Persbericht van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Gezamenlijk persbericht
Gemeente Leiden en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Zuidelijke Schil in Leiden wordt beschermd stadsgezicht
Leiden heeft er een van rijkswege beschermd stadsgezicht bij gekregen.
De Zuidelijke Schil met Vreewijk, Tuinstad en de
Professoren-/Burgemeesterswijk is een stedelijk uitbreidingsgebied dat
globaal in drie fasen tot stand kwam. De bebouwing vormt een staalkaart
van de woningen en woningcomplexen uit de periode 1850-1940 voor alle
lagen van de maatschappij en geeft een veelzijdig beeld van de
ontwikkeling van de Nederlandse stedenbouw in die periode.
Op 13 april jl. overhandigde Cees van 't Veen, directeur van de
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het aanwijzingsbesluit aan
wethouder Jan-Jaap de Haan van Cultuur. De Leidse wethouder
presenteerde de directeur van de Rijksdienst het eerste exemplaar van
de brochure Wonen in een Beschermd Stadsgezicht. De bijeenkomst vond
heel toepasselijk plaats in de St. Petruskerk, in het hart van het
beschermde gebied.
Lineaire componenten
De eerste stadsuitbreidingen in de Zuidelijke Schil in het laatste
kwart van de 19e eeuw vonden plaats op de geslechte wallen, met
plantsoenen en woningen voor de welgestelde burgerij - aanvankelijk
binnen de stadsgrens, later langs de singels daarbuiten.
Haaks op de singels met hun neorenaissance herenhuizen kwamen
invalswegen de stad binnen: de Hoge Rijndijk, de Herenstraat, de
Schelpenkade en de Lammenschansweg. De bebouwing groeide hier langzaam
tot een aaneengesloten front, die zich kenmerkt door diversiteit,
kleine architectuureenheden en schaal.
Op de uitvalswegen komen dwarsstraten uit, die parallel aan de
voormalige poldersloten lopen. Hier werden rijen eenlaagse
arbeiderswoningen onder een doorlopende kap gebouwd. Alles bij elkaar
volgen de singels en invalsroutes grotendeels de lijnen van vóór 1850.
Planmatig
Plan Vreewijk van de Leidse architect W. Kok is het eerste
uitbreidingsplan in dit gebied en is grotendeels in één keer ontworpen
op een driehoekig terrein. De invulling met woningen voltrok zich
tussen 1880 en 1910. In Vreewijk liggen ook het voormalige Laboratorium
voor Organische Chemie en het Pharmaceutische Laboratorium naar een
ontwerp van J. van Lokhorst. Beide rijksmonumenten zijn nu in gebruik
als Juridische Faculteit van de Rijksuniversiteit van Leiden.
Het meest planmatige en vanuit stedenbouwkundig oogpunt interessante
gebied is de Professoren- en Burgemeesterswijk, gebouwd in de jaren 20
en 30 op basis van een plan van het bureau Granpré Molière, Verhagen en
Kok. Het vertoont een duidelijke structuur en bij de oriëntatie is
teruggegrepen op het oude verkavelingspatroon.
Hoewel het plan overwegend voorzag in woningen, staan er ook diverse
opvallende gebouwen, zoals het in functionalistische stijl opgetrokken
Centraal Israëlitische Wees- en Doorgangshuis uit 1929, dat nu de GG en
GD huisvest, en het nieuwe Stedelijk Gymnasium uit 1936-1937.
Opmerkelijk is ook de rond 1935 in de trant van de Delftse School
gerealiseerde St. Petruswijk, met de St. Petruskerk van architect
Kropholler. De massieve, vierkante kerktoren met spits verheft zich als
oriëntatiepunt boven de wijk.
Nieuwe status
De Leidse aanwijzing komt voort uit het Monumenten Selectie Project,
MSP, een landelijk project van de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed. Waardevolle architectuur en stedenbouw uit de periode
1850-1940 zijn in het hele land geselecteerd en aangewezen tot
rijksmonument of beschermd stads- of dorpsgezicht.
De nieuwe status van de wijken in de Zuidelijke Schil heeft tot gevolg
dat eigenaren van panden bij voorgenomen wijzigingen rekening moeten
houden met de bijzondere karakteristieken ervan. Voor eigenaren van
gemeentelijk of rijksmonument verandert er weinig. Eigenaren van
niet-monumenten zullen bij plannen voor wijziging voortaan ook een
omgevingsvergunning moeten aanvragen.
De bescherming is niet bedoeld om ontwikkelingen te bevriezen, maar
zorgt er juist voor dat in nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen de
historische en stedenbouwkundige karakteristieken behouden blijven.
Brochure
De brochure 'Wonen in een Beschermd Stadsgezicht' beschrijft de
ontstaansgeschiedenis van de Zuidelijke Schil en informeert bewoners
over de gevolgen van de aanwijzing. De brochure wordt huis aan huis in
het gebied verspreid. Meer informatie over de Zuidelijke Schil als
beschermd stadsgezicht is te vinden op www.leiden.nl/zuidelijkeschil.
Links:
http://www.cultureelerfgoed.nl
Razende Robot Reporter