Gepubliceerd op 13 juli 2011
Bewustzijn functioneert automatischer dan gedacht
Gepubliceerd op 13 juli 2011
Necker Kubus
Necker-kubus
Neurowetenschapper Tomas Knapen van de Universiteit van Amsterdam (UvA)
heeft de hersenprocessen rondom momenten waarop mensen veranderen van
gedachten met een fMRI-scanner in beeld gebracht. Dit nieuwe onderzoek
laat zien dat veranderingen van bewustzijnstoestand `automatischer'
gebeuren dan eerder gedacht. De UvA-onderzoeker deed zijn werk samen
met Jan Brascamp van Vanderbilt University en andere collega's in
Nederland, Australie en de Verenigde Staten. De resultaten zijn vandaag
gepubliceerd in The Journal of Neuroscience.
Ons bewustzijn ervaren we als een constante stroom van indrukken,
gedachten, plannen en acties. Onze hersenen zijn continu bezig met een
interpretatieproces van de informatie die binnenkomt via je ogen. We
veranderen regelmatig van interpretatie, bijvoorbeeld als je naar de
necker-kubus (zie afbeelding) kijkt. Kijkend naar het kruis in het
midden zie je in eerste instantie de ruimtelijke oriëntatie de ene kant
op. Na verloop van tijd verandert dat, en `flipt' je bewuste waarneming
van deze kubus om.
De onderzoekers wilden bekijken of zo'n flip automatisch plaatsvindt in
de visuele hersenen, of dat het juist een hogere-ordeproces is waarbij
mechanismen waar we controle over hebben, zoals aandacht, een grote rol
spelen. Knapen deed dit door met een fMRI-scanner te kijken naar de
hersenactiviteit rondom zo'n her-interpretatie.
Eerder dacht men dat de hogere-orde, aandacht-gerelateerde activiteit
zo'n herinterpretatie veroorzaakte, maar het onderzoek van Knapen en
collega's laat zien dat veel van deze activiteit waarschijnlijk slechts
een respons is op zo'n verandering. Zij maakten de flips na op het
scherm door middel van een zo natuurgetrouw mogelijke video-animatie
van de waarneming van de proefpersonen. Het bleek dat de
aandachtsprocessen in de hogere hersengebieden precies hetzelfde
reageren als tijdens een flip die in de hersenen zelf gegenereerd
wordt. Het lijkt er met de nieuwe resultaten dus op dat lagere
hersenprocessen de herinterpretatie autonoom in gang zetten.
Dat impliceert ook dat de bewustzijnsverandering zelf meer een basaler
proces is dan eerder werd gedacht - ons bewustzijn functioneert
'automatischer' dan we eerder dachten.
Publicatiegegevens
Tomas Knapen, Jan Brascamp, Joel Pearson, Raymond van Ee en Randolph
Blake. The role of frontal and parietal brain areas in bistable
perception. The Journal of Neuroscience (juli 2011).
Universiteit van Amsterdam