UMC St Radboud
Nijmeegse onderzoekers vinden oorzaak chronische schimmelinfectie
05-07-2011
Ontdekking leidt meteen tot nieuwe therapeutische mogelijkheden
Onderzoekers van het UMC St Radboud hebben de genetische oorzaak
gevonden van een immuunziekte die leidt tot chronische
schimmelinfecties. De ontdekking, die is gepubliceerd in the New
Engeland Journal of Medicine, maakt een betere behandeling van de
aandoening mogelijk. Bovendien biedt de ontdekking ook
aanknopingspunten voor genetische en immunologisch onderzoek naar veel
vaker voorkomende schimmelinfecties zoals vaginale candida-infecties en
schimmelnagels.
Sommige mensen hebben een stoornis in hun afweersysteem waardoor ze
voortdurend met Candida-schimmels blijven geïnfecteerd. Bij de
dominante vorm van deze chronische ziekte (Autosomal Dominant Chronic
Mucocutaneous Candidiasis - ADCMC) ontstaan ernstige infecties, die
vooral huid, nagels en slijmvliezen aantasten. De genetische oorzaak
van deze immuunziekte is onbekend.
Vijf families
"We behandelen deze patiënten met middelen tegen de schimmel", zegt
Mihai Netea, internist in het UMC St Radboud, "maar als je de
immunologische en genetische oorzaken van de ziekte kent, dan kun je
gericht gaan zoeken naar een effectieve therapie." Samen met Joris
Veltman, geneticus in het UMC St Radboud, en onderzoeker Desa Lilic van
Newcastle University heeft Netea de oorzaak nu kunnen ontrafelen.
Voorselectie
"Het afweersysteem is ongelooflijk complex", zegt Netea. "We hadden wel
een idee waar het probleem ongeveer moest zitten, maar konden er niet
precies de vinger op leggen. We hadden op een gegeven moment ongeveer
honderd genen geselecteerd, die een rol konden spelen bij de ziekte."
"Die voorselectie maakte de zoektocht naar het gen relatief eenvoudig",
zegt geneticus Veltman. "Met behulp van de next generation sequencing
technologie konden we met één enkel experiment aantonen dat bij
patiënten in vijf families het molecuul STAT1 defect is. Bij nader
inzien verklaart dit defect ook heel goed waarom deze ziekte ontstaat."
Signaal stokt
Wanneer een Candida-schimmel het lichaam binnendringt, wordt dat onder
andere gesignaleerd door dendritische cellen; dat zijn een soort
regisseurs van de afweer. De dendritische cellen produceren allerlei
stoffen - cytokines - waarmee ze aan diverse cellen in het
afweersysteem melden dat die Candida is binnengedrongen en dat die ook
snel opgeruimd moet worden. Netea: "Bij onze patiënten liep die
cellulaire communicatie vast bij STAT1. Daardoor worden twee hele
belangrijke signaalstoffen niet aangemaakt, namelijk interferon gamma
en interleukine 17. En juist die twee stoffen spelen een hele
belangrijke rol bij de verdediging van de huid en de slijmvliezen tegen
schimmels."
Stroomversnelling
De ontdekking van het genetisch defect is niet alleen belangrijk om
meer inzicht te krijgen in de werking van het afweersysteem. Netea:
"Het vergroot ook onze kennis over immuunziekten. We weten nu ook beter
waar we moeten zoeken bij andere, mildere schimmelziekten, zoals
vaginale candida en schimmelnagels, waar miljoenen mensen last van
hebben." Bovendien kan nu, naast de anti-schimmeltherapie, ook gezocht
worden naar middelen die in het ziekteproces zelf ingrijpen.
Netea: "We weten nu dat bij deze patiënten interferon gamma niet wordt
aangemaakt. Dat interferon gamma is al op de markt voor andere
aandoeningen. Op dit moment zijn we aan het onderzoeken of patiënten
baat hebben bij dit middel. Zo leidt de ontdekking van het effect tot
een stroomversnelling in de behandeling."