Provincie Antwerpen


23 mei 2011

Een kostschool met Klasse. Het Ursulineninstituut in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, centrum van katholieke moderniteit Erfgoedgids 12

De komst van een bescheiden groepje zusters ursulinen rond het midden van de 19de eeuw zou de toekomst en het uitzicht van Onze-Lieve-Vrouw-Waver voor altijd veranderen. Op de drempel van de 20ste eeuw deed de moderniteit in al haar vormen er haar intrede. Zowel op het vlak van onderwijs, kunst, architectuur, tuinaanleg als zelfs wooncomfort bleken de zusters ursulinen hun tijd ver vooruit. Hun inzet en inzicht in al deze domeinen resulteerde in een schitterend gebouwencomplex met als kroonjuweel de wintertuin. Dit complex met zijn merkwaardige geschiedenis vormt het onderwerp van een nieuwe erfgoedgids: 'Een kostschool met Klasse, Het instituut van de Ursulinen in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, centrum van katholieke moderniteit'.

De uniciteit van de site is meer dan de art-nouveau wintertuin, ze ligt vervat in de gelaagdheid van het geheel, in het bijzonder de kwaliteitsvolle architecturale en landschappelijke omgeving gecombineerd met het vernieuwende pedagogische project. De erfgoedgids gaat dan ook in op zowel de gebouwen, de collecties als de immateriële nalatenschap. Het dagelijkse leven van zusters en leerlingen geeft een prachtig geschakeerd beeld van deze unieke leefomgeving.

Generaties leerlingen en pensionaires namen hun indrukken en ervaring vanuit Onze-Lieve-Vrouw-Waver mee terug naar hun stad, streek of land van oorsprong. Tot op de dag van vandaag ademt dit geheel grandeur en goede smaak uit. Tegelijkertijd fungeert het nog steeds als een bijzonder inspirerende leeromgeving waarbij, bewust of onbewust, het monument een blijvende indruk nalaat. Talloze bezoekers namen tijdens de zondagse rondleidingen het rijke verhaal in zich op, niet in het minst dankzij de begeesterende inzet van de vrijwilligers van de vzw Wintertuin, waaronder Mario Baeck, al sinds jaren de 'huishistoricus' en auteur van het instituut. "Met deze erfgoedgids van zijn hand willen we de verspreiding van dit verhaal verder ondersteunen. Er zijn immers zoveel waardevolle zaken die ons uit het verleden worden toebedeeld of aangereikt met de opdracht er iets mee te doen en het door te geven aan de mensen die na ons komen. En dat geldt zeker ook voor de rijkdom aan religieus en ander erfgoed die in onze provincie schuilgaat. Met de inzet van de vzw Wintertuin, ondersteund door zowel het gemeentebestuur, het provinciebestuur als vzw Kempens Landschap lijkt de toekomst voor deze site verzekerd, in de geest van en met dankbaarheid aan de ursulinengemeenschap," licht Ludo Helsen, gedeputeerde voor cultuur, toe.

De auteur
Mario Baeck (°1958) is licentiaat Germaanse filologie en lid van verschillende wetenschappelijke verenigingen. Hij publiceerde over diverse thema's uit de Vlaamse en Nederlandse letterkunde, de kunstgeschiedenis en de monumentenzorg. Als secretaris van vzw Wintertuin Onze-Lieve-Vrouw-Waver en medebeheerder van de wintertuin zet hij zich al jaren in voor de studie, de instandhouding en de ontsluiting van dit uitzonderlijke monument. Als secretaris van de locale erfgoedvereniging vzw Jozef van Rompay-Davidsfonds-Genootschap publiceerde hij over diverse andere aspecten van de geschiedenis en erfgoedzorg in Onze-Lieve-Vrouw-Waver. Hij schreef ook verschillende boeken en artikels over de Belgische keramische productie, de baksteennijverheid en de cementtegelindustrie en werkt momenteel aan een doctoraatsstudie over 'De ontwikkeling van de Belgische industriële tegel 1840-1940'. Over dit onderwerp verscheen in 2008 van zijn hand de Erfgoedgids 'Schoonheid uit Klein en Cement, Vloer- en wandtegels in de provincie Antwerpen'.

De fotograaf
Oswald Pauwels (°1958) is docent aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, grafische vormgeving, fotografie, conservatie/restauratie. Als redactielid en illustrator is hij nauw verbonden aan het tijdschrift M&L Tijdschrift voor monumenten, landschappen en archeologie. Hij specialiseerde zich in landschaps- en architectuurfotografie en illustreerde ondertussen een indrukwekkende reeks vooraanstaande boeken en publiceerde in toonaangevende magazines in binnen- en buitenland. Het ursulinenklooster 'Gethsemani' in Onze-Lieve-Vrouw-Waver vormt, vanaf de eerste kennismaking in de jaren 1980, één van zijn geprefereerde onderwerpen.

Praktische info
De reeks 'Erfgoedgidsen' is een initiatief van de Dienst Erfgoed van het provinciebestuur van Antwerpen, in samenwerking met Openbaar Kunstbezit Vlaanderen. De nieuwe erfgoedgids telt 112 pagina's en ongeveer 125 afbeeldingen. ISBN: 9789076099880

De Erfgoedgidsen kosten 10 euro en zijn verkrijgbaar bij het provinciebestuur van Antwerpen (Hilde.Everaert@admin.provant.be, tel. +32 (0)3 240.64.18), Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, de vzw Wintertuin in Onze-Lieve-Vrouw-Waver of in de boekhandel.

Eerdere titels in de reeks:

* Van Klei tot Kerk, Baksteengotiek in de Kempen
* De tuinen van Hingene, Tussen Schelde, Rupel en Vliet
* Kijkparadijzen voor het volk. Panorama's en diorama's in Antwerpen
* Van Sprookjestuin tot Modelstad, Antwerpen 1930 en de tentoonstellingswijk
* Een gordel van Beton, De Antwerpse pantserforten
* Wie zaait zal maaien, Antverpia en Sint-Mariaburg
* Schoonheid uit klei en cement. Vloer- en wandtegels in de provincie Antwerpen
* Het Atoomdorp Mol, Bouwen voor het kerntijdperk
* "Op de voortgang der abtdy van Roosendael", Acht eeuwen gastvrijheid aan de Nete
* Tussen Antwerpen en Heide, Joods cultuurleven in een bewogen tijd (1880-1944)
* Klompen en klonen, blokken en holen, Klompenambacht in de Kempen Verantwoordelijke gedeputeerde:
Ludo Helsen (CD&V)