UMC St Radboud
Bill Gates steunt uniek project om malaria uit te roeien
13-07-2011
Malariamug
Epidemioloog UMC St Radboud ontvangt miljoen dollar
Teun Bousema van het UMC St Radboud heeft een miljoen dollar ontvangen
van de Bill & Melinda Gates Foundation. Met dit bedrag gaat hij een
nieuwe bestrijdingswijze van malaria onderzoeken, waarbij regionaal
heel selectief menselijke `malaria hotspots' worden opgespoord en
behandeld. Als regionale uitroeiing van malaria op die manier mogelijk
is, ontstaat een belangrijk nieuw wapen in de strijd tegen malaria.
Ieder jaar sterven ongeveer 750.000 Afrikaanse kinderen aan malaria.
Toch hebben niet alle kinderen dezelfde kans op deze dodelijke ziekte.
Er bestaan namelijk enorme verschillen om besmet te raken met malaria.
Die enorme verschillen vind je niet alleen tussen Afrikaanse landen
onderling en in de landen zelf. Ook tussen dorpen en zelfs ín dorpen
zijn de verschillen soms bijzonder groot.
Hotspots
Teun Bousema, epidemioloog in het UMC St Radboud, kwam op het idee om
die verschillen te gebruiken om malaria uit te roeien. "Als sommige
huishoudens vaker worden getroffen door malaria", zegt Bousema, "dan
zijn ze waarschijnlijk ook erg belangrijk voor de verdere verspreiding
van de ziekte. Mensen raken immers besmet door de beet van een
geïnfecteerde malariamug. Daarna zijn ze zelf weer een besmettingsbron
voor alle niet-geïnfecteerde muggen. Zo ontstaat een hotspot, waarin
menselijke superverspreiders veelvuldig nieuwe malariamuggen
infecteren."
Elimineer een aantal van dergelijke hotspots en de kans is groot dat je
op die manier de verspreiding van malaria in een veel groter gebied
vermindert of stopt. Zo roei je met minimale middelen malaria heel
gericht uit. Bousema: "Deze aanpak maakt malariabestrijding véél
effectiever in gebieden waar je niet iedereen kunt bereiken met
controlemaatregelen. Bovendien lijken in gebieden waar malaria bijna is
geëlimineerd juist die hardnekkige malaria hotspots de definitieve
uitroeiing te bemoeilijken."
Immuunprofiel
Bousema zag in 2008 zijn originele idee beloond door de Bill & Melinda
Gates Foundation met een Grand Challenge Exploration beurs. Met die
beurs zocht hij in vier dorpen in Tanzania en Mali naar concreet bewijs
voor zijn idee. Dat bewijs vond hij. Ongeveer tachtig procent van alle
ziektegevallen in die dorpen manifesteerde zich bij slechts twintig
procent van de kinderen. Ook de huishoudens van deze kinderen werden
bovenmatig blootgesteld aan malariamuggen. Verder deden ongeïnfecteerde
muggen in die betreffende huizen ook het vaakst hun eigen infectie op.
Hoewel deze vondsten aangeven dat de hypothese hout snijdt, geven ze
nog geen aanknopingspunten voor een gerichte aanpak van de malaria
hotspots. Want waar bevinden die hotspots zich precies? De huizen die
het dichtst bij een broedplaats voor muggen staan, zijn namelijk lang
niet altijd een hotspot.
Bousema: "Dat probleem hebben we opgelost door te kijken naar de
immuunrespons na blootstelling aan malaria. Na blootstelling maken
mensen antistoffen aan tegen onderdelen van de malariaparasiet. Mensen
die vaak zijn blootgesteld aan malaria maken sneller antistoffen aan.
Bovendien maken ze ook tegen meerdere onderdelen van de parasiet
antistoffen aan. We konden de hotspots dan ook zeer nauwkeurig
voorspellen door de snelheid waarmee mensen een combinatie van
antistoffen aanmaken geografisch in kaart te brengen. Ook in onbekende
gebieden zijn op basis van dergelijke immuunprofielen de hotspots
binnen enkele weken te vinden."
Regionaal malaria uitroeien
Op basis van dit onderzoek heeft de Bill & Melinda Gates Foundation een
Grand Challenge beurs aan Bousema toegekend van 1 miljoen dollar. Met
dit geld wordt de komende drie jaar een grootschalig onderzoek
uitgevoerd in Kenia en Mali, waaruit moet blijken dat het bestrijden
van malaria hotspots inderdaad leidt tot regionale uitroeiing. Lukt
dat, dan vormt deze Nijmeegse aanpak een belangrijk nieuw wapen in de
wereldwijde strijd tegen malaria.