Persbericht 05-11 / Den Haag, 8 maart 2011
Scholen hebben sleutel tot meer concurrentie schoolboeken
De concurrentie tussen distributeurs en tussen uitgevers van schoolboeken voor het Voortgezet Onderwijs is beperkt, waardoor de marktwerking in de schoolboekenmarkt niet optimaal is. Dit is de conclusie van de Schoolboekenscan 2011 van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). Deze scan is niet de evaluatie van de Wet Gratis Schoolboeken (WGS); die wordt uitgevoerd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Sinds de Schoolboekenscan van 2006 is de concurrentie tussen distributeurs sterk verminderd. Dit komt onder meer doordat scholen verplicht zijn de aanschaf van schoolboeken Europees aan te besteden. Feitelijk zijn er nog maar twee grote distributeurs over wat heeft geleid tot minder korting voor meerdere scholen.
Pieter Kalbfleisch, voorzitter van de Raad van Bestuur, licht toe: "Scholen kunnen hier een belangrijke rol vervullen doordat zij de opzet van de aanbesteding bepalen. Bijvoorbeeld door de aanbesteding in percelen op te delen, kunnen mogelijk ook kleine(re) distributeurs meebieden, al dan niet in combinatie met andere distributeurs. Ook het stellen van minder hoge eisen aan de distributeur, zoals het minimaal aantal jaar ervaring in het Voortgezet Onderwijs, kan zorgen voor meer inschrijvers bij de aanbesteding en daardoor voor meer concurrentie."
De bevinding dat (de uitvoering van) de Europese aanbestedingsregels negatieve effecten heeft gehad op de marktwerking van de schoolboekenmarkt, kan worden meegenomen bij de evaluatie van de Europese aanbestedingsregelgeving. Deze evaluatie wordt momenteel uitgevoerd door de Europese Commissie. Een vereenvoudiging van de Europese regelgeving kan mogelijk de toetreding tot de distributiemarkt bevorderen.
Daarnaast heeft de zogeheten lumpsumvergoeding die scholen per leerling voor het boekenpakket krijgen, gevolgen voor de concurrentie tussen distributeurs. Deze vergoeding vloeit voort uit de invoering van de WGS (2008) waardoor de ouders niet langer de schoolboeken betalen, maar de school. Door de vooraf vastgestelde lumpsumvergoeding kunnen de twee overgebleven distributeurs een goede voorspelling maken van het budget van scholen en hun bieding daarop aanpassen. Hierdoor werkt de lumpsumvergoeding onbedoeld als richtprijs, wat de concurrentie niet bevordert. Dit kan worden voorkomen door de lumpsumvergoeding op te nemen in een algemene vergoeding per leerling.
"Ook uitgevers worden weinig geprikkeld om op prijs te concurreren, mede doordat scholen niet graag wisselen van lesmethode. Daarnaast zijn de toetredingsdrempels hoog voor nieuwe uitgevers door de complexiteit en de hoge kosten die verbonden zijn aan het ontwikkelen van nieuwe lesmethodes", licht Kalbfleisch de resultaten verder toe.
Door flexibeler te zijn in het wisselen van lesmethodes kunnen scholen tegenwicht bieden aan uitgevers van schoolboeken en zo de prijs van schoolboeken beïnvloeden. Dit kan ook door het ontwikkelen van eigen lesmateriaal. Een andere mogelijkheid is het gelijktrekken van de eisen voor bepaalde vakken in Nederland en Vlaanderen (zoals voor het vak wiskunde). Hierdoor kunnen meer uitgevers de concurrentie aangaan met Nederlandse uitgevers.
De invoering van de WGS heeft scholen kostenbewuster gemaakt, omdat nu de school in plaats van de ouders de schoolboeken betaalt. Dit kostenbewustzijn heeft geleid tot een aanpassing van het lesmateriaal. Een groot deel van de scholen gebruikt minder of andere boeken, maar vooral minder werkboeken. Doordat de schoolboekenmarkt niet optimaal functioneert heeft het kostenbewustzijn bij scholen er niet voor gezorgd dat de prijzen van schoolboeken zijn gedaald.
De Schoolboekenscan 2011 is een vervolg op de Schoolboekenscan uit 2006. Aanleiding hiervoor was de verandering in de schoolboekenmarkt vooral als gevolg van de invoering van de WGS (2008). De WGS was onder meer ingevoerd omdat uit de vorige NMa-scan bleek dat er weinig prijsconcurrentie was op de schoolboekenmarkt door een gebrek aan prijsprikkels bij scholen. Daarnaast zijn er overnames van distributeurs in de markt voor distributie van boeken voor het VO geweest. De NMa heeft deze concentraties niet beoordeeld, omdat de wettelijke omzetdrempels voor de fusietoets niet werden gehaald.
Zie ook
Schoolboekenscan 2011
Nederlandse mededingingsautoriteit (NMa)