OVAM en VITO: partners voor een groene kringloopeconomie in Vlaanderen

04/05/2011 13:00

OVAM

Grondstoffen en materialen zijn een schaars goed. In een wereldeconomie die wordt gekenmerkt door een voortdurende stijgende vraag moet Vlaanderen, als regio met weinig natuurlijke grondstoffen, op een intelligente manier een plaats veroveren in het wereldsysteem van vraag en aanbod. Vlaanderen heeft wel veel kennis en kunde op het vlak van afvalinzameling en het gebruik en hergebruik van grondstoffen en materialen. De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) en VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) - beiden expert in deze materie - zetten samen in op de ontwikkeling van een groene kringloopeconomie in Vlaanderen. Een duurzame economie met een zo laag mogelijk grondstof-, energie-, materiaal- en ruimtegebruik en een zo beperkt mogelijke impact op milieu en natuur.

Om deze ambitie kracht bij te zetten ondertekenen VITO en de OVAM vandaag in aanwezigheid van de bevoegde Vlaamse ministers Lieten (Innovatie) en Schauvliege (Leefmilieu) de samenwerkingsovereenkomst "Partners voor een groene kringloopeconomie". De samenwerking focust op een verhoging van de eco-efficiëntie en eco-innovatie in het Vlaamse bedrijfsleven, waarbij de OVAM en VITO niet alleen projecten uitvoeren maar ook bouwen aan platformen om initiatieven uit de industrie te stimuleren. De samenwerking slaat meteen ook de brug tussen de beleidsdomeinen Leefmilieu en Innovatie. Met de samenwerking wordt ook een belangrijke stap gezet om een aantal ambities uit het Vlaanderen in Actie plan tegen 2020 waar te maken.

Groene kringloopeconomie

De Vlaamse overheid legde in 2009 samen met de sociale partners en het georganiseerde middenveld de doelstellingen vast om van Vlaanderen een Europese topregio te maken. Duurzame ontwikkeling heeft in deze zoektocht naar meer welvaart en welzijn een strategische meerwaarde. In dat kader willen alle betrokken partijen tegen 2020 werk maken van een kringloopeconomie met een zo laag mogelijk grondstof-, energie-, materiaal- en ruimtegebruik en een zo beperkt mogelijke impact op leefmilieu en natuur, in Vlaanderen en de rest van de wereld.

VITO en de OVAM richten zich voornamelijk op de ecologische component binnen het duurzaamheids­kader, zonder de andere componenten uit het oog te verliezen. Via onder meer investeringen in eco-innovatie en cleantech moeten we niet alleen de efficiëntie van onze productieprocessen verhogen maar zeker ook de totale milieu-impact verbonden aan onze maatschappelijke behoeften substantieel verlagen (verhogen van de eco-effectiviteit). De transitie naar een duurzame economie vergt de inspanning van vele actoren. Niet in het minst van de overheid die voor de uitdaging staat een aangepast beleidskader uit te tekenen.

Vlaams minister van Innovatie Ingrid Lieten: "Vandaag wordt nog maar eens duidelijk gemaakt hoe onderzoek kan dienen om oplossingen te zoeken voor onze grote maatschappelijke uitdagingen. Deze samenwerking tussen VITO en de OVAM wil zoeken naar methoden om minder afval te produceren en om minder grondstoffen te gebruiken. Dat is goed nieuws voor het milieu en vooral voor onze gezondheid. We moeten verder gaan op deze weg want deze technologie wordt bijzonder belangrijk in de toekomst en als Vlaanderen mee aan de top kan blijven staan, zal dit heel wat jobs opleveren."

Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege: "Essentieel in de omschakeling naar een groene kringloopeconomie is de uitwerking van een duurzaam materialenbeleid. We hebben dit thema vorig jaar tijdens het Belgisch voorzitter­schap van de Europese Unie nadrukkelijk als een van onze prioriteiten naar voren geschoven. De enthousiaste reactie van de andere lidstaten moet ons als regio bijkomend motiveren om via technologische innovatie, eco-innovatie en kennisdeling die weg resoluut in te slaan."

Strategische samenwerking OVAM - VITO

VITO en de OVAM hebben via een succesvolle samenwerking sinds 1982 een belangrijke rol gespeeld bij het uittekenen en implementeren van het milieubeleid in Vlaanderen. Het bundelen van de visie van de OVAM als beleidsmaker met VITO's expertise in duurzame, technologische innovaties zorgde er mee voor dat het Vlaamse afval- en bodembeleid vandaag tot de Europese top behoort.

Vandaag zetten VITO en de OVAM volop in op het versnellen van de omslag naar een meer duurzame samenleving in Vlaanderen, en waar mogelijk ook daarbuiten. Ze doen dit via een strategische samen­werkingsovereenkomst rond duurzaam materialenbeheer, waarin gemeenschappelijke trajecten voor de toekomst worden uitgestippeld. Ook willen beide organisaties duidelijk het signaal geven dat de overheid zich engageert en organiseert om beleidsdomeinoverschrijdende uitdagingen gericht aan te pakken. Dit doen we als overheid niet alleen, maar in het open, evoluerend netwerk dat innovaties stimuleert via continue wisselwerking tussen het creëren van nieuwe perspectieven en het laten ontstaan van een omgeving waarin doorbraken gerealiseerd kunnen worden.

Concrete vervolgtrajecten

De samenwerkingovereenkomst voorziet twee complementaire sporen.

Efficiënt omspringen met materialen

Het is noodzakelijk om bestaande productie- en consumptieprocessen efficiënter te laten verlopen en producten beter te ontwerpen, met een minimale verspilling van materiaal en met maximale inzet van secundaire grondstoffen. Eco-efficiëntie, technologische innovatie en ecodesign zijn daarbij belangrijke instrumenten. Een efficiënt materiaalgebruik heeft bovendien een gunstig effect op de energiebehoefte, door een daling van de totale hoeveelheid te ontginnen, te verwerken en te transporteren materialen. VITO en de OVAM zullen hun bestaand instrumentarium heroriënteren en maximaal inzetten om het gebruik van afvalstoffen als grondstof verder te faciliteren en haar actoren aan te sporen efficiënt om te springen met de materialen die ze gebruiken.

Eco-innovatie verhoogt de effectiviteit

"Efficiëntieverbetering" beoogt vooral "de dingen goed te doen"; veel grotere winsten vallen echter te rapen door te mikken op "de goede dingen te doen". Dit betekent producten en processen ontwikkelen die intrin­siek nog nauwelijks afval of emissies voortbrengen zodat de totale milieudruk van ons materialen­gebruik effectief drastisch kan dalen. Deze benadering staat ook bekend als de cradle to cradle-aanpak die de eco-effectiviteit verhoogt. Voor een hogere eco-effectiviteit hebben we niet alleen nood aan nieuwe producten en technieken maar ook aan systeem- en eco-innovatie. Dit uit zich bijvoorbeeld in de vorm van nieuwe samenwerkingsmodellen tussen spelers (overheid, industrie en consument) in een materiaalketen, nieuwe businessmodellen, nieuwe management- en marketingtechnieken, nieuwe logistieke systemen en 'slimme' consumptiepatronen. Ketenaanpak en samenwerking tussen de verschillende schakels van de materiaal­keten zijn sleutelelementen om tot een integrale oplossing te komen voor het materialenvraagstuk. VITO en de OVAM zullen zich in eerste instantie richten op voorlopers die bereid zijn innovatieve materialen, producten, diensten of businessmodellen, - toe te passen.

Enkele voorbeelden van lopende projecten

Bitukring - Recyclage van bitumineus afval

Initiatiefnemer Derbigum-Imperbel nv startte in oktober 2010 een studie naar de recyclage van dakbitumen met het oog op hergebruik in hoogwaardige toepassingen en dus ook om het verbruik en de afhankelijk van maagdelijk 'virgin' bitumen laten dalen naar de toekomst toe. Het gaat over 3 types afval: productie-, snij-

en sloopafval. Technologisch gezien is er geen probleem voor recyclage, maar het zijn vooral logistieke en economische aspecten die nog verder studiewerk vragen. Bovendien heeft veel van het bitumineus afval een sterk wisselende samenstelling zodat de verwerking niet door één type bedrijf kan gebeuren.

Meer info: www.mipvlaanderen.be/nl/webpage/100/bitukring.aspx

C2C Steelcase Take Back Service

Initiatiefnemers Steelcase en Van Gansewinkel zetten in Vlaanderen een studie op om na te gaan of het haalbaar is een terugname- en recyclageprogramma voor kantoormeubilair op te zetten. Men streeft hierbij ook naar het inzetten van laaggeschoolde arbeiders via Levanto. Het doel is dus niet enkel een financieel haalbaar programma, maar tevens een maatschappelijk verantwoord recyclageprogramma te realiseren. Er wordt bekeken of oud kantoormeubilair eventueel hersteld kan worden, of ontmanteld kan worden voor hergebruik van onderdelen.

Meer info: www.mipvlaanderen.be/nl/webpage/101/c2c-stbs.aspx

PRIME - Perfecting Research on Intelligent Material Exploitation

Een onderzoeksproject gericht op de verbetering van de recycleerbaarheid en recyclage van afgedankte (EoL) flatscreen tv's. Hierbij gaat men enerzijds bekijken hoe de huidige generatie flatscreen tv's optimaal gerecycleerd kan worden. En anderzijds wordt er ook onderzocht hoe een businessmodel optimaal kan worden afgestemd op een maximale recycleerbaarheid. Bovendien zal het project een aanzet geven voor een C2C-geïnspireerd flatscreen ontwerp. Dit project is een samenwerking tussen de bedrijven Van Gansewinkel, Philips, Umicore, Nitto Denko en Beco en de onderzoeksorganisaties K.U. Leuven en VITO.

Meer info: www.mipvlaanderen.be/nl/webpage/97/prime.aspx

Ecoclusters

Dit project bestudeert hoe de uitwisseling van reststromen tussen bedrijven kan worden verbeterd. Dat kan gaan over bedrijven op een bepaald industrieterrein, maar ook verder van elkaar. Een dergelijke samen­werking wordt industriële symbiose genoemd als die uitwisseling ook leidt tot een verhoging van de eco-efficientie. Het restproduct (water, energie, materiaal) van het ene bedrijf wordt de grondstof van de andere. VITO en de OVAM willen een systeem opzetten om industriële symbiose te ondersteunen; dat begint met een betere informatie-uitwisseling. In het ecoclustersproject bekijken we de bestaande systemen en bouwen we de basis uit om die symbiose in Vlaanderen structureel te ondersteunen. Dat doen we door te focussen op de case van biomassa. Naast VITO werkt ook Universiteit Gent mee aan dit project. Het project loopt tot januari 2012.

Meer info

Jan Verheyen

Woordvoerder