Universiteit Leiden

Koningsmoord! Politieke tekenaars in dialoog met 17e-eeuwse collega's

De onthoofding van Karel I in 1649 riep veel protest op, ook in de Nederlandse Republiek. Op 30 juni promoveert Helmer Helmers op dit onderwerp. Tekenaars Joep Bertrams, Jos Collignon, TRIK, Siegfried Woldhek en columnist Bert Wagendorp herkenden de tijdgeest en droegen bij aan een bijzondere uitgave ter gelegenheid van Helmers' promotie.

Spindoctors en haatpredikers

De executie van een koning - in de ogen van velen een vorm van heiligschennis - zette destijds in heel Europa aan tot hevige politiek-religieuze debatten. Helmers vertelt het boeiende historische verhaal van de strijd die Engelse en Schotse spindoctors, haatpredikers en ambassadeurs voerden om de Nederlandse publieke opinie. Het Engelse koningshuis was het meest succesvol in het mobiliseren van steun: in talloze liedjes, prenten, gedichten, toneelstukken, traktaten en preken treurden Nederlanders, inclusief literaire grootheden als Huygens en Vondel, om de dood van de koning. Zij riepen op tot een heilige oorlog tegen de goddeloze koningsmoordenaars.

Geen republikeins landje

Belangrijke conclusie van Helmers' onderzoek: in tegenstelling tot het algemeen geaccepteerde beeld was de Republiek geenszins een gematigd, tolerant, republikeins eilandje van ware vrijheid in een absolutistisch Europa. Integendeel: de cultus die er rondom de koning ontstond, bouwde voort op diep gegraven, royalistische, conservatieve culturele patronen.

Opiniemakers van nu

De parallellen met de politieke cultuur en de politieke beeldvorming van tegenwoordig liggen voor het oprapen. Ze worden uitgelicht in een bibliofiele publicatie die ter gelegenheid van Helmers' promotie bij Atalanta Pers verschijnt. In Het zien gaat voor het zeggen. Een hedendaagse kijk op gebeurtenissen van lang geleden - een boek dat ook een kunstwerk is - geven prominente opiniemakers van nu hun visie op de Nederlandse reacties op de Engelse koningsmoord. Zo speelt Woldhek met de parallel die in de zeventiende eeuw tussen Karel en Christus werd gelegd. TRIK legt in zijn bijdrage een verband met de recente geschiedenis, door de impact van de executie te vergelijken met die van 9/11. In een afsluitende column bespreekt Bert Wagendorp de actualiteit van het zeventiende-eeuwse verhaal over de media, macht, manipulatie en de massa.