Collegevoorstel
Embargo tot 26 mei 2011
Onderwerp
Beleidsplan 2011 - 2016 Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid
Programma / Programmanummer
BW-nummer
Cultuur / 1071
Portefeuillehouder
H. Beerten
Samenvatting Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr.
De Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid (OBGZ) heeft bij de gemeente Nijmegen haar beleidsplan voor de jaren 2011 2016 ingediend. Dit beleidsplan vormt de basis voor de onderhandelingen over de budgetsubsidieovereenkomst (bso) 2012 2015, waarin we de afspraken vastleggen over de wijze waarop het bibliotheekwerk in Nijmegen in de periode vorm dient te krijgen. Volgens onze planning zullen wij deze overeenkomst met de OBGZ in november 2011 af kunnen sluiten. De OBGZ heeft in haar plan tevens aangegeven hoe zij de door ons opgelegde taakstellende bezuiniging van 600.000,- gaat realiseren. In de bijgevoegde brief informeren wij onze Raad over het beleidsplan en onze reactie daarop.
L120, Stefan Grond, 62249
Datum ambtelijk voorstel
11 mei 2011
Registratienummer
11.0011228
Ter besluitvorming door het college
1. Vaststellen van bijgevoegde brief aan de Raad.
Paraaf akkoord
Datum
Programmamanager B. Bergman
Programmadirecteur M. Wetzels
Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad
Besluit B&W d.d. nummer:
Conform advies Aanhouden Anders, nl.
Paraaf akkoord Bestuursagenda
Datum
Gemeentesecretaris
Portefeuillehouder
OBGZ Beleidsplan 2011-2016 cvs_2.doc
Collegevoorstel
1
Probleemstelling
De voorgaande bso met de OBGZ bestreek de periode 2008 - 2010 en was afgesloten binnen de kaders van onze gemeentelijke bibliotheekvisie 2008 2014. Kernpunt van deze visie was dat we over de hele stad een fijnmazig, laagdrempelig netwerk van bibliotheekvoorzieningen wilden behouden, waarbij de kwaliteit van de voorzieningen op een goed en passend niveau bleef. Dit resulteerde in een totaalbeeld van 12 vestigingen waarin het onderscheid werd gemaakt tussen de centrale bibliotheek Mariënburg, drie stadsdeelbibliotheken en 8 bibliotheekvoorzieningen op maat, elk met een verschillend voorzieningenniveau. Hoewel nieuwe ontwikkelingen in het bibliotheekwerk wel al hun intrede deden, lag de nadruk toch vooral op de traditionele uitleenfunctie van de bibliotheek. Gezien de snelle ontwikkelingen in het bibliotheekwerk, onze eigen veranderde inzichten ten aanzien van het vestigingenbeleid en gewijzigde financiële kaders bleek deze visie niet meer realistisch. Wij hebben daarom de OBGZ ver
zocht om, op basis van onze (nog vigerende) visie, een beleidsplan te op te stellen dat recht doet aan de genoemde ontwikkelingen. In regelmatige samenspraak met ons en rekening houdend met de actuele ontwikkelingen heeft de OBGZ haar visie op een nieuwe, toekomstbestendige infrastructuur voor het openbare bibliotheekwerk opgesteld. Omdat dit een complex proces bleek, is het niet gelukt deze visie al vóór 2011 gereed te hebben. We hebben daarom, binnen de kaders van de oude visie, voor 2011 een éénjarige bso afgesloten. Op basis van het voorliggende Beleidsplan 2011 2016 OBGZ zullen wij in september/oktober 2011 de afspraken vastleggen over de wijze waarop het bibliotheekwerk in Nijmegen in de periode 2012 2015 vorm dient te krijgen en deze ter besluitvorming aan onze Raad aanbieden. Het door de OBGZ opgestelde beleidsplan 2011 2016 bestrijkt alle facetten die het openbare bibliotheekwerk naar ons idee zou moeten bevatten en is opgesteld binnen de financiële kaders die wij d
e OBGZ hebben gesteld. We beseffen dat dit een zware opgave is en zijn verheugd dat de OBGZ desondanks een beleid heeft ontwikkeld waarmee de kwaliteit van het openbare bibliotheekwerk in Nijmegen voor de komende jaren geborgd lijkt. Wij hebben afgelopen 1,5 jaar in het kader van de visieontwikkeling over het openbaar bibliotheekwerk in Nijmegen veelvuldig bestuurlijk en ambtelijk overleg met de OBGZ gevoerd en derhalve nauwgezet de voortgang gevolgd. Ook onze Raad is in een tweetal bijeenkomsten met de OBGZ actief betrokken geweest bij het tot stand komen van de visie. In het begin van het traject van visieontwikkeling hebben wij twee voor ons wezenlijke aspecten als voorwaarde aan de OBGZ meegegeven: 1. We willen een toekomstbestendige bibliotheekorganisatie waarbij de bibliotheekfunctie op wijkniveau gerealiseerd dient te worden; hoe de OBGZ daar vorm aan geeft is de keuze van de organisatie. 2. De OBGZ moet aangeven hoe ze de bezuiniging van 600.000,- m.i.v. 2014 implementeer
t. Hieronder geven wij de kernpunten uit het beleidsplan van de OBGZ weer en formuleren vervolgens onder `4 Argumenten' onze reactie op het plan. De leidraad bij het opstellen van het beleidsplan zijn de vijf kernfuncties voor de openbare bibliotheek zoals die verwoord zijn in de Richtlijnen voor de basisbibliotheek:
Collegevoorstel
2
1. 2. 3. 4. 5.
Kennis en informatie Ontwikkeling en educatie Lezen en literatuur Kunst en cultuur Ontmoeting en debat
Conform onze uitgangspunten uit de nog vigerende visie willen wij inzetten op de eerste drie kernfuncties. De culturele activiteiten willen we beperkt aanbieden en dan voornamelijk die activiteiten die een duidelijke link met lezen en literatuur hebben. In Nijmegen kennen we een veelvoud aan podia waar andere culturele activiteiten plaats kunnen vinden en die daarvoor ook (deels) subsidie van de gemeente Nijmegen ontvangen. De debatfunctie hebben we uitdrukkelijk aan Lux uitbesteed, hiervoor zien wij geen rol weggelegd voor de OBGZ, tenzij incidenteel in samenwerking met Lux. In de komende beleidsperiode wil de OBGZ krachtiger richting gegeven aan de kernfuncties door ze te verbinden aan een duidelijk, maatschappelijk relevant doel: empowerment van gebruikers. De organisatie wil programma's en activiteiten bieden die een bijdrage leveren aan het versterken van burgerschap, sociale cohesie, een hoger opleidingsniveau en betere arbeidskansen voor de inwoners van ons werkgebied. Door
deze focus op empowerment kan OBGZ nog sterker dan voorheen aansluiten bij de beleidsdoelen van de gemeentelijke opdrachtgevers en de sociale, maatschappelijke, educatieve en culturele thema's die spelen in de lokale gemeenschap. Deze focus heeft de OBGZ vertaald in een viertal programmalijnen voor de jaren 2011-2016: 1. Ontwikkeling tot ondernemende kennisorganisatie, voor en door mensen. 2. Excelleren in onze rol als leesbevorderaar en inspiratiebron voor lezen, literatuur en verhalen. 3. Versterking van onze rol als podium voor cultuur en ontmoeting 4. Profilering van OBGZ als onmisbare partner in de lokale gemeenschap. Programmalijnen 1 en 2 geven vooral weer waar de inhoudelijke focus ligt in de komende jaren. Programmalijnen 3 en 4 vormen daarop een onmisbare aanvulling. Ze zijn volgens de OBGZ essentieel voor het versterken van de maatschappelijke taken van de organisatie en voor het stevig verankeren van de bijbehorende dienstverlening. Als gemeente Nijmegen vinden we pro
grammalijn 3, zoals we eerder al aangegeven hebben, minder van belang: de bibliotheek als `Third place' zien we dan ook vooral plaatsvinden in de grote vestigingen en niet als functie in de wijken. De OBGZ streeft naar een nieuwe, toekomstbestendige infrastructuur voor het openbare bibliotheekwerk. Sluiting van vestigingen lijkt daarbij onvermijdelijk. Het gaat hierbij om zeven van de twaalf bibliotheekvestigingen in Nijmegen: Bottendaal, Brakkenstein, Hengstdal, Heselaan, Lent, Lindenholt en Neerbosch. Dit betekent echter niet dat het bibliotheekwerk op die plaatsen verdwijnt. Door niet in vestigingen maar in functies te denken, kunnen er allerlei nieuwe, eigentijdse vormen van bibliotheekwerk ontstaan. Voordat de OBGZ bibliotheekvestigingen gaan sluiten, is de nieuwe invulling van bibliotheekfuncties in scholen voor jeugd en jongeren en elders voor minder mobiele en oudere mensen ingericht.
Collegevoorstel
Vervolgvel
3
Onderwijs Voor de doelgroep kinderen tot en met 12 jaar heeft de bibliotheek al veel producten en diensten ontwikkeld. De bibliotheek is al jaren een waardevolle partner voor de meeste basisscholen in Nijmegen en doet veel aan leesbevordering en verhoging van het leesplezier bij kinderen. De OBGZ ontwikkelt een doorgaande leerlijn mediawijsheid en een doorgaande leeslijn van 0 tot 18 jaar. Voor deze beide lijnen wordt een op elkaar afgestemd aanbod aan activiteiten en producten ontwikkeld. Dit aanbod moet als een totaalpakket een plaats krijgen in `Bibliotheek naar school' in samenhang met een digitale koppeling van de catalogus van de bibliotheek met de schoolmediatheek. De bibliotheek verwacht hierbij extra inkomsten te genereren. OBGZ kan het basisonderwijs in het kader van `Bibliotheek in School' de volgende diensten aanbieden: 1. Mediawijsheid en het verzorgen van een fysieke en digitale collectie in de school 2. Een leesconsulent in de school 3. Intensieve leesbevorderingpro
gramma's Met deze nieuwe dienstverlening kan volgens de OBGZ 100% van de basisschoolleerlingen worden bereikt. De scholen zullen hiervoor een bijdrage moeten betalen: concrete afspraken zijn hierover nog niet gemaakt en het is nog ongewis hoeveel extra inkomsten de OBGZ met deze dienstverlening zal genereren. Voor het voortgezet onderwijs (en VMBO) kan een dergelijk aanbod ook gelden. De bibliotheek heeft hiervoor een programma ontwikkeld, waarvan momenteel 2 pilots draaien in Nijmegen. Leerlingen en leerkrachten kunnen binnen het digitale systeem van de school ook gebruik maken van de digitale bibliotheek van OBGZ en kunnen lenen uit de collectie van Bibliotheek Gelderland Zuid. Gereserveerde media worden op school afgeleverd, waar ze door leerlingen en leerkrachten kunnen worden geleend. Minder mobiele en oudere mensen Voor minder mobiele en oudere mensen ziet de OBGZ mogelijkheden die verder worden onderzocht. In een aantal wijken zal een bibliotheekspreekuur worden gehouden in
een wijkgebouw, verzorgingshuis of andere geschikte ruimte. Een medewerker van de bibliotheek ontvangt op een vast tijdstip en op een vaste locatie klanten, die zelf minder goed naar een wat verder gelegen bibliotheek kunnen komen. De bibliotheekmedewerker brengt voor hen geschikte materialen mee, op aanvraag en op eigen initiatief. Eventueel kan op deze locatie een inleverbrievenbus gerealiseerd worden voor het gemak van andere inwoners van de wijk, die niet op het vaste tijdstip het bibliotheekspreekuur kunnen bezoeken. Een andere mogelijkheid is de Bibliotheek aan Huis. Deze dienst levert de bibliotheek nu ook al voor ouderen en mensen die niet goed in staat zijn om zelfstandig een bibliotheek te bezoeken. Een bibliotheekmedewerker gaat in gesprek met deze klant en brengt in kaart wat de klant graag wil lenen. Een vrijwilliger brengt deze materialen thuis en haalt de materialen ook weer op. Ook kunnen vrijwilligers worden ingeschakeld om mensen op te halen en op speciale tijde
n naar de bibliotheek te brengen, waar ze een kopje koffie kunnen drinken, andere mensen kunnen ontmoeten en materialen kunnen bekijken en lenen. In ons coalitieakkoord 2010 2014 hebben wij de OBGZ een bezuinigingstaakstelling van 600.000,- meegegeven. Onze aanname was dat de exploitatie van een filiaal ongeveer
Collegevoorstel
Vervolgvel
4
150.000,- op jaarbasis bedroeg. Realisatie van een bezuiniging van 600.000,- zou dan overeenkomen met het sluiten van vier vestigingen. Deze aanname moeten we nuanceren: van de kleinere vestigingen bedraagt alleen de exploitatie van `De Klif' 150.000,-, de andere vestigingen hebben lagere exploitatie (zie bijlage V). Sluiting van een vestiging levert bovendien niet het totale exploitatiebedrag als bezuiniging op. Op huisvestingslasten vindt er bij sluiting uiteraard een besparing plaats, maar de kosten voor overhead, personeel en media blijven drukken op de totale exploitatie van de OBGZ. De bezuinigingstaakstelling van 600.000,- vinden wij echter realistisch en het plan van de OBGZ geeft aan dat er met minder financiële middelen toch een toekomstbestendige bibliotheek in Nijmegen gerealiseerd kan worden. Sluiting van vestigingen is voor de OBGZ niet de enige weg om de bezuinigingen tegemoet te treden. Ook zal onderzocht worden waar besparingen mogelijk zijn door kostendekkend
te opereren of door het genereren van inkomsten. Er blijven vijf volwaardige vestigingen: De Mariënburg, Zwanenveld, Muntweg, Hatert en Oosterhout. Door een goede spreiding over de stad is er altijd wel een bibliotheek in de omgeving.
2 Juridische aspecten
1
Op dit voorstel zijn de Nijmeegse Kaderverordening Subsidieverstrekking, het Uitvoeringsvoorschrift subsidies programma Cultuur, de Wet Specifiek Cultuurbeleid en de Wet Openbaar Bibliotheekwerk van toepassing.
3 Doelstelling
Doelstelling van dit voorstel is informatieverstrekking aan ons College en onze Raad over de `Beleidsplan 2011 2016' van de OBGZ.
4 Argumenten
Hoewel het beleidsplan van de OBGZ ons voldoende vertrouwen geeft dat het openbaar bibliotheekwerk in Nijmegen de komende budgetperiode op een goede manier uitgevoerd gaat worden binnen de financiële kaders, willen we wel enkele opmerkingen plaatsen. 1. Als gemeente willen we vooral inzetten op de eerste drie kernfuncties, namelijk kennis/informatie, ontwikkeling/educatie en lezen/literatuur. Zoals we ook al in de huidige bso 2011 hebben gesteld zijn `ontmoeting/debat' en `kunst/cultuur' functies die we ook elders in de stad hebben en hiervoor willen we geen aparte opdracht aan de OBGZ verstrekken. De bibliotheek als `Third place' zien we dan ook vooral plaatsvinden in de grote vestigingen en niet als functie in de wijken. 2. Zoals de OBGZ zelf ook aangeeft kan er pas tot sluiting van een filiaal worden overgegaan als de bibliotheekfunctie in de betreffende wijk al anderszins gerealiseerd is. Hierop zullen wij nauwlettend toezien. De planning die de OBGZ voor deze ombouw van gebou
w naar functie hanteert staat op 7 van de bijlage over de bezuinigingen. Hier heeft de OBGZ ook op ons verzoek aangegeven wat de ombouw per filiaal nu daadwerkelijk oplevert. 3. Wij vinden samenwerking met andere partijen in de stad erg belangrijk en in de uitwerking van de visie verwachten wij dat de OBGZ concreet aangeeft met welke
1
Onder volwaardige vestigingen verstaat de OBGZ moderne bibliotheken die verrassen, verleiden en verrijken. De
bibliotheek is een schatkamer en een ontmoetingsplaats voor iedereen. Er is ruimte voor ontspanning, inspiratie, activiteiten en dient als een "third place". Alle media, zowel fysiek als digitaal, zijn er te vinden.
Collegevoorstel
Vervolgvel
5
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
partijen zij gaat samenwerken en welke concrete diensten de OBGZ gaat leveren tegen welke prijs. De OBGZ verwacht inkomsten te genereren door het aanbieden van diensten aan scholen. Een onzekere factor hierbij is dat nog onduidelijk is in hoeverre scholen deze diensten af zullen nemen en hoe hoog de inkomsten dus zullen zijn. In bijlage 4 geeft de OBGZ aan welke kosten de organisatie moet maken i.v.m. de afschrijving van inventaris en de investeringen in de huisvesting van de resterende filialen. Wij hebben aangegeven dat de gemeente Nijmegen niet zal bijdragen aan deze initiële kosten. Ook hebben we besproken dat hoe eerder de OBGZ filialen sluit, hoe meer geld de organisatie beschikbaar heeft om investeringen te dekken: de bezuiniging hoeft immers pas in 2014 ingeboekt te zijn. Zeven van de twaalf vestigingen gaan dicht: hiermee realiseert de bibliotheek een besparing van 600.000,-. In totaal verstrekken we de bibliotheek een subsidie van 5.400.000,-. Wij zullen een meerjarenb
egroting bij de bibliotheek opvragen, waarin deze voorstellen zijn verwerkt. Dan kunnen we beter beoordelen op welke wijze de overige 4,8 mio besteed wordt. Wij willen van de OBGZ graag een onderbouwing van de mogelijke nieuwe aanschaf van inventaris van 450.000,-. Wellicht is het mogelijk een deel van de inventaris bij die andere vestigingen onder te brengen bij de nieuwe vestigingen waardoor de initiële afschrijving kan worden voorkomen. De OBGZ wil door cultureel ondernemerschap op jaarbasis 75.000,- aan extra inkomsten genereren. In de verdere uitwerking van de visie verwachten we dat hier een concrete invulling aan wordt gegeven. De OBGZ zegt de bezuiniging van 600.000,- te realiseren, maar feitelijk komt de bibliotheek 45.000,- per jaar tekort, vanwege de afschrijvingskosten over de nieuwe investeringen van 450.000,-. Ook wordt nog niet aangegeven hoe de initiële kosten van 204.800,- gedekt worden. Beide punten zullen onderwerp van gesprek met de OBGZ worden in de uit
werking van deze visie. We hebben aan de OBGZ gevraagd nadrukkelijk aandacht te besteden aan een adequate communicatie over de plannen, zodat alle betrokkenen goed en tijdig geïnformeerd zijn.
5
Financiën
Dit voorstel heeft geen financiële consequenties voor de gemeente Nijmegen. In de bso 2012 2015, die op basis van dit plan wordt opgesteld, zullen wij uitgebreid ingaan op de financiële aspecten van de overeenkomst, onder andere op de implementatie van de door ons opgelegde bezuiniging van 600.000,-.
6 Communicatie
Afgelopen jaar hebben we veelvuldig bestuurlijk en ambtelijk overleg gevoerd met de OBGZ over haar beleid en de implementatie van de bezuinigingen.
7 Uitvoering en evaluatie
Na de vaststelling in ons College verzenden we brief inclusief Beleidsplan 2011 2016 OBGZ en bijlagen aan onze Raad.
Collegevoorstel
Vervolgvel
6
8
Risico
Wij bieden dit beleidsplan ter informatie aan onze Raad aan. Mocht de Raad fundamentele bezwaren hebben met (onderdelen uit) het plan, dan zullen wij hierover met de OBGZ moeten overleggen en komt mogelijk het tijdig (vóór 1 januari 2012) afsluiten van de bso 2012 2015 in het gedrang.
Bijlage(n):
Beleidsplan OBGZ 2011 - 2016 inclusief bijlagen, brief aan de raad
---- --
Gemeente Nijmegen