTW-heffing in te voeren die de som van alle winsten en lonen van een financiële instelling belast. Allereerst geef ik de voorkeur eraan om een BTW onderwerp te bespreken in de BTW Raadswerkgroep in Brussel. Op dit moment vindt er een brede heroverwegingsdiscussie over het BTW stelsel plaats in Brussel en, ook met het oog op cohesie van het algehele BTW systeem, levert het meenemen van deze vrijstelling in deze
discussie een grotere meerwaarde op dan dat er een nieuwe belasting wordt opgezet. Overigens wil ik er op wijzen dat het in aanmerking komen voor een BTW vrijstelling ook een keerzijde heeft. Als gevolg van de vrijstelling komt de BTW die drukt op aangekochte goederen en diensten bij de financiële sector namelijk niet voor aftrek in aanmerking en vormt dus een kostenpost. Verder staat de praktische vraag nog open hoe het voordeel voor de financiële sector nu wordt berekend. Er moet namelijk een vergelijking getrokken worden met een fictieve situatie waar wel een BTW-heffing op financiële diensten plaatsvindt met de gevolgen van dien op de hoogte van de winst en de beloning van de financiële sector. Deze fictieve benchmark lijkt mij niet eenvoudig op te stellen en moet gebruik maken van veel aannames. Het is aannemelijk dat de uiteindelijke belasting niet de uitwerking zal hebben die beoogd is met deze belasting. Ik heb dus een aantal zorgen over de werking van deze belasting die
ik mee zal nemen op het moment dat de Commissie met een concreet voorstel over de Financiële Activiteiten belasting komt. Het is mogelijk dat de Commissie met oplossingen voor deze problemen zal komen. Het voorstel zal dan op zijn merites beoordeeld worden.
Hoogachtend, de minister van Financiën,
mr. drs. J.C. de Jager