Het vuur kwam later naar Europa dan gedacht
Neanderthaler vuursteen met lijm gemaakt van berkenbast, meer dan
200.000 jaar geleden. Gevonden in Italië. Foto: P. P. A. Mazza.
Neanderthaler vuursteen met lijm gemaakt van berkenbast, meer dan
200.000 jaar geleden. Gevonden in Italië. Foto: P. P. A. Mazza.
Vroege mensachtigen woonden waarschijnlijk al honderdduizenden jaren in
Europa voordat ze gebruik gingen maken van vuur om de winterkou te
verdrijven, te koken of om werktuigen te maken. Pas uit de periode
tussen 300.000 en 400.000 jaar geleden dateren de eerste vondsten die
wijzen op het vakkundig beheersen van vuur.
Dit concluderen de Leidse archeoloog Wil Roebroeks en zijn Amerikaanse
collega Paola Villa in een artikel dat 15 maart verschijnt op de
website van de Proceedings of the National Academies of Sciences
(PNAS).
Koude winters zonder vuur
Hiermee ontkrachten ze de gangbare hypothese dat kolonisatie van
Europa, met zijn koude winters, alleen mogelijk kan zijn geweest met
behulp van de beheersing van vuur. Toch is het honderdduizenden jaren
gelukt om koude Europese winters te overleven zonder vuur, zo blijkt
nu.
Afrika: natuurlijk vuur
Sommige onderzoekers zoals de Harvard primatoloog Richard Wrangham,
menen dat mensachtigen al meer dan anderhalf miljoen jaar geleden vuur
gebruikten, o.a. om te koken. Dat zou betekenen: een hoogwaardiger
dieet, een groter brein en meer sociale contacten. Kortom: evolutionair
voordeel. Voor Europa, sinds ca een miljoen jaar geleden bevolkt, gaat
dat dus niet op. Voor Azië lijkt hetzelfde te gelden. Wat Afrika
betreft lijken deze onderzoekers echter gelijk te hebben. Dat wil
zeggen: zolang ze niet méér beweren dan dat er talrijke natuurlijke
ontbrandingen zijn geweest in deze warme streken. Maar niets wijst op
menselijke productie en gebruik van vuur, aldus Roebroeks.
Neanderthalers konden het wel
Een andere opvallende conclusie van Roebroeks en Villa is dat
Neanderthalers, die vanaf 500.000/400.000 jaar tot 35.000 geleden
Europa bevolkten buitengewoon ingenieus gebruik wisten te maken van
vuur. Dit gaat weer in tegen een andere gangbare stelling, namelijk dat
Neanderthalers daar te primitief voor waren; pas de moderne mens, die
rond 50.000 jaar geleden uit Afrika naar Europa kwam, zou daartoe in
staat zijn geweest.
Roebroeks, zelf Neanderthalerkenner: âHeel ingenieus was hun gebruik
van vuur om uit berkenbast een soort lijm te maken. Die lijm gebruikten
ze meer dan 200.000 jaar geleden al om stenen gereedschappen in houten
heften vast te zetten. De lijm is gevonden op vuurstenen.â
De archeologen hebben al het beschikbare archeologische bewijsmateriaal
op een rij gezet en een database gemaakt van 141 mogelijke vuurplaatsen
in Europa van 1,2 miljoen tot 35.000 jaar geleden.
âOn the earliest evidence for habitual use of fire in Europeâ Wil
Roebroeks & Paola Villa Proceedings of the National Academy of Sciences
(PNAS) 15 maart 2011.
Universiteit Leiden