Vogelzang lijkt meer op menselijke spraak dan gedacht
Het spreekwoord âzingen als een nachtegaalâ moet misschien wel
letterlijker worden genomen dan gedacht. Gedragsbioloog Verena Ohms
toont in haar promotieonderzoek aan dat menselijke spraak en vogelzang
meer overeenkomsten hebben dan eerst werd aangenomen. Ohms promoveert
dinsdag 3 mei.
Dieren model voor menselijke spraak
Ohms heeft in haar onderzoek zebravinken (foto) en monniksparkieten
bestudeerd.
Ohms heeft in haar onderzoek zebravinken (foto) en monniksparkieten
bestudeerd.
Een kind kan nog niet praten als het geboren wordt. Dat leert het van
zijn ouders, door imitatie. Bij een aantal dieren, zoals zangvogels,
vleermuizen en dolfijnen, gebeurt dat net zo. Dat maakt deze dieren tot
een geschikt model om de mechanismen van onze menselijke spraak te
bestuderen, en wellicht meer te leren over de evolutie van onze spraak.
Het is het uitgangspunt van een jong wetenschapsgebied dat
biolinguïstiek wordt genoemd.
Complexe zang
Gedragsbioloog Verena Ohms heeft, met datzelfde uitgangspunt, in haar
promotieonderzoek vogelzang met menselijke spraak vergeleken.
âZangvogels produceren complexe zang met veel verschillende
frequenties, net als dat menselijke spraak een grote variatie aan
frequenties heeftâ, zegt Ohms. âWe waren benieuwd of de manier waarop
vogels zingen dan ook overeenkomt met hoe mensen met elkaar praten.â
Versterkte frequenties
Ohms richtte zich in haar onderzoek op zogenaamde formanten. Dit zijn
frequenties in het menselijke stemgeluid die versterkt worden door tong
en lippen. Door deze versterkte frequenties kunnen we klinkers
onderscheiden. Verrassend genoeg bleken ook zangvogels in hun zang
gebruik te maken van formanten. Parkieten gebruiken daarbij, net als de
mens, vooral de tong. âMogelijk verklaart dit dat parkieten in staat
zijn mensen na te pratenâ, zegt Ohms.
Een spectrogram van een vrouwenstem die het woord âzebravinkenâ
uitspreekt. De rode streepjes zijn de formanten. Duidelijk is te zien
dat menselijke spraak complex is, met veel verschillende frequenties.
Een spectrogram van een vrouwenstem die het woord âzebravinkenâ
uitspreekt. De rode streepjes zijn de formanten. Duidelijk is te zien
dat menselijke spraak complex is, met veel verschillende frequenties.
Onderscheiden van âwitâ en âwetâ
Bij de perceptie van spraak zijn er ook overeenkomsten tussen mensen en
vogels. Dit bleek uit een experiment waarbij Ohms zebravinken leerde de
woorden wit en wet te onderscheiden. Ohms: âDeze woorden verschillen
slechts in de frequenties van de formanten. Dat vogels de woorden
konden onderscheiden, toont aan dat ze net als mensen gevoelig zijn
voor formanten.
Sprekernormalisatie
Bovendien bleken de vogels in staat onderscheid te maken tussen deze
woorden als ze werden uitgesproken door een andere stem. âDit wordt
sprekernormalisatie genoemd en is een belangrijk kenmerk van menselijke
spraakâ, legt Ohms uit. âWij herkennen woorden namelijk ondanks de
grote verschillen tussen stemmen. Blijkbaar is de mens hier niet uniek
in, en kunnen vogels het ook. Dat is één van de interessantste
conclusies uit mijn onderzoek.â
Vroeg in de evolutie ontstaan
Kortom, de zang van vogels lijkt meer overeenkomsten te hebben met
menselijke spraak dan oorspronkelijk gedacht. Wat zegt dat over de
evolutie van spraak? Harde uitspraken durft Ohms hierover nog niet te
doen, maar volgens haar is het goed mogelijk dat het het produceren en
herkennen van formanten vroeg in de evolutie is ontstaan. Voortaan toch
maar eens wat beter luisteren naar het getjilp van de zebravink.
Promotie Vera Ohms
Speech across Species
Dinsdag 3 mei 2011, 16.15 uur
Promotor: Prof.dr. C.J. ten Cate
Academiegebouw, Rapenburg 73
Links
* Persoonlijke webpagina Vera Ohms
* Mens en vink, Onze taal 2010/12
* Zebravinken maken onderscheid tussen wit en wet, Nieuwsbrief 7
december 2009
* Zangvogel slaagt voor grammaticatoets met ezelsbruggetje,
Nieuwsbrief 17 november 2009
* Koolmees stemt zang af op stadslawaai, Kennislink 6 december 2006
* Zangvogels hebben ingebouwd geluidsfilter, Kennislink 22 mei 2003
* Biologie studeren ibn Leiden, bachelor en master
* Profileringsgebied Brain function and dysfunction over the lifespan
* Profileringsgebied Language diversity in the world
(27 april 2011/Barry van der Meer)
Universiteit Leiden