Logoâs in het oude Egypte
De oude Egyptenaren kenden, naast het schrift ook logoâs. Met name het
Nieuwe Rijk (ca. 1550-1070 v. Chr.) levert een opmerkelijk grote oogst
op. Dit terwijl de samenleving hooggeletterd was. Het schrift is
inmiddels ontsloten, maar dat geldt niet voor de toenmalige systeem van
merktekens. Egyptoloog Ben Haring krijgt van NWO een subsidie uit het
programma Vrije Competitie Geesteswetenschappen om er onderzoek naar te
doen.
Grafarbeiders
Ben Haring: âDe arbeiders gebruikten individuele merktekens om zich te
identificeren.'
Ben Haring: âDe arbeiders gebruikten individuele merktekens om zich te
identificeren.'
Haring concentreert zijn onderzoeksproject, Symbolizing Identity;
Identity marks and their relation to writing in New Kingdom Egypt, op
de merktekens van de arbeiders van de koninklijke grafbouw in het
Nieuwe Rijk (ca. 1550-1070 v. Chr.). Die grafbouw vond vooral plaats in
het tegenwoordige Deir el-Medina, op de westoever van de Nijl,
tegenover Luxor.
Pseudo-schrift
Arbeidersteken - het zgn. oedjat-oog - aangebracht in het plaveisel van
een tempel.
Arbeidersteken - het zgn. oedjat-oog - aangebracht in het plaveisel van
een tempel.
Haring: âDe arbeiders gebruikten individuele merktekens om zich te
identificeren. De merktekens zijn gevonden op hun bezittingen en in
graffiti die ze aanbrachten in hun woon- en werkomgeving. Daarnaast
werden ze gebruikt voor het maken van administratieve lijsten en
rekeningen op ostraca, dat zijn aardewerk- en steenfragmenten, waarvan
er honderden zijn teruggevonden.â Dit, en ook de rangschikking van de
tekens in regels en kolommen, maken het gebruik van de merktekens tot
een systeem, een pseudo-schrift.
Functies en wisselwerking
Deir el-Medina. Resten van de nederzetting waarin de koninklijke
grafarbeiders van het Nieuwe Rijk woonden.
Deir el-Medina. Resten van de nederzetting waarin de koninklijke
grafarbeiders van het Nieuwe Rijk woonden.
Haring wil met zijn project het systeem van merktekens van de
grafarbeiders verklaren tegen de achtergrond van hun schriftelijke
documenten en de archeologische overblijfselen van hun woon- en
werkplekken. Vooral de verschillende functies van, en de wisselwerking
tussen merktekens en schrift hebben zijn belangstelling. âHet onderzoek
bestaat uit twee deelprojecten waarvoor twee promovendi worden
aangesteld. Het ene deelproject concentreert zich op de aard van de
merktekens zelf, het andere op de functies en de geschiedenis â ook de
sociale - van het tekensysteem in de arbeidersgemeenschap.â
Hooggeletterd
Ostrakon van kalksteen met arbeidstekens - veelal afgeleid van
hiërogliefen - in kolommen (laat Nieuwe Rijk).
Ostrakon van kalksteen met arbeidstekens - veelal afgeleid van
hiërogliefen - in kolommen (laat Nieuwe Rijk).
Het intensieve gebruik van merktekens, vaak geassocieerd met
ongeletterdheid, is des te opmerkelijker omdat de arbeiders juist
hooggeletterd waren. Hiervan getuigen duizenden ostraca en papyri
afkomstig uit Deir el-Medina en omgeving. Haring: âZe zijn beschreven
met het gangbare administratieve cursiefschrift, het hiëratisch. De
hoge geletterdheid lijkt het intensieve gebruik van merktekens voor
praktische doeleinden dus niet te hebben verdrongen, maar eerder te
hebben gestimuleerd.â
Grotere ambitie
Maar de ambitie van Haring reikt verder: âDe synthese van de
deelprojecten moet uitmonden in een model dat als uitgangspunt kan
dienen bij de studie van soortgelijke tekensystemen, in Egypte maar ook
daarbuiten.â
Â
Universiteit Leiden