Nieuw boek: Van vergeetpil tot robotpak

Persbericht van Rathenau Instituut

Nieuw boek Van vergeetpil tot robotpak - Human enhancement voor een veilige en rechtvaardige samenleving? - Redactie: Jacqueline B. De Jong, Ira van Keulen, Jeanette Quast - 132 pagina's - Uitgever: Rathenau Instituut.

Den Haag - 5 juli 2011 - Zou het niet handig zijn als politiemensen hun angst zouden kunnen uitwissen na traumatische gebeurtenissen in hun werk? Of dat we met diepe hersenstimulatie religieus fanatisme kunnen wegnemen bij fundamentalisten? Moeten ministers of brandweermannen concentratieverbeteraars slikken zodat ze de samenleving beter kunnen dienen?

Dit zijn vragen uit Van vergeetpil tot robotpak - Human enhancement voor een veilige en rechtvaardige samenleving? De verkenning is een gezamenlijke publicatie van twee ministeries (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, en het ministerie van Veiligheid en Justitie) en het Rathenau Instituut. Het boek komt vandaag uit.

Sneller, fitter, slimmer
Bijna iedereen sleutelt wel eens aan zichzelf. Mensen drinken koffie om wakker te blijven voor een deadline, dragen beugels en brillen, zetten Botox om er goed uit te zien, of slikken Viagra om beter in bed te presteren. Mensverbetering, ook wel human enhancement, is de universele en eeuwenoude neiging van gezonde mensen om nog sneller, slimmer, mooier of gelukkiger te worden.
Maar de prangende vraag uit Van vergeetpil tot robotpak is deze: mag de rijksoverheid mensverbeteringstechnieken inzetten om het doel van een rechtvaardiger en veiliger samenleving dichterbij te brengen?

Een vraag die steeds urgenter wordt nu in de wetenschap en technologie in hoog tempo vorderingen worden gemaakt in de kennis over het menselijk lichaam en brein. Met een aantal technieken wordt al in het lab geëxperimenteerd voor mensverbeteringsdoeleinden. Denk aan pillen die de cognitie verbeteren, neurotechnologieën als magnetische hersenstimulatie en neurofeedback. Andere vinden al hun weg naar de markt zoals persuasive technologies: ICT technologie die ons een handje helpt de juiste keuzes te maken.

Enhancement omwille van het collectief
In de bundel komen naast wetenschappers, beleidsmakers en filosofen ook mensen uit de beroepspraktijk - zoals een hoofdofficier van justitie en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding - aan het woord. Zij buigen zich over de voors en tegens van 'enhancement omwille van het collectief'. Dat laatste is volgens de schrijvers iets anders dan de denkbeeldige collectieve verbetering uit de romans 1984 van Orwell en Brave New World van Huxley. Het is ook iets anders dan de collectieve verbetering die nagestreefd wordt met de toevoeging van jodium aan ons brood, waarmee het jodiumtekort onder de totale Nederlandse bevolking wordt tegengegaan.

Enhancement voor het collectief, daarentegen, is de verbetering van individuen om een collectief doel te bereiken. Als we 'veiligheid' als collectief doel aanmerken, zo is het uitgangspunt van de verkenning, dan kunnen we een veiliger samenleving bereiken door individuele gedetineerden, brandweermannen of politiemannen te verbeteren. In 'Van Vergeetpil tot Robotpak' wordt vooral gefocused op bestaande en toekomstige verbetermogelijkheden voor gedetineerden, overheidspersoneel en specifieke groepen burgers, bijvoorbeeld festivalbezoekers en voetbalfans.

Lichttherapie
In de praktijk wordt al op kleine schaal geëxperimenteerd met mensverbetering omwille van het collectief. Zo test de politie bijvoorbeeld lichttherapie bij agenten in de nachtdienst. Het doel is de biologische klok beter af te stemmen op de werktijden, zodat agenten beter presteren. Een ander voorbeeld van enhancement voor het collectief is het vaccineren van doktoren en verplegers tegen de Mexicaanse griep en andere besmettelijke ziekten. De 'verbetering' van individuen, bevordert het 'doel veiligheid' van de samenleving.

Van vergeetpil tot exoskeletons
In Van vergeetpil tot robotpak komen de mogelijkheden en bezwaren van de volgende technieken aan bod: psychofarmaca (de 'vergeetpil' en cognitieve verbeteraars als methylfenidaat, modafinil en nicotine), neurotechnologie (diepe hersenstimulatie, transcraniële magnetische stimulatie (TMS) en neurofeedback), en persuasive technologies: technologie die attitude- en gedragsveranderingen bewerkstelligen om maatschappelijk wenselijk gedrag te ondersteunen. Een mogelijke toepassing is een emotiemeter voor jeugddelinquenten, die hen feedback geeft op hun emoties zoals agressie op basis van metingen van bloeddruk en transpiratie.

Ook is er een hoofdstuk over robots en robotpakken waarmee de mens superkrachten zou kunnen uitoefenen. Toepassingen zijn een tilhulp voor in de gezondheidszorg, of een flexibel inzetbaar apparaat tijdens reddingsoperaties door de brandweer.

De meeste schrijvers en geïnterviewden zijn redelijk positief over de potentiële mogelijkheden van human enhancement voor het collectief. In het slothoofdstuk geeft het Rathenau Instituut een aantal checks and balances voor de inzet van mensverbeteringstechnologieën voor collectieve doelen.
Mensverbeteringstechnieken mogen volgens het instituut pas ingezet worden als ze voldoen aan eisen van vrijwilligheid, minimale invasiviteit, veiligheid en transparantie. Ook moet de overheid openstaan voor een open debat met de beoogde doelgroep, en moet de aansprakelijkheid goed zijn geregeld.

Met bijdragen van:
Krijn van Beek - Directeur Strategie, ministerie van Veiligheid en Justitie; Jaqueline B. De Jong - strategisch adviseur, ministerie van Veiligheid en Justitie; Jeannette Quast - adviseur strategische kennisontwikkeling, ministerie van Veiligheid en Justitie; Merel Kindt - hoogleraar experimentele klinische psychologie, Universiteit van Amsterdam; Erik Akerboom - Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding; Leon Kenemans - hoogleraar Humane Biopsychologie en Psychofarmacologie, Universiteit Utrecht; Gerdjan Hoekendijk - strategisch adviseur bij het ministerie van Veiligheid en Justitie; Inez de Beaufort - hoogleraar Gezondheidsethiek, Erasmus Medisch Centrum Rotterddam; Damiaan Denys - hoogleraar Psychiatrie, UvA en afdelingshoofd Psychiatrie AMC; Paul van de Beek - hoofdofficier van justitie in het arrondissement Dordrecht; Rainer Goebel - hoogleraar Cognitieve Neurowetenschappen, Universiteit Maastricht; Stavros Zouridis - voormalig directeur Algemene Justitiële Strategie, nu hoogleraar bestuurskunde Universiteit van Tilburg; Maartje Schermer - universitair hoofddocent Medische Ethiek en Filosofie van de Geneeskunde Erasmus Medisch Centrum Rotterdam; Boris de Ruyter - principal scientist Media Interaction Department, Philips Research; Ton Hijmering - diensthoofd Executieve Ondersteuning Politie Rotterdam-Rijnmond; Frans van der Helm - hoogleraar Biomechatronica en Biorobotica , TU Delft; Harke Heida, ten tijde van het interview directeur Constitutionele Zaken en Wetgeving, nu directeur Migratiebeleid; Tsjalling Swierstra - bijzonder hoogleraar Filosofie en ethiek, UvA, en universitair hoofddocent Ethiek, Universiteit Twente; Ira van Keulen - senior onderzoeker Technology Assessment, Rathenau Instituut; Frans Brom - hoofd Techology Assessment, Rathenau Instituut; Mirjam Schuijff - onderzoeker Technology Assessment, Rathenau Instituut.




Razende Robot Reporter