Nederlandse Vereniging van Journalisten
Donner: `Wob moet beperkt blijven tot overheidsbesluiten'
dinsdag 3 mei 2011 | Openbaarheid van bestuur en persvrijheid hebben
weinig met elkaar te maken. Dat zei minister Donner tijdens de Dag van
de Persvrijheid op dinsdag 3 mei. `De Wet openbaarheid van bestuur
(Wob) biedt mooie gelegenheden voor journalisten, in die zin is
openbaarheid van bestuur een vorm van staatsteun voor de pers. Maar de
wet is nooit bedoeld geweest om kranten of programma's te maken.'
De minister vindt dat de werking van de wet beperkt moet blijven tot
overheidsbesluiten en de bijbehorende onderzoeken en niet het proces
van die besluitvorming . `Om die reden zijn ook uw
redactievergaderingen niet openbaar. Alleen de uitkomst telt. Het is
met wetten net als met worstjes, je kunt beter niet zien hoe ze gemaakt
worden.'
Volgens Donner hoeft Nederland zich niet te schamen als het gaan om
open government. Na Zweden staat ons land op de tweede plaats.
Nederland voldoet aan alle voorwaarden. `Ik denk dat het lage aantal
Wob-verzoeken wijst op het feit dat al heel veel informatie openbaar is
via websites zoals overheid.nl of dataoverheid.nl.'
De minister wil geen verdere aanscherping van de Wob. Wel noemde hij
een aantal knelpunten, zoals het oneigenlijke Wob-verzoek. Hij vindt
dat er prioriteiten gesteld moeten worden. `Wob-verzoeken zijn soms een
schot hagel waar tientallen ambtenaren een dagtaak aan hebben, maar zij
zijn er niet voor een scoop van een journalist.' Ook worden volgens de
minister Wob-verzoeken oneigenlijk ingezet met het oog op een
vergoeding als de termijn van beantwoording wordt overschreden.
Donner vond verder de kritiek over het aantal overheidsvoorlichters een
non-issue. `Beklag over inkleuring van berichtgeving is een bewijs van
onmacht. Als de pers niet in staat is door de schijn van
overheidsvoorlichting heen te prikken, waartoe zijn zij dan wel in
staat als er geen voorlichters zijn?'
Met de komst van internet en het gegeven dat talloze sites informatie
klakkeloos overnemen, is het de taak van overheidsvoorlichting om
verwarring te voorkomen. De wereld is in dat opzicht fundamenteel
veranderd. De recente ontwikkelingen in Noord-Afrika laten het effect
zien van social media. `Vooralsnog beschouwen we dat als positief. Maar
het kan ook elders worden ingezet met minder goede bedoelingen.'
Pers en overheid hebben elkaar nodig, constateerde de minister.
Onderzoek over de werking van de Wob wijst uit dat driekwart van de
journalisten vindt dat ze serieus worden genomen door voorlichters en
dat ruim de helft meer verwacht van een goed persoonlijk contact dan
van het indienen van een Wob-verzoek. Volgens Donner dragen
persoonlijke contacten tussen beide partijen meer bij dan wantrouwen,
procedures en geschillen.
Thomas Bruning van de NVJ vindt het betoog van Donner deels filosofisch
en `deels zullen we hem op zijn daden moeten beoordelen. Als eerst zou
hij het verdrag van Tromso moeten ondertekenen'. Volgens Bruning
miskent Donner dat het bij de overheid gaat om gekozen bestuurders die
de plicht hebben transparant te werk te gaan en daarbij niet alleen de
uitkomsten moeten delen met het publiek, maar ook de overwegingen. `Wat
Donner voorstelt is dat we terug naar de tijd van Colijn gaan.'
Het betoog van minister Donner werd kritisch ontvangen. Kees Schaepman
concludeerde dat wantrouwen juist de basis is voor
onderzoeksjournalistiek. Alleen afgaan op de uitstekende contacten
tussen journalisten en voorlichters brengen geen onthullende verhalen.
Roger Vleugels, adviseur op het gebied van openbaarheid van bestuur,
vond het betoog van minister Donner schrikbarend. `Er wordt gedaan
alsof de Wob alleen maar werkdruk betekent, terwijl het hier in
Nederland een klein fenomeen is.' Ook hekelde hij de uitspraak van de
minister dat de werking van de wet beperkt moet blijven tot
overheidsbesluiten `Je hebt reconstructie van het beleid, alsmede de
voorbereiding daarvan.'
Birgitta Jónsdóttir, lid van het IJslandse parlement en drijvende
kracht achter het Icelandic Modern Media Initiative, was geschokt door
de uitlatingen van de minister, maar evenzeer door de beleefde houding
van de aanwezige journalisten. `Dit was meer dan een bom. Hier moeten
jullie tegen vechten.'