Promotie Mw. drs. J. Dwarswaard
Titel proefschrift
De dokter en de tijdgeest
---
Promotors:
Prof.dr. M.J. Trappenburg
---
Co-promotors:
Dr. M.T. Hilhorst
Datum
05 april 2011 15:30
---
Locatie:
Woudestein, senaatszaal
---
Faculteit
instituut Beleid en Management Gezondheidszorg (iBMG)
Medische beroepsethiek is dynamisch en van groot maatschappelijk belang
De context waarin artsen hun werk verrichten is sterk veranderd in de
afgelopen 50 jaar. Dit heeft grote invloed gehad op de medische
beroepsethiek. Dat stelt Jolanda Dwarswaard in haar proefschrift De
dokter en de tijdgeest. Een halve eeuw veranderingen in de
beroepsethiek van huisartsen en chirurgen, waarop zij op dinsdag 5
april 2011 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam promoveert. Het
onderzoek is mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Voor het onderzoek is een aantal maatschappelijke veranderingen
bekeken. Patiënten zijn hoger opgeleid en worden door de overheid
gestimuleerd zich te gedragen als mondige consument en de emancipatie
van vrouwen heeft geleid tot een toenemend aantal vrouwelijke artsen.
Oudere generaties die het heel normaal vonden om lang en hard te werken
maken geleidelijk plaats voor jongere generaties die meer waarde
hechten aan vrije tijd en hun privé leven. Tenslotte is gekeken naar
het overheidsbeleid waarin centrale aanbodsturing langzaam
plaatsgemaakt heeft voor marktwerking in de zorg.
Op grond van een analyse van vaktijdschriften en interviews met drie
generaties huisartsen en chirurgen concludeert Dwarswaard dat
beroepsethiek dynamisch is. Zo zijn huisartsen en chirurgen steeds meer
belang gaan hechten aan het persoonlijke contact met de patiënt en
heeft men de verantwoordelijkheid steeds meer bij de patiënt
neergelegd. Waar artsen het vroeger vooral belangrijk vonden hoop te
geven aan de patiënt is het tegenwoordig de norm de patiënt volledig te
informeren. Marktwerking heeft ervoor gezorgd dat artsen meer aandacht
zijn gaan besteden aan financieel lucratieve zorg. Waar de
huisartsgeneeskundige beroepsethiek zinnige en zuinige zorg nastreefde
is de norm terughoudend te zijn met zorg sinds 2006 aan afkalving
onderhevig. Chirurgen zijn meer aandacht gaan besteden aan planbare en
financieel aantrekkelijke zorg. Beide beroepsgroepen zijn zich meer
gaan richten op het binnenhalen van patiënten. Het tempo van de
veranderingen verschilt per beroepsgroep. Huisartsen hebben hun
beroepsethiek sneller aangepast en spelen proactief in op
maatschappelijke veranderingen. Chirurgische beroepsethiek verandert
minder snel en vaak pas nadat dit door de buitenwereld wordt
afgedwongen.
Deze conclusies hebben belangrijk implicaties voor de Nederlandse
gezondheidszorg. Beroepsverenigingen zouden actief stil moeten staan
bij de vraag: zijn de bestaande normen nog nastrevenswaardig en
houdbaar? Of moeten we ze aanpassen? Beide opties zijn denkbaar en het
is van belang nadrukkelijk te kiezen. Beleidsmakers en politici moeten
zich realiseren dat beroepsethiek niet constant blijft als het beleid
en de wereld om professionals heen veranderen. Als alom wordt ingezet
op `vraaggestuurde zorg', als consumenten steeds mondiger worden en
steeds beter opgeleid zijn, dan wordt het voor huisartsen moeilijker om
vast te houden aan hun beroepsethische norm van zuinig met zorg en dan
zal die norm veranderen. Beroepsethiek is geen verre constante op de
achtergrond, ergens neergeslagen in een rituele eed. Beroepsethiek is
dynamisch, divers en van groot maatschappelijk belang.
Erasmus Universiteit Rotterdam