Ingezonden persbericht


Risico op overlijden door roken flink onderschat
Nieuwe aanpak nodig om kennisachterstand aan te pakken

Den Haag - 23 mei 2011, Veel Nederlanders onderschatten de risico's om door roken of meeroken te overlijden. Ongeveer een kwart van de Nederlanders denkt dat evenveel of minder mensen sterven door roken dan door ongelukken in het verkeer. Dit blijkt uit recent onderzoek van research en consultancy bureau Market Response in opdracht van STIVORO. In werkelijkheid sterven jaarlijks ongeveer 20 keer meer mensen door roken en drie keer meer mensen door meeroken dan door verkeersongevallen.1 Onderschatting risico's roken
Uit het internationale Tobacco Control Evaluation Project bleek eerder dit jaar al dat de kennis over de schade door (mee)roken bij Nederlandse rokers het laagste was onder de 20 landen in dit internationale onderzoek. Zelfs in China zijn rokers zich meer bewust van de schade door roken.2 STIVORO heeft Market Response daarom gevraagd te onderzoeken hoe Nederlanders de risico's door roken inschatten ten opzichte van andere oorzaken zoals verkeersongevallen en infectieziekten. Het blijkt dat de sterfte door roken flink wordt onderschat. Meer dan de helft van de volwassen Nederlanders (54%) onderschat de kans op overlijden door roken ten opzichte van de kans op overlijden door een verkeersongeval. 45% van de mensen denkt ten onterechte dat er minder mensen door meeroken sterven dan door ongelukken in het verkeer. Jaarlijks sterven er bijna 20.000 mensen aan de gevolgen van roken, en minstens tweeduizend aan de gevolgen van meeroken. Door verkeersongevallen overleden het afgelopen jaar 640 mensen. Ook vergeleken met infectieziekten, wordt de sterfte door roken flink onderschat. Het aantal mensen dat sterft aan infectieziekten is ongeveer 10 keer kleiner dan het aantal sterfgevallen door roken. Dat wordt door 34% van de volwassen Nederlanders onderschat.

Kennis over risico's voorwaarde om een bewuste keuze te maken Deze overheid benadrukt dat leefstijl en dus ook roken een eigen verantwoordelijkheid is.3 'Voorwaarde is dan wel dat mensen de feitelijke risico's van roken kennen. Dit onderzoek toont aan dat Nederlandse rokers zich onvoldoende bewust zijn van de schade die zij zichzelf en anderen aandoen', aldus Lies van Gennip, directeur van het expertisecentrum voor tabakspreventie STIVORO. Door deze kennisachterstand is de drempel voor kinderen om te beginnen lager, zullen volwassen rokers minder snel stoppen en hun omgeving meer belasten met meeroken. Het aantal rokers daalt sinds 2004 niet meer. Een ernstige situatie, aangezien tabaksgebruik in Nederland de belangrijkste vermijdbare oorzaak is van chronische ziekte en sterfte. Roken leidt tot enorme zorgkosten voor de behandeling van long- en andere kankers, hart en vaatziekten, COPD, ernstige complicaties bij chronische ziektes zoals Diabetes etc. Naast zorgkosten is de schade voor het bedrijfsleven torenhoog, door hoger verzuim, vervroegde uittreding en minder productiviteit van rokers, en uiteraard ook de rookpauzes zijn een doorn in het oog.

Meer actieve voorlichting over schade door roken is nodig In vergelijking met de voorlichting op het gebied van verkeersveiligheid (bv de BOB campagne) en rond infectieziekten (bv de diverse vaccinatieprogramma's), besteedt de overheid de laatste jaren minder aandacht aan voorlichting over schade door tabak.4 De aanname dat Nederlanders wel weten hoe schadelijk tabak is blijkt nu onjuist. Uit ander recent onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat de tekstwaarschuwingen op tabaksverpakkingen - die er al vanaf 2001 op staan - weinig meer bijdragen aan het bewustzijn van rokers over de schadelijkheid.5 Veel landen gaan daarom over op plaatjes op pakjes: een goedkope en effectieve manier om mensen bewuster maken van de risico's van roken en meeroken. Ook kunnen we leren van de effectieve aanpak van verkeersveiligheid in Nederland. Het aantal verkeersdoden in Nederland daalt nog steeds en Nederland behoort tot de meest verkeersveilige landen in Europa. Dat is bereikt door een slimme combinatie van massamediale campagnes (zoals de BOB campagne), samenwerking met horeca en autobranche, regelgeving (bijvoorbeeld door gordels verplicht te stellen) en handhaving (zoals verkeerscontroles op alcohol).

De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) adviseert een combinatie van voorlichting en regelgeving6 die werkt om te voorkomen dat kinderen gaan roken, mensen beschermt tegen meeroken en mensen helpt stoppen. Van Gennip, 'Uit nog niet gepubliceerd internationaal onderzoek7 blijkt dat met die integrale effectieve aanpak, de komende tien jaar in Nederland 13.000 levens te redden zijn. Als we in Nederland in staat zijn om ons in te zetten om 670 verkeersdoden te voorkomen, dan moet die inzet toch ook mogelijk zijn om 13.000 tabaksdoden te voorkomen.'


1 CBS Doodsoorzaakstatistiek

2 British Medical Journal, 9 april 2011: T. Sheldon: Dutch smokers are ignorant of harms of passive smoking.
3 Brief "Zorg die werkt", 26 januari 2011. http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/vws/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2011/01/26/zorg-die-werkt-de-beleidsdoelstellingen-van-de-minister-van-volksgezondheid-welzijn-en-sport.html
4 RIVM, Volksgezondheid Toekomst Verkenning: investeringen in gezondheidsbevordering rond roken. 2003 16,1 miljoen euro, 2007 7,6 miljoen euro en 2010 Tobacco Control Scale, de Europese ladder voor tabaksontmoediging http://www.ensp.org/sites/default/files/TCS_2010_in_Europe_FINAL.pdf
5 ITC national report, June 2010. http://www.stivoro.nl/Upload/themapublicaties/Netherlands%20National%20Report-Single%20Web.pdf
6 Wat werkt om roken en meeroken terug te brengen, staat beschreven in het Framework Convention Tobacco Control (FCTC) van de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO), dat 172 landen (waaronder Nederland) hebben geratificeerd. Zie http://www.who.int/fctc/
7 PPACTE ConsortiumPricing Polices and Control Tobacco in Europe (PPACTE) nog niet gepubliceerde data http://www.ppacte.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=30

//////////

Noot voor de redactie,