Compacte Rijksdienst biedt kansen

Persbericht van Algemene Rekenkamer

Rechtmatigheid rijksfinanciën op hoog niveau, problemen in bedrijfsvoering VWS en Defensie

De rechtmatigheid van de rijksfinanciën in Nederland is over 2010 weer van hoog niveau. Dit is een verworvenheid. Ook de komende jaren is een hoge rechtmatigheid van belang, juist in een periode waarin het kabinet een compactere rijksdienst inricht. De krimp van de rijksdienst biedt kansen om noodzakelijke verbeteringen in de bedrijfsvoering bij een aantal ministeries gelijktijdig aan te pakken, met name bij de ministeries van Defensie en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Een goede bedrijfsvoering helpt om overzicht te houden over de voortgang, de prestaties en de effecten van die compactere rijksdienst.

In Nederland is de rechtmatigheid van de rijksfinanciën van hoog niveau, zo staat in het rapport Staat van de Rijksverantwoording 2010. De Algemene Rekenkamer keurt de Rijksrekening en Saldibalans van het Rijk 2010 goed. Er is over 2010 sprake van een lichte stijging van het aantal rechtmatigheidsfouten en -onzekerheden, terwijl het aantal onvolkomenheden in de bedrijfsvoering van de ministeries is gedaald. Buitenlandse Zaken en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) zijn voorbeelden van ministeries waar de bedrijfsvoering verbeterd is. Bij twee ministeries, Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Defensie, stelt de Algemene Rekenkamer in het op 18 mei 2011 uit te brengen rapport Staat van de rijks-verantwoording 2010 hardnekkige problemen vast die aanleiding geven tot actie.

Bezwaar tegen beheer subsidies door VWS
Het beheer van 2,3 miljard euro aan subsidies door het Ministerie van VWS is al twaalf jaar niet op orde. Het gaat over het onvoldoende handhaven van wettelijke termijnen, onvolledige dossiers, fouten bij voorschotten en te weinig onderbouwing van subsidie-besluiten. Daarmee is ook de doelmatigheid van deze subsidieverstrekking in het geding. Een verbeterplan bood onvoldoende zekerheid dat fouten worden voorkomen. Daarom merkt de Algemene Rekenkamer het subsidiebeheer van VWS aan als een ernstige onvolkomenheid. Voor het eerst in jaren is het instrument ingezet om bezwaar aan te tekenen. De Algemene Rekenkamer heeft de minister verzocht de Tweede Kamer vóór 1 oktober te rapporteren over de voortgang van de verbetermaatregelen. Nadat de minister een verbeterplan heeft voorgelegd, heeft de Algemene Rekenkamer het bezwaar opgeheven. De Algemene Rekenkamer zal vóór 1 november de Kamer haar oordeel over de bereikte verbeteringen geven.

Bezwaar aantekenen
Bezwaar aantekenen, zoals de Algemene Rekenkamer dit jaar heeft gedaan bij het Ministerie van VWS vanwege onvolkomenheden in het beheer van subsidies, is een zeldzaamheid. Het betekent dat de prestaties in 2010 (en voorgaande jaren) en de voornemens voor 2011 te weinig vertrouwen gaven op verbetering. De minister is gevraagd aan te geven hoe de problemen worden aangepakt.

Hardnekkige problemen Defensie, reorganisatie vereist aanpassing plan Het tweede ministerie met hardnekkige problemen in de bedrijfsvoering is dat van Defensie. Het aantal onvolkomenheden in het financieel beheer en vooral materieelbeheer is nog steeds hoog: 22 onvolkomenheden. In 2007 heeft de Algemene Rekenkamer een bezwaaronderzoek uitgevoerd naar deze problemen en zijn met Defensie afspraken gemaakt over meerjarige verbeterplannen. In 2010 is op onderdelen minder voortgang gerealiseerd dan in de verbeterplannen was aangegeven. Daarnaast maken de grote bezuinigingen bij Defensie een aanpassing van de verbeterplannen noodzakelijk. De Algemene Rekenkamer acht het wenselijk dat nieuwe verbeterplannen voor het beheer integraal onderdeel uitmaken van de uitvoeringsplannen van de bezuinigingsmaatregelen. De minister van Defensie neemt deze aanbeveling over en heeft een plan van aanpak opgesteld met concrete en meetbare doelen en mijlpalen voor de aanpak van de geconstateerde onvolkomenheden. De uitvoering van dit plan zal de Algemene Rekenkamer volgen.

Verantwoordelijkheid minister van BZK voor P-Direkt onvoldoende Andere onvolkomenheden die de Algemene Rekenkamer over 2010 heeft vastgesteld doen zich onder meer voor bij het personeelbeheer. Dit betreft zowel de gecentraliseerde personeelsadministratie P-Direkt (werkzaam voor vrijwel alle ministeries) als het personeelsbeheer bij de (voormalige) ministeries van Justitie, Financiën en VROM. Dit uit zich onder meer in het soms te lang doorbetalen van salaris bij ontslag van ambtenaren. De verantwoordelijkheid die de coördinerend minister van Binnenlandse Zaken voor P-Direkt heeft, is onvoldoende ingevuld. Dit shared service centre heeft meer ministeries laten aansluiten, terwijl niet aan alle randvoorwaarden voor een goede taakuitvoering was voldaan. De coördinerend minister van BZK moet ervoor zorgen dat er een centrale organisatie is met voldoende beheersmaatregelen waar de aangesloten ministeries op kunnen vertrouwen. Het kabinet overweegt met het programma Compacte Rijksdienst met meer shared service centres te gaan werken.
Vier ministeries (Economische Zaken, VROM, VWS en BZK) gaven in 2010 meer geld uit aan externe inhuur dan wat het kabinet wenselijk acht (maximaal 13% van totale personele uitgaven).

Verbetering inkoopproces en Europees aanbesteden mogelijk Het beheer van Europese aanbestedingen vertoont bij vijf ministeries nog tekortkomingen. Vier ministeries (VROM, EZ, VWS en LNV) houden zich bij vereenvoudigde bestel- en betaalprocedures niet aan de wet- en regelgeving, waardoor niet altijd zeker is dat de prestatie waar het ministerie voor betaald heeft daadwerkelijk geleverd is.

Bruikbaarheid van beleidsinformatie voor Kamer beperkt In hun jaarverslagen geven ministeries aan dat zij tezamen in 2010 237,6 miljard euro hebben uitgegeven. De hoeveelheid beschikbare informatie van ministers over wat zij met dit geld hebben gedaan is niet toegenomen ten opzichte van 2009. Van tien onderzochte kabinetsdoelstellingen heeft de Algemene Rekenkamer in acht gevallen niet kunnen vaststellen in welke mate het doel gerealiseerd is. Bij 19 van de 119 onderzochte prestatie-indicatoren plaatst de Algemene Rekenkamer kanttekeningen bij de deugdelijke totstandkoming van de beleidsinformatie in de jaarverslagen. De Algemene Rekenkamer doet handreikingen voor verbetering van de beleidsinformatie.

Website Passie voor publieke verantwoording
Met de website http://www.passievoorpubliekeverantwoording.nl/ heeft de Algemene Rekenkamer sinds maart 2011 een platform opgezet voor meningen en visies hoe politieke bestuurders verantwoording afleggen. Nadrukkelijk worden hierbij ook het bedrijfsleven, de accountancy en wetenschap betrokken.

Een betere en efficiëntere controle op de rijksoverheid kan de verantwoording die ministers afleggen over hun beleid op een hoger plan tillen. Dat levert de Tweede Kamer meer bruikbare informatie op over het presteren en functioneren van het Rijk. Wat goed is voor de parlementaire controle. In de visie van de Algemene Rekenkamer, die ter gelegenheid van Verantwoordingsdag 2011 is opgenomen in het rapport Staat van de Rijksverantwoording 2010, dient controle aan internationaal aanvaarde standaarden te voldoen. Met de reorganisatie van de Rijksdienst kan tevens dubbelwerk door ministeries en Algemene Rekenkamer voorkomen worden.
De Algemene Rekenkamer ziet in een periode van centralisatie van rijksfuncties verbetermogelijkheden voor de controle van de financiële informatie, van de bedrijfsvoering en van de kwaliteit van de beleidsinformatie die ministers aan de Tweede Kamer sturen. Daarbij is het nodig dat de auditdiensten die vallen onder de ministers zich ontwikkelen tot organisaties die de departementale leiding adviseren over verbetering van de bedrijfsvoering. Deze adviestaak komt nu niet uit de verf, omdat auditdiensten ook een controlerende taak hebben en een controleverklaring afgeven. Dit is een doublure met het werk van de Algemene Rekenkamer als externe controleur. De rijksoverheid dient ook in tijden van reorganisatie - ook bij auditdiensten - de bedrijfsvoering op orde te hebben.

Ontwikkelingen sinds de kredietcrisis
Sinds mei 2009 rapporteert de Algemene Rekenkamer elk halfjaar over ontwikkelingen van de in 2008 en volgende jaren genomen overheidsmaatregelen in de financiële sector vanwege de kredietcrisis. Deze rapporten zijn aangevuld met maatregelen die zijn genomen vanwege de EU-landencrisis. Ultimo 2010 heeft de Staat nog 41 miljard euro uitstaan aan aandelen, leningen en securities (was 44 miljard euro eind 2009). Daarbij komt een bedrag van 53 miljard euro, bestaande uit 40 miljard euro afgegeven garanties en 13 miljard euro aan verplichtingen uit de participatie ING back-up. Hierbij gaat het onder meer over de risico's die de Staat via ING loopt op de Amerikaanse huizenmarkt en de voorfinanciering van uitkeringen onder het depositogarantiestelsel voor IJsland vanwege Icesave.
Om de schuldenproblemen in EU-lidstaten aan te pakken, worden steeds meer financiële maatregelen in Europees verband genomen. Het vijfde rapport Kredietcrisis en EU-landencrisis beschrijft de ontwikkelingen in het vierde kwartaal 2010 en eerste kwartaal 2011 met betrekking tot de diverse stabilisatiemechanismen. De Nederlandse inbreng was eind 2010 (inclusief steun aan Griekenland) ruim 30 miljard euro. De Europese Commissie spreekt van een 'kritieke periode' voor Griekenland. Voor steun aan Ierland staat Nederland voor 2,4 miljard euro garant. In het Rapport bij het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van Financiën pleit de Algemene Rekenkamer voor een nacalculatie door het ministerie van het kapitaalplan ten behoeve van de separatie en integratie van ABN AMRO en Fortis Bank Nederland (beide staatseigendom). Dit heeft de minister van Financiën inmiddels toegezegd. Het ministerie had in 2010 geen inzicht in de werkelijke geldstromen met betrekking tot het afgesproken kapitaalplan.

Zicht op vermogen van Staat kan beter
Op verzoek van de Tweede Kamer doet de Algemene Rekenkamer ook eerste handreikingen voor verbetering van de Staatsbalans in het rapport Staatsbalans: Zicht op staatsvermogen. Dit jaaroverzicht van de actuele vermogenspositie van de Staat der Nederlanden valt nu buiten de wettelijke controletaak van auditdiensten van ministeries en de Algemene Rekenkamer. In het Financieel jaarverslag van het Rijk maakt de minister van Financiën niet duidelijk hoe de Staatsbalans zich verhoudt tot andere verantwoordingsinformatie, zoals de Saldibalans van het Rijk. In de Staatsbalans zijn de vermogens van zelfstandige bestuursorganen (zbo's) en rechtspersonen met een wettelijke taak (rwt's) niet opgenomen. De Tweede Kamer heeft daarom geen zicht op de vermogensposities van deze organisaties, zoals UWV, de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en de politieregio's, die met miljarden aan publiek geld publieke taken verrichten. De Algemene Rekenkamer wil in samenspraak met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Ministerie van Financiën en de Tweede Kamer het inzicht in het staatsvermogen vergroten. De minister van Financiën is bereid tot een discussie over de Staatsbalans, maar acht de toegevoegde waarde van dit instrument voor het politieke besluitvormingsproces zeer beperkt.

Naast het overkoepelende rapport en de bijhorende rapporten bij de departementale jaarverslagen brengt de Algemene Rekenkamer dit jaar voor het eerst een zogenaamde Bezuinigingsmonitor uit. In dit rapport met bijhorende overzicht voor alle elf ministeries wordt schematisch aangegeven hoe het kabinet de eerste bezuinigingen en ombuigingen van het pakket van 18 miljard euro invult. Uit dit overzicht blijkt dat het kabinet voor 2,65 miljard euro aan bezuinigingen in 2011 heeft ingeboekt. In het regeerakkoord was voor 2,9 miljard euro aan bezuinigingen in het eerste kabinetsjaar, in 2011, aangekondigd (zie separaat persbericht).

Ministerie van Algemene Zaken, Huis van de Koning Positief oordeel in Rapport bij het Jaarverslag 2010

Jaarverslag Algemene Zaken is op orde
Het jaarverslag 2010 van het Ministerie van Algemene Zaken voldoet aan de wettelijke vereisten. De Algemene Rekenkamer heeft geen onvolkomenheden in de bedrijfsvoering van zowel het ministerie als het Kabinet van de Koningin en de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten aangetroffen. De financiële informatie en de informatie over de saldibalans zijn op orde.

Jaarverslag De Koning geeft beter inzicht
Met ingang van 2010 heeft de begroting van het Huis der Koningin een nieuwe opzet en naam: de Koning. Deze nieuwe begroting van de Koning geeft beter inzicht in de uitgaven van het Koninklijk Huis. Via de begroting van de Koning is in 2010 bijna 39,6 miljoen euro besteed aan uitgaven die samenhangen met het koningschap, aan ondersteunende diensten en aan uitkeringen aan het staatshoofd, de kroonprins en zijn echtgenote.

In lijn met afspraken tussen kabinet en Tweede Kamer vallen uitgaven voor staatsbezoeken, beveiliging en onderhoud van paleizen buiten de begroting van de Koning.
De Algemene Rekenkamer heeft vastgesteld dat het jaarverslag van de Koning voldoet aan de wettelijke vereisten.

Ministerie van Buitenlandse Zaken
Positief oordeel in Rapport bij het Jaarverslag 2010

Bedrijfsvoering ministerie is verbeterd
In 2010 heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken duidelijke verbeteringen gerealiseerd in de bedrijfsvoering. Daarom merkt de Algemene Rekenkamer het voorschottenbeheer, het toezicht op het Nederlands Instituut voor Meerpartijen-democratie (NIMD), het beheer van het proces vliegtickets voor dienstreizen en de bezetting van vertrouwensfuncties niet langer aan als onvolkomenheden. Blijvende aandacht voor beheer en intern toezicht op de bedrijfsvoering is wel nodig.
De huisvesting in het buitenland - Nederland had in 2010 nog ruim 150 posten - en het archief- en dossierbeheer (ook van belang vanwege de vele overplaatsingen van personeel) is nog niet op orde. In reactie op dit onderzoek geeft de minister van Buitenlandse Zaken aan nog verbetermogelijkheden te zien bij het archief- en dossierbeheer. Hij verwacht dat in 2011 de onvolkomenheid huisvesting buitenland wordt opgelost.

Financiële informatie in jaarverslag voldoet
De financiële informatie in dit jaarverslag voldoet aan de wettelijke vereisten.

Onvoldoende duidelijk of prestaties zijn behaald Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer naar de beleidsinformatie over een specifieke doelstelling van de minister (inzet van kennis en onderzoek bij ontwikkelings-samenwerking) blijkt dat er in 2010 168,3 miljoen euro voor dit doel is besteed (iets minder dan begroot). Hiermee zijn zeven programma's en elf activiteiten gefinancierd. Omdat maar een deel van die programma's en activiteiten is gekoppeld aan prestaties is onduidelijk welke prestatie op welke manier wordt bereikt. Ook is niet in alle gevallen duidelijk of de beoogde prestaties zijn gerealiseerd.
De minister van Buitenlandse Zaken reageert dat de mogelijkheden om juist bij ontwikkelingssamenwerking informatie over de uitvoering van beleid te geven beperkt zijn. De minister wil, in lijn met wat de Algemene Rekenkamer bepleit, de presentatie en onderbouwing van de beleidsinformatie verder verbeteren.

Ministerie van Veiligheid en Justitie
Kritisch oordeel in Rapport bij Jaarverslag 2010

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie is er in 2010 in geslaagd de bedrijfsvoering te verbeteren. Vorig jaar constateerde de Algemene Rekenkamer dat er veel fouten gemaakt werden bij het inkoopbeheer en dat de personeelsdossiers niet op orde waren. Die problemen bestaan nog steeds, maar bij een aantal organisatie-onderdelen is sprake van een flinke verbetering, zodat het aantal onvolkomenheden van acht, waarvan één ernstig, terug gebracht is naar vijf onvolkomenheden.

Personeelsbeheer op laag niveau
De Algemene Rekenkamer constateert dat het ministerie een aantal ontslagmutaties te laat heeft verwerkt: daardoor zijn salarissen na ontslag te lang doorbetaald. Het terugvorderen veroorzaakte veel extra werk. Daarnaast konden de declaraties voor de reis- en verblijfkosten en de IKAP-regeling (een regeling die het mogelijk maakt ambtenaren in uren of natura te belonen) onvoldoende gecontroleerd worden, waardoor onzeker is of ze terecht zijn uitbetaald.

Inkoopbeheer kan verder worden verbeterd
Het ministerie heeft in 2010 de nodige verbeteringen aangebracht in het inkoopbeheer. Toch zijn er ook in 2010 nog meer dan 200 fouten gemaakt bij het Europees aanbesteden. Ten opzichte van 2009 is de omvang van de door het ministerie gemaakte fouten wel met ongeveer 20 miljoen euro afgenomen tot 34 miljoen euro. In 2011 zal het ministerie verder inzetten op de interne controle en het tijdig bijsturen bij de ontdekking van onrechtmatigheden. Het streven is in 2011 het bedrag aan fouten tot maximaal 10 miljoen euro te beperken.

Reactie minister van Veiligheid en Justitie
De minister geeft in zijn reactie op het rapport aan dat hij aandacht geeft aan het verbeteren van het personeelsbeheer en inkoopbeheer. Het vraagt om een grote inspanning, gezien de omvangrijke en complexe organisatie van het ministerie.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Overwegend positief oordeel in Rapport bij het Jaarverslag 2010

Het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) voldoet aan de wettelijke eisen. Uitzondering vormt een onvolkomenheid bij het controleraamwerk van P-Direkt, de gecentraliseerde personeels- en salarisadministratie van het Rijk. Het Ministerie van BZK is als eigenaar primair verantwoordelijk voor het goed functioneren van P-Direkt.

P-direkt: fouten, aansluiten nieuwe departementen toch prioriteit P-Direkt had in 2010 nog niet alle controlemaatregelen, die horen bij een goed personeels-en salarissysteem op orde. Daardoor is in 2010 bijvoorbeeld bij elk ontslag bij alle aangesloten ministeries het resterende verlofsaldo direct uitbetaald werd, zonder het saldo te controleren. Het ontslagproces in P-Direkt gaat namelijk uit van een juiste en tijdige registratie van het verlof, wat in de praktijk weinig lijkt voor te komen. De departementen is gevraagd zelf extra controlemaatregelen te treffen. In 2010 is ervoor gekozen prioriteit te geven aan het aansluiten van de resterende departementen op P-Direkt, en pas later de controle op orde te brengen. Het ontbreken van een goed werkend controleraamwerk heeft de Algemene Rekenkamer aangemerkt als een onvolkomenheid.

Verantwoordingsinformatie provincies en gemeenten aandachtspunt De minister van BZK is als coördinerend minister verantwoordelijk voor de financiële verhoudingen met gemeenten en provincies. Daarbij maakt hij voor de controle op de specifieke uitkeringen sinds 2006 gebruik van de systematiek dat het Rijk zich baseert op in de jaarrekeningen van deze medeoverheden opgenomen en door de accountant van deze overheden gecontroleerde verantwoordingsinformatie. In 2010 bleken vier van de 24 beoordeelde accountantscontroles niet geheel toereikend te zijn. Volgens de Algemene Rekenkamer zijn er hierdoor ook risico's in de verantwoordingsinformatie van andere gemeenten en provincies.

Reactie minister van BZK
De minister van BZK benadrukt in zijn reactie dat er wat betreft P-Direkt sprake is van een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle departementen. Ook wat betreft de verantwoording door provincies en gemeenten over de specifieke uitkeringen wijst de minister op de verantwoordelijkheid van vakministers. De Algemene Rekenkamer benadrukt dat de coördinerende verantwoordelijkheid van de minister van BZK betekent dat hij actief moet zorgen voor beheersing van risico's in de systematiek waarbij het Rijk zich baseert op in de jaarrekening van de mede-overheden opgenomen verantwoordingsinformatie.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Postitief oordeel in Rapport bij het Jaarverslag 2010

Bedrijfsvoering verbeterd
De bedrijfsvoering op het bestuursdepartement is in 2010 verbeterd maar nog niet volledig op orde. Er zijn twee onvolkomenheden op het gebied van inkoopbeheer en informatiebeveiliging en die waren er ook al in 2009. De problemen met de beheersing van de bekostiging van het primair onderwijs bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) zijn opgelost door de invoering van een goed werkend stelsel van interne beheersingsmaatregelen.

Meer inzicht in beleidsprestaties, minder in gerealiseerde effecten Het jaarverslag van OCW geeft meer inzicht in de beleidsprestaties dan in 2010, maar de gerealiseerde effecten zijn minder in beeld. De informatie over het gevoerde beleid is op deugdelijke wijze tot stand gekomen.

Financiële informatie
In de financiële informatie zijn bij beleidsartikel 8 Internationaal beleid fouten en onzekerheden in de rechtmatigheid en deugdelijke weergave geconstateerd die de tolerantiegrenzen overschrijden. Deze fouten en onzekerheden hebben betrekking op de bekostiging van scholen in Caribisch Nederland en op het vaststellen van subsidies. De overschrijding werd onder andere veroorzaakt doordat betalingen aan scholen die pas in 2011 hadden mogen plaatsvinden, al in 2010 zijn gedaan.
Op onderdelen voldeed het jaarverslag niet aan de verslaggevingsvoorschriften. Op basis van ons onderzoek heeft het Ministerie van OCW nog verschillende correcties in het jaarverslag aangebracht waardoor de informatiewaarde van het jaarverslag verder is toegenomen.

Ministerie van Financiën en Nationale Schuld
Positief oordeel in Rapport bij het Jaarverslag 2010

Het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van Financiën biedt meer inzicht in de realisatie van doelen en geleverde prestaties dan vorig jaar. De financiële informatie voldoet aan de wettelijke vereisten.

Bedrijfsvoering Belastingdienst toont verbeteringen Bij de Belastingdienst (qua aantal medewerkers veruit het grootste onderdeel van dit ministerie) is op onderdelen sprake van verbetering van de bedrijfsvoering. De Algemene Rekenkamer heeft de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar de problemen bij de Belastingdienst die onder andere zijn ontstaan bij het toekennen van toeslagen voor huur, zorg, kindgebonden budget en kinderopvang. Deze problemen hebben zich met name voorgedaan in de informatievoorzieningsketen. Er is in 2010 meer inzicht gekomen bij de Belastingdienst in de lopende ICT-projecten en de samenhang tussen de ICT-systemen.
Ondanks de verbeteringen resteren er nog onvolkomenheden op vier aspecten van de bedrijfsvoering, waaronder het systematisch testen van ICT-systemen en de beheersing van ICT-uitgaven. Verder is het financieel beheer bij het kantoor Toeslagen nog niet op orde. Een nieuw geautomatiseerd toeslagensysteem bleek in 2010 nog niet klaar om te kunnen worden geïmplementeerd.
Ook de dossiervorming is nog onvoldoende bij de Belastingdienst. De dienst haalt de interne norm niet van 75% van de belastingdossiers op orde, omdat niet in al die gevallen in het dossier het verslag is opgenomen met de overwegingen waarom de belastingambtenaar tot een besluit is gekomen.

Onvolkomenheid in het personeelsbeheer
Nieuw is de onvolkomenheid bij het personeelbeheer van de Belastingdienst. De registratie van reis- en verblijfkosten is niet voldoende betrouwbaar, terwijl ook de administratie voor beloning in natura of uren (IKAP) gaten vertoont. Overigens stelt de Algemene Rekenkamer vast dat de auditdienst van het ministerie de controle op personeelsuitgaven niet had afgerond toen de controleverklaring werd afgegeven.
De Algemene Rekenkamer zal volgend jaar extra aandacht schenken aan de accountantscontrole. De minister erkent dat er sprake is geweest van slordigheden.

Informatie over fusiekosten ABN AMRO en Fortis Bank Nederland In november 2009 heeft de minister van Financiën de Tweede Kamer een kapitaalplan gestuurd voor het scheiden en op onderdelen weer samenvoegen van de in staatseigendom gekomen banken ABN AMRO en Fortis Bank Nederland (FBN). In 2009 en 2010 heeft het ministerie middelen beschikbaar gesteld aan de banken op basis van dit kapitaalplan. De Algemene Rekenkamer beveelt een nacalculatie aan waarbij een relatie wordt gelegd met het kapitaalplan. In reactie zegt de minister van Financiën toe volgend jaar de Tweede Kamer hierover te informeren.

Formele onrechtmatigheid bij Europees fonds
De Algemene Rekenkamer plaatst de kanttekening dat bij de deelneming in het Europees stabilisatiemechanisme EFSF (voor ondersteuning van eurolanden in problemen) onrechtmatig is gehandeld. De minister van Financiën heeft de Tweede Kamer hier niet tijdig over geïnformeerd. De Algemene Rekenkamer heeft er begrip voor dat de minister dit niet heeft gedaan en vindt de wijze waarop de minister dit heeft opgelost adequaat.

Toelichting op saldo sociale fondsen
Sociale fondsen kunnen bij het Ministerie van Financiën saldi aanhouden (schatkistbankieren). De Saldibalans (saldo van vorderingen en schulden), die de minister van Financiën opstelt, geeft de Tweede Kamer inzicht in het saldo van de fondsen gezamenlijk maar geeft geen inzicht in de wijze waarop dit saldo tot stand komt. Het gaat om zeer grote bedragen. Sinds 2009 heeft de staat per saldo een vordering op deze fondsen. Zo had de staat eind 2010 een rekening-courantvordering van ruim 10 miljard euro op het College voor Zorgverzekeringen. De Algemene Rekenkamer acht een toelichting in het Jaarverslag Nationale Schuld op de totstandkoming van het saldo van de sociale fondsen wenselijk voor de Tweede Kamer. In reactie op dit rapport zegt de minister een uitsplitsing naar sociale fondsen toe.

Staatsschuld opgelopen naar 308 miljard euro
Het jaarverslag 2010 voor Nationale Schuld voldoet aan de wettelijke vereisten.
De staatsschuld van Nederland is in 2010 opgelopen naar 308 miljard euro. De renteuitgaven bedroegen 11,1 miljard euro, dat is 800 miljoen euro méér dan het jaar daarvoor. De staatsschuld en daaraan gekoppelde rentelasten zijn de afgelopen jaren onder meer toegenomen door de getroffen maatregelen na de kredietcrisis.

Ministerie van Defensie
Bedrijfsvoering Defensie nog steeds veel onvolkomenheden

Groot aantal hardnekkige onvolkomenheden in materieelbeheer De bedrijfsvoering van het Ministerie van Defensie kent 22 onvolkomenheden, één minder dan vorig jaar. Daarmee heeft het ministerie de meeste onvolkomenheden van alle ministeries. Het financieel beheer is licht verbeterd, maar over het materieelbeheer kan geen voldoende onderbouwd oordeel worden gegeven. Het ministerie heeft beperkt inzicht in de kwaliteit van het materieelbeheer en ook de auditdienst doet hier onvoldoende onderzoek naar. Het gaat om zaken als munitiebeheer, cryptobeheer, en wapenbeheer bij een groot aantal onderdelen van Defensie. Tegelijkertijd constateert de Algemene Rekenkamer dat het afbouwen van de crisisbeheersingsoperatie in Afghanistan tot op heden beheerst verloopt.

Beheersmaatregelen integraal onderdeel van bezuinigingsplannen In 2007 heeft de Algemene Rekenkamer een bezwaaronderzoek uitgevoerd naar de problemen in de bedrijfsvoering bij Defensie en zijn afspraken gemaakt over meerjarige verbeterplannen. Hoewel de uitvoering van de plannen nu pas halverwege is, is er sprake van vertraging in de uitvoering. Bij vijf van de tien onderwerpen waaraan de minister voor 2010 prioriteit had gegeven is onvoldoende voortgang gerealiseerd. Door de forse reorganisatie die het kabinet heeft aangekondigd voor Defensie is bijstelling van de huidige verbeterplannen noodzakelijk. De kans is reëel dat er de komende tijd minder aandacht zal uitgaan naar het op orde brengen van het beheer. De Algemene Rekenkamer acht het wenselijk dat de nieuwe verbeterplannen voor het beheer integraal onderdeel uitmaken van de uitvoeringsplannen van de bezuinigingsmaatregelen.

Jaarverslag Defensie
Het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van Defensie biedt iets meer inzicht in de geleverde prestaties dan het jaarverslag over 2009. Over bijna 600 miljoen euro van de uitgaven wordt echter geen verantwoording afgelegd omdat deze niet aan een operationele doelstelling uit de begroting zijn gekoppeld. Uit ons onderzoek naar de bruikbaarheid van de beschikbare beleidsinformatie blijkt dat de informatie in het jaarverslag niet aansluit bij de informatie in de begroting over de doelstelling "Beheersing van de vreemdelingenstroom in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving." Het jaarverslag biedt wel iets meer inzicht in de geleverde prestaties dan het jaarverslag over 2009.

Reactie minister en nawoord Algemene Rekenkamer De minister geeft in zijn reactie aan een beheerste bedrijfsvoering na te streven en deelt de zienswijze van de Algemene Rekenkamer dat de bezuinigingen en reorganisaties de mogelijkheid bieden om het beheer verder op orde te brengen, omdat processen opnieuw moeten worden ingericht en verantwoordelijkheden en bevoegdheden opnieuw moeten worden belegd. Hij geeft aan hoe hij dit wil bereiken en volgt de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer op door een plan van aanpak bij te voegen met concrete en meetbare doelen en mijlpalen voor de aanpak van de onvolkomenheden. De Algemene Rekenkamer zal de uitvoering hiervan volgen en de Tweede Kamer in het najaar voor de begrotingsbehandeling 2012 informeren over de voortgang en de werking ervan.

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu Kritisch oordeel in het Rapport bij het Jaarverslag 2010

Wisselend beeld van de bedrijfsvoering, VROM opgeheven Het Jaarverslag 2010 van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) voldoet aan de wettelijke eisen. Bovendien ziet de Algemene Rekenkamer dat VROM de bedrijfsvoering het afgelopen jaar heeft verbeterd. Drie onvolkomenheden uit 2009 zijn in 2010 opgeheven. Tegelijkertijd constateert de Algemene Rekenkamer over 2010 twee nieuwe onvolkomenheden, te weten in het personeelsbeheer en de vereenvoudigde procedure bij inkopen.
In 2010 is VROM opgeheven en grotendeels opgegaan in het nieuwe Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM). Daarmee is deze nieuwe minister verantwoordelijk geworden voor het oplossen van de nieuwe en resterende onvolkomendheden.

Personeelsbeheer VROM relatief slecht: controles op declaraties onder de maat
VROM scoort in vergelijking met andere ministeries slecht op het gebied van personeelsbeheer. In meer dan de helft van de door de Algemene Rekenkamer onderzochte personeelsdossiers vonden betalingen plaats die niet gecontroleerd werden. Een voorbeeld is dat bij het declareren van reis- en verblijfkosten niet in alle gevallen werd gecontroleerd of de betaalbewijzen ook opgestuurd waren. Onder het motto 'van wantrouwen naar vertrouwen' voerde VROM de meeste van dergelijke controles niet uit.

Forse betalingen zonder bewijs van levering
Bij VROM is het mogelijk dat facturen worden betaald zonder dat zeker is dat daadwerkelijk is geleverd waarvoor wordt betaald. Volgens de vigerende regelgeving moet VROM dit wel doen. Bij VROM gebeurt dit niet bij 'light inkopen', een vereenvoudigde betaalprocedure voor inkopen die tot een personele besparing en het sneller betalen van facturen moet leiden. Opmerkelijk is dat VROM hierbij geen gebruik maakt van een grenswaarde. Daar waar andere departementen een aankoopbedrag van maximaal 1500 euro hanteren, kan bij VROM ook voor grotere bedragen gebruik worden gemaakt van deze vereenvoudigde procedure. De Algemene Rekenkamer beveelt aan dit te veranderen. De minister van IenM kondigt in haar reactie op het rapport aan, dat de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer worden betrokken bij het 'harmoniseren' van de procedures binnen het nieuwe Ministerie van IenM.

Ministerie van Infrastructuur en Milieu
Positief oordeel in het Rapport bij het Jaarverslag 2010

Bedrijfsvoering verbeterd
De Algemene Rekenkamer constateert dat de bedrijfsvoering van het voormalige Ministerie van Verkeer & Waterstaat (VenW) het afgelopen jaar is verbeterd. VenW is in oktober 2010 in zijn geheel opgegaan in het nieuwe Ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM). Het rapport van de Algemene Rekenkamer heeft alleen betrekking op het voormalige Ministerie van Verkeer en Waterstaat.
VenW, dat in 2010 9,4 miljard euro uitgaf, realiseerde vorig jaar verbeteringen in het ontvangsten- en verplichtingenbeheer. Daardoor heeft het departement nu beter inzicht in de bedragen die het van decentrale overheden moet ontvangen voor extra werkzaamheden, bijvoorbeeld het op verzoek van een gemeente aanbrengen van een extra geluidsscherm. Ook heeft het departement nu beter inzicht in uitstaande opdrachten en contracten.

Onduidelijk of aannemers onderhoudsafspraken nakomen De Algemene Rekenkamer constateert in haar rapport nog één onvolkomenheid: bij de onderhoudswerkzaamheden bij (water-)wegen is Rijkswaterstaat (RWS) er niet in geslaagd het contractbeheer op orde te brengen. Volgens de Algemene Rekenkamer is op dit moment niet duidelijk of aannemers daadwerkelijk alle onderhoudsactiviteiten uitvoeren waarvoor Rijkswaterstaat hen betaalt, bijvoorbeeld bij het bijhouden van grasbermen langs snelwegen. Dit komt doordat RWS bij de controles daarvan eventuele tekortkomingen niet altijd adequaat registreert. Daardoor kan RWS in zulke gevallen geen boetes wegens contractbreuk opleggen aan de aannemers. De Algemene Rekenkamer wijst al sinds 2006 op dit probleem. RWS heeft in 2010 72 miljoen euro uitgegeven aan dergelijke onderhoudscontracten.

Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Fonds Economische Structuurversterking
Positief oordeel in Rapport bij het Jaarverslag 2010

Jaarverslagen op orde
Het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) voldoet aan de wettelijke vereisten, evenals het Jaarverslag 2010 van het Fonds Economische Structuurversterking (FES). De situatie op het gebied van de bedrijfsvoering en verantwoording was relatief stabiel, met uitzondering van de ontwikkelingen rond het Agentschap NL. Deze batenlastendienst van het Ministerie van EL&I is in 2010 ontstaan door een fusie van SenterNovem, de Economische Voorlichtingsdienst en het Octrooicentrum Nederland. Agentschap NL voert programma's uit voor acht verschillende departementen en 15 overige opdrachtgevers zoals decentrale overheden en de Europese Unie. Het Jaarverslag EL&I betreft het voormalige Ministerie van Economische Zaken, separaat verschijnen het Rapport bij het Jaarverslag 2010 van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en bijbehorend persbericht.

Onvolkomenheid voor Europees aanbesteden Agentschap NL De bedrijfsvoering van het voormalige Ministerie van EZ is op orde, met uitzondering van één onvolkomenheid bij de Europese aanbestedingen bij Agentschap NL. De naleving van de regels rond opdrachtverlening en Europese aanbestedingen dient verbeterd te worden. Daarnaast vraagt het autorisatiebeheer bij Agenschap NL om aandacht. Vorig jaar deed de Algemene Rekenkamer aanbevelingen om het autorisatiebeheer van een van de geautomatiseerde systemen van Agentschap NL te verbeteren. Agentschap NL heeft de aanbevelingen opgevolgd, maar de Algemene Rekenkamer heeft opnieuw verbeterpunten in het autorisatiebeheer van andere geautomatiseerde systemen vastgesteld. De Algemene Rekenkamer is van mening dat Agentschap NL het autorisatiebeheer eerst op orde moet hebben, voordat er een verdere digitalisering wordt doorgevoerd.

Vermindering van administratieve lasten alleen vooraf gemeten De minister van EL&I zegt voor te liggen op het schema om de administratieve lasten voor bedrijven met 25% te verminderen. Het ministerie heeft hiertoe een aantal maatregelen genomen. Voorbeelden zijn het vereenvoudigen van aanbestedingsregels, het afschaffen van vertaalverplichtingen en de mogelijkheid tot digitale inschrijving. De effecten van deze maatregelen worden vooraf berekend op basis van aannamen. Er vindt geen onderzoek plaats bij bedrijven of deze daadwerkelijk een verlichting van de lasten ondervinden.

FES opgeheven, passende oplossing voor verantwoording 2010 is nodig Het FES, dat werd gevoed met aardgasbaten, is door het kabinet Rutte/Verhagen met ingang van 2011 op non-actief gesteld. De lopende FES-projecten zullen gewoon volgens plan uitgevoerd worden. FES-projecten zijn investeringsprojecten van nationaal belang waarmee beoogd wordt de economische structuur te versterken. Normaal gesproken zou de toets op de FES-waardigheid van de bestedingen in 2010, ter grootte van 2,3 miljard euro, plaatsvinden in het FES-jaarverslag 2011. Er komt echter geen FES-jaarverslag over 2011, omdat er in 2011 geen geld meer in het FES zit. De Algemene Rekenkamer is van mening dat er desondanks verantwoording moet worden afgelegd over de FES-waardigheid van de bestedingen in 2010, en beveelt de FES-beheerders aan met een passende oplossing te komen.

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Positief oordeel in het Rapport bij het Jaarverslag 2010

Laatste jaarverslag op orde
Het Jaarverslag 2010 van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) voldoet aan de wettelijke vereisten. Het ministerie van LNV is er in 2010 in geslaagd de enige onvolkomenheid van 2009, op het gebied van Europese aanbestedingen, weg te werken. Er zijn in 2010 geen nieuwe onvolkomenheden geconstateerd door de Algemene Rekenkamer. Dit is het laatste jaarverslag van LNV als zelfstandig ministerie. Vanaf oktober 2010 maakt LNV deel uit van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Ook het jaarverslag van het Diergezondheidsfonds (DGF) dat wel blijft bestaan, voldoet aan de wettelijke vereisten. Door de bestrijding van de Q-koorts en het uitbetalen van schadevergoedingen aan geitenhouders bij ruimingen zijn de uitgaven uit het DGF hoger dan voorgaande jaren.

Investeringsbudget Landelijk Gebied: cijfers nog onvoldoende betrouwbaar en stabiel
Met het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) zijn de provincies verantwoordelijk voor het realiseren van de rijksdoelen voor het landelijk gebied, zoals het aanleggen van de Ecologische Hoofdstructuur en het herinrichten van het landelijk gebied. De bijdrage van het Rijk aan het budget is circa 3,6 miljard euro voor de periode 2007-2013. Voor 2010 gaat het om een bedrag van circa 472 miljoen euro. De Algemene Rekenkamer vraagt aandacht voor de betrouwbaarheid van de informatie over de gerealiseerde prestaties. De minister heeft een onafhankelijk Comité van Toezicht (CvT) ingesteld, dat hiernaar onderzoek doet. Het CvT concludeert dat de cijfers over de prestaties in de voortgangsrapportages van de provincies onvoldoende betrouwbaar en stabiel zijn. Het CvT stelt voor een gegevensautoriteit in te stellen, om meer eenduidigheid en uniformiteit te krijgen in de informatie over de prestaties van de provincies. De Algemene Rekenkamer onderschrijft deze aanbeveling.

Investeringsbudget Landelijk Gebied: Sanctiebeleid ontbreekt Wanneer een provincie de prestaties niet (geheel) realiseert en dit de provincie kan worden toegerekend, kan de minister op grond van de Wet inrichting landelijk gebied een provincie korten op het ILG-budget. Hiervoor dient de minister uiterlijk twee jaar van tevoren een waarschuwing af te geven. De minister heeft echter niet bepaald hoe invulling wordt gegeven aan de mogelijkheid om sancties te treffen. Een sanctiebeleid ontbreekt. Omdat het ILG tot eind 2013 loopt en een eventuele waarschuwing uiterlijk dit jaar gegeven moet worden, dringt de Algemene Rekenkamer erop aan op korte termijn een sanctiebeleid te formuleren.

Reactie minister
In zijn reactie geeft de minister aan dat voor het ILG door het regeerakkoord een nieuwe situatie is ontstaan. Voortijdige beëindiging van het ILG-systeem en een stelselwijziging behoren daarbij tot de mogelijkheden. De minister gaat een sanctiebeleid formuleren met daarin criteria om te beoordelen wanneer er sprake is van toerekenbaarheid en de sancties die kunnen worden getroffen. Aanbevelingen ter verbetering van het huidige ILG-systeem, zoals het instellen van een gegevensautoriteit, zal hij betrekken bij de te maken nieuwe bestuurlijke afspraken met de provincies over het ILG.

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Positief oordeel in Rapport bij het Jaarverslag 2010

Jaarverslag op orde; bedrijfsvoering flink verbeterd Het Jaarverslag 2010 van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) voldoet aan de wettelijke vereisten. Ook de financiële informatie is op orde. Het ministerie heeft zich in 2010 zichtbaar en met succes ingespannen om onvolkomenheden in de bedrijfsvoering, die in sommige gevallen al geruime tijd bestonden, op te lossen. Er resteert nog een onvolkomenheid in het contractbeheer (inclusief Europese aanbestedingen). Dossiers zijn niet altijd compleet en niet alle contracten zijn in het contractenregistratiesysteem geregistreerd. Aangezien deze onvolkomenheid al sinds 2001 bestaat, heeft de Algemene Rekenkamer vorig jaar aangegeven te overwegen om bezwaar te maken. Het ministerie is er in 2010 in geslaagd het contractbeheer in opzet te verbeteren. De Algemene Rekenkamer ziet daarom af van het maken van bezwaar.

Toekomstig toezicht op uitkering gemeentelijke inkomensvoorzieningen nog onvoldoende geregeld
De Algemene Rekenkamer is bezorgd over het wetsvoorstel Wet interbestuurlijk toezicht gemeentelijke inkomens- en werkvoorzieningen dat bij de Tweede Kamer in behandeling is. De ministeriële verantwoordelijkheid en het ministerieel toezicht op de besteding van de gebundelde uitkering voor de gemeentelijke inkomensvoorzieningen - voorheen het Inkomensdeel van de Wet werk en bijstand (Wwb) - worden in het wetsvoorstel niet adequaat geregeld. Hierdoor dreigt vanaf het begrotingsjaar 2012 een situatie te ontstaan waarin de minister de rechtmatigheid van de besteding van deze specifieke uitkering (ongeveer 4 miljard euro) door gemeenten niet meer kan vaststellen. De Algemene Rekenkamer blijft dit wetstraject en de wijze waarop de minister van SZW toezicht houdt op de gebundelde uitkering voor de gemeentelijke inkomensvoorzieningen kritisch volgen.

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Bezwaar tegen subsidiebeheer in Rapport bij het Jaarverslag 2010

Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is er voor het twaalfde jaar op rij niet in geslaagd het aantal tekortkomingen in het subsidiebeheer, in voldoende mate te verminderen. Voor de Algemene Rekenkamer is dit aanleiding geweest om bezwaar te maken. Dat heeft de minister van VWS aangezet tot aanvullende maatregelen. De Algemene Rekenkamer vindt dat de minister de Tweede Kamer het komende jaar nauwgezet moet informeren over de voorgang van de realisatie van verbeteringen.

Tekortkomingen in het subsidiebeheer
Het Ministerie van VWS heeft in 2010 4.400 subsidies verstrekt met een totaalwaarde van 2,3 miljard euro. In 54% van de gecontroleerde subsidies constateerde de Algemene Rekenkamer één of meer tekortkomingen. Er werden bijvoorbeeld subsidies verleend en afgerekend, terwijl de beloofde tegenprestaties slechts gedeeltelijk of te laat plaatsvonden. Het ministerie had deze gelden moeten terugvorderen. Het komt ook voor dat het ministerie de inhoudelijke motivatie en afspraken voor het verstrekken van de subsidie onvoldoende controleerbaar vastlegt. Daardoor kan in de toekomst niet of moeilijk gecontroleerd worden of het doel van de subsidie daadwerkelijk bereikt is. Dit laatste is van belang bij het definitief vaststellen (afrekenen) van de subsidie. Het totaal aan onrechtmatigheden en onzekerheden bedraagt 64,3 miljoen euro.

Inkoopbeheer niet op orde
Het Ministerie van VWS koopt jaarlijks voor 190 miljoen euro in. De Algemene Rekenkamer schrijft dat in bijna de helft van de gecontroleerde dossiers fouten zijn geconstateerd. Dat betekent dat er bijvoorbeeld te weinig offertes zijn opgevraagd of er ten onrechte niet Europees wordt aanbesteed. Deze fouten zijn volgens de Algemene Rekenkamer in veel gevallen een gevolg van onzorgvuldig handelen bij de uitvoering van de administratieve processen van het ministerie.

Structurele problemen in de administratieve processen Volgens de Algemene Rekenkamer is de achterliggende oorzaak van de structurele problemen bij zowel het subsidiebeheer als het inkoopbeheer het te laat en onzorgvuldig uitvoeren van administratieve handelingen en een gebrek aan interne controle. Een voorbeeld is dat het departement bij het inkopen de aangegane verplichtingen niet of te laat opneemt in de administratie. Daardoor is er onvoldoende zicht op budgetuitputting: het is onduidelijk 'hoeveel geld er nog is'. Doordat de interne controle gebrekkig is, ontstaan hierover in de organisatie onvoldoende signalen waardoor tijdig bijsturen maar beperkt mogelijk is.

Reactie minister en nawoord
De minister van VWS heeft naar aanleiding van het bezwaar bij het subsidiebeheer van de Algemene Rekenkamer een verbeterplan opgesteld. Het plan sluit volgens de Algemene Rekenkamer voldoende aan bij de geconstateerde problemen, is voldoende concreet en heeft een realistisch tijdpad. De minister heeft een begin gemaakt met een analyse van de gemaakte fouten in de subsidiebeheer. Dit is voor Algemene Rekenkamer aanleiding geweest het bezwaar op te heffen. Wel noemt de Algemene Rekenkamer de minister verder 'weinig ambitieus': zij wil het percentage gemiddelde en zware tekortkomingen terugdringen tot maximaal 35%. Zij laat de lichte tekortkomingen buiten beschouwing en geeft bovendien het signaal af dat in één derde van de subsidiedossiers een fout mag worden gemaakt.

De Algemene Rekenkamer is van mening dat de Tweede Kamer uiterlijk 1 oktober geïnformeerd zou moeten worden over de voortgang van de uitvoering van het verbeterplan. Daarna zal de Algemene Rekenkamer de Tweede Kamer ook laten weten wat haar oordeel is over de voortgang.

Bezwaar maken
'Bezwaar maken' is het zwaarste instrument dat de Algemene Rekenkamer heeft en het wordt zelden gebruikt. Wanneer het instrument gebruikt wordt, betekent dit dat de Algemene Rekenkamer herhaaldelijk heeft gewezen op de problemen en weinig vertrouwen heeft in het oplossend vermogen van het ministerie. Alleen wanneer de minister naar aanleiding van het bezwaar volgens de Algemene Rekenkamer voldoende maatregelen neemt of aankondigt, wordt het bezwaar opgeheven.




Razende Robot Reporter