Hoe kiest het Japanse brein uit drie uitspraken voor één symbool?
Hoe geschreven taal verwerkt wordt in het brein is een hot topic in het
cognitieonderzoek. Cognitief psycholoog Rinus Verdonscht onderzocht een
Japans symboolschrift dat voor één symbool wel drie mogelijke
uitspraken kent. Die worden allemaal tegelijk in de hersens
geactiveerd, ontdekte hij. De omliggende tekens bepalen de
uiteindelijke juiste uitspraak.
Logografische talen
Rinus Verdonschot bewijst in zijn proefschrift dat er meerdere
uitspraakmogelijkheden van het Japans in de hersens tegelijkertijd
worden geactiveerd.
Rinus Verdonschot bewijst in zijn proefschrift dat er meerdere
uitspraakmogelijkheden van het Japans in de hersens tegelijkertijd
worden geactiveerd.
Het Japans en Chinees maken niet gebruik van een alfabet maar van
symbolen om woorden uit te drukken. Het zijn zogenoemde logografische
talen. In het Japans worden zelfs drie schriften door elkaar gebruikt,
waaronder het kanji-schrift, dat is overgenomen uit het Chinees. Dat
laatste maakt dat voor de meeste woorden naast de Japanse uitspraak ook
een van het Chinees geleende uitspraak voorhanden is. De meeste Japanse
tekens kunnen dus op meerdere manieren worden uitgesproken. Hoe kiest
het brein de passende uitspraak?
Processing cost
De uitspraak hangt af van de context van omliggende tekens, zegt
cognitief psycholoog Rinus Verdonschot, die 12 mei op het onderwerp
promoveert: âIn het Nederlands worden de woorden vaak precies zo
uitgesproken als je ze schrijft. Door die ondubbelzinnigheid zijn wij
bij het lezen meestal ongevoelig voor de context van een woord. In het
Japans is er echter sprake van een relatief hoge processing cost, de
tijd tussen het lezen en het uitspreken van een woord. Dat komt door
die meerdere uitspraakmogelijheden. Door die cost heeft de context meer
tijd om invloed uit te oefenen.â
Onderzoeksvraag
Als een kanji, een Japans taalteken, meerdere uitspraakmogelijkheden
heeft, worden die dan in de hersens ook tegelijkertijd geactiveerd? Dat
was de onderzoeksvraag van Verdonschot. âHoewel dat door sommigen wel
werd aangenomen, was het nog niet bewezen. Wij hebben er nu voor het
eerst direct wetenschappelijk bewijs voor gevonden.â
Beide uitspraken actief
Verdonschot maakte gebruik van een gemaskeerd priming experiment.
Vrijwel onzichtbaar voor het blote oog werd een kanji (prime)
aangeboden die meerdere uitspraken kent. Deze kanji correspondeerde met
een ander op te lezen teken (target). Wat bleek: als aan de hand van
het target duidelijk was of de prime op zijn Japans of op zijn Chinees
moest worden uitgesproken, was de proefpersoon telkens sneller met het
oplezen van het target dan wanneer er een ongerelateerde prime werd
aangeboden. Dit betekent dat beide uitspraken in het brein actief zijn.
Moraâs in plaats van fonemen
Het proefschrift gaat ook in op de zogenoemde productie-eenheid van het
Japans. Verdonschot: âIn het Nederlands gebruiken wij fonemen. Het
woord kat bestaat bijvoorbeeld uit de fonemen k, a en t. Het Japans
deelt de woorden echter op in andere eenheden, moraâs genoemd, die
meestal bestaan uit een klinker en een medeklinker. Wij hebben
aangetoond dat die moraâs ook op productieniveau voor de verschillende
uitspraken worden gebruikt als eenheid in plaats van fonemen.â
Promotie
Promotie Rinus Verdonschot
Word processing in languages using non-alphabetic scripts: The cases of
Japanese and Chinese
Donderdag 12 mei 2011, 13.45 uur
Promotor: Pr. Dr. N.O. Schiller
Academiegebouw, Rapenburg 73
Links
* Rinus Verdonschot
* Persoonlijke website
* Japans studeren in Leiden, bachelor en master
* Chinees studeren in Leiden, bachelor en masterÂ
* Psychologie studeren in Leiden, bachelor en master
* Profileringsgebied Asian Modernities and Traditions
* Profileringsgebied Language Diversity in the World
Â
(10 mei 2011/Coen van Beelen)
Universiteit Leiden