Uitbarsting IJsland vulkaan Grimsvötn
23 mei 2011 - De rook- en aspluim van de vulkaan Grimsvötn op IJsland,
die zaterdag 21 mei is uitgebarsten, bereikte een zeer grote hoogte van
20 kilometer. Inmiddels is de hoogte van de rookkolom gehalveerd en is
de eruptie stabiel. Het KNMI, dat de luchtvaart voorziet van
weerinformatie, volgt de ontwikkelingen op de voet en verricht indien
nodig metingen. De aswolk wordt gevolgd met satellieten, instrumenten
op de grond en computermodelberekeningen.
De uitbarsting van de Grimsvötn op IJsland in de eerste 24 uur vanuit
de METOP-A satelliet (Bron: Eumetsat)
De uitbarsting van de Grimsvötn op IJsland in de eerste 24 uur vanuit
de METOP-A satelliet (Bron: Eumetsat)
Meteen na de uitbarsting waren de meteorologen in de weerkamer in De
Bilt via reguliere waarschuwingssystemen op de hoogte van de
uitbarsting. Vervolgens zijn direct de operationele partners ,
Luchtverkeersleiding Nederland LVNL en KLM) geinformeerd.
Al snel bleek dat de uitbarsting plaats vond in een gebied waar op dat
moment relatief weinig wind stond. Middels satellieten kon de
uitbarsting van bovenaf visueel gevolgd worden.
Pluim van SO2 (zwaveldioxide) gemeten door het Nederlands-Finse
satellietinstrument OMI op 23 mei 2011 (Bron: KNMI)
Pluim van SO2 (zwaveldioxide) gemeten door het Nederlands-Finse
satellietinstrument OMI op 23 mei 2011 (Bron: KNMI)
Kort daarna kwamen de eerste modelberekeningen van het Volcanic Ash
Advisory Centre (VAAC) in Londen binnen . Op basis hiervan kon een
inschatting worden gemaakt van de verspreiding van de aswolk en een
eerste indicatie worden gegeven van mogelijke effecten voor het
Nederlands luchtruim.
Uit de gegevens kon worden vastgesteld dat het Nederlands luchtruim
niet op heel korte termijn bedreigd zou worden door deze vulkaanaswolk.
Uit metingen blijkt dat bij de uitbarsting behalve as ook SO2
(zwaveldioxide) is vrijgekomen. De uitbarsting van de Grímsvötn is ook
gemeten met infrageluid, dat zijn laag frequente geluidgolven. Uit de
metingen blijkt dat op 21 mei rond half een eerste uitbarsting
plaatsvond. In de ochtenduren van 22 mei is veel infrageluid gemeten,
wat duidt op atmosferische activiteit van de vulkaan.
Aswolk gemeten door OMI op 23 mei 2011 (Bron: KNMI)
Aswolk gemeten door OMI op 23 mei 2011. (Bron: KNMI)
Andere meetapparatuur (LIDAR) is in gereedheid gebracht om vanaf het
aardoppervlak metingen te kunnen doen zodra de aswolk boven het
Nederlandse luchtruim komt. In samenwerking met het Nationaal Lucht- en
Ruimtevaartlaboratorium (NLR) worden indien nodig testmeetvluchten
uitgevoerd om een nauwkeuriger inschatting te maken van positie en
hoogte van de vulkanische as. Zulke informatie is van cruciaal belang
voor de luchtvaart om in dergelijke situaties zo lang mogelijk en zo
efficiënt mogelijk van het luchtruim gebruik te kunnen blijven maken.
---
De locatie van I18DK op Groenland en de Grímsvötn op een afstand van
2260 km. I18DK bestaat uit acht microbarometer om infrageluid te meten
(zie bovenste frame). Het aantal aankomsten van infrageluid in I18DK
staat weergeven in het histogram, met een duidelijke piek richting de
Grímsvötn (Bron: KNMI). Analyse van de infrageluid metingen in I18DK
tussen de 1 en 5 Hz met de tijd in UTC. Het onderste frame geeft een
maat voor de signaal coherentie, des te hoger de waarde, des meer
infrageluid gemeten wordt. In het bovenste frame staat de richting waar
vanuit het infrageluid komt. De gemeten richtingen (rode kleuren) komen
overeen met de te verwachte richting (witte onderbroken lijn) (Bron:
KNMI). Pluim van SO2 (zwaveldioxide) gemeten door het Nederlands-Finse
satellietinstrument OMI op 23 mei 2011 (Bron: KNMI) Aswolk gemeten door
OMI op 23 mei 2011. (Bron: KNMI)
Eerste uitgave: 23-05-11
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut