Preventief slikken van hiv-remmer(s) door hiv-negatieve partner reduceert
kans op infectie aanzienlijk
13-07-2011
-Twee grote internationale studies tonen aan dat PrEP als
preventiemiddel effectief is
-Vraagtekens bij praktische inzetbaarheid
Mensen die hiv-negatief zijn en dagelijks één of twee hiv-remmers
slikken worden extra beschermd tegen de overdacht van hiv. Dat blijkt
uit twee studies waarvan de resultaten vandaag bekend zijn gemaakt. Bij
vaginale seks wordt de kans op overdracht van hiv op een hiv-negatieve
partner 62 tot 73 procent kleiner als deze preventief hiv-remmers
slikt. Dit preventief slikken van hiv-remmers wordt ook wel PrEP
genoemd. Tot nu is er alleen een effect van PrEP aangetoond bij mannen
die seks hebben met mannen. Nu duidelijk is dat PrEP als
preventiemiddel ook bij vaginale seks gedeeltelijk effect heeft, kan
het in de toekomst eventueel ingezet kan worden naast andere
preventiemiddelen als condooms, microbicides en mannenbesnijdenis. Goed
nieuws dus voor vrouwen die geen condooms af kunnen dwingen. Toch
zitten er praktisch nog een hoop haken en ogen aan PrEP.
PrEP en niet PEP
PrEP moet niet verward worden met PEP (Post Exposure Profylaxe). PEP is
een kuur van hiv-remmers waarmee je het liefst binnen 24 uur na
blootstelling aan hiv start om te voorkomen dat het hiv-virus cellen
infecteert. PrEP is de afkorting van Pre-Exposure Profylaxe. PrEP
betekent dat iemand die hiv-negatief is hiv-remmers inneemt vóórdat hij
of zij in aanraking komt met het hiv-virus, om zo te voorkomen dat hij
of zij geïnfecteerd raakt.
PrEP ook gedeeltelijk effectief bij vaginale seks
Twee grote PrEP-onderzoeken hebben op 13 juli veelbelovende resultaten
gepresenteerd. De eerste studie heet de Partners Prep Study en is
uitgevoerd door onderzoekers van the University of Washington in
samenwerking met partners in Oeganda en Kenia. De studie is
gefinancierd door de Bill and Melinda Gates Foundation. Aan het
onderzoek deden 4.758 serodiscordante stellen mee. Dat wil zeggen,
stellen waarvan de ene partner hiv heeft en de ander niet. Eén groep
hiv-negatieve partners kreeg dagelijks de hiv-remmer tenofovir, een
tweede groep slikte Truvada - een combipil bestaande uit de hivremmers
tenofovir en emtricitabine, een derde groep kreeg een placebo. In
vergelijking met de placebogroep deden er zich 62 procent minder
hiv-infecties voor bij de groep hiv-negatieven die tenofovir slikten en
73 procent minder infecties bij hiv-negatieven die Truvada slikten. Op
10 juli j.l. besloot de Data Safety and Montitoring Board (DSMB) bij
een tussentijdse evaluatie dat de studie wegens overduidelijk succes
onmiddellijk gestopt diende te worden. De onderzoekers gaan er nu voor
zorgen dat de mensen in de placebogroep ook beschikking krijgen over de
hiv-remmers uit de studie. Een tweede studie werd uitgevoerd door het
Amerikaanse Centers for Disease Control (CDC) onder 1200 heteroseksuele
mannen en vrouwen in Botswana. Hieruit bleek dat Truvada-gebruikers in
vergelijking met de placebogroep 62.6 procent minder kans op een
hiv-infectie hadden. In beide studies kregen de deelnemers voorlichting
over veilig vrijen en werden er condooms verstrekt. Dankzij de twee
studies is voor het eerst aangetoond dat PrEP ook gedeeltelijk
effectief is bij vaginale seks. Vorig jaar toonde de iPrEx studie al
aan dat PrEP (samen met goede voorlichting en het gebruik van condooms)
bij homomannen voor 44 procent minder infecties zorgt.
Praktische inzetbaarheid PrEP
De grote vraag is of PrEP in de praktijk op grote schaal ingezet kan
worden. Janneke van der Wijgert, PrEP-deskundige van het AMC: In deze
trial moesten de deelnemers iedere dag een pil slikken. Vanwege
eventuele bijwerkingen van hiv-remmers en de kans dat er resistentie
ontstaat zal PrEP dus niet zomaar aan iedereen aangeboden worden.
Daarnaast is therapietrouw essentieel. In deze twee studies was die
gelukkig zeer hoog (97%). Dat komt zeer waarschijnlijk omdat er koppels
aan meededen. Omdat de hiv-negatieve partner weet dat de ander hiv
heeft zal hij of zij extra gemotiveerd zijn om iedere dag een
hiv-remmer te slikken. In een eerdere trial met PrEP onder vrouwen uit
de algemene populatie (die dus niet allemaal in een relatie zaten)
waren de deelneemsters niet allemaal op de hoogte van de hiv status van
hun partner(s) waardoor de therapietrouw waarschijnlijk lager was dan
in de twee studies die vandaag zijn gerapporteerd.
Zwangerschap en resistentiegevaar
Onduidelijk is of het slikken van PrEP de zwangerschap negatief
beïnvloedt. Er zijn nog geen aanwijzingen hiervoor, maar het is ook
niet geheel uitgesloten. Daarnaast is er het gevaar van resistentie.
Dit gebeurde bij een van de deelnemers van de studies, omdat deze
persoon niet hiv-negatief maar hiv-positief bleek te zijn. Als iemand
hiv-positief is en hij slikt maar een of twee hiv-remmers (in plaats
van drie of vier) dan is de kans op resistentievorming groot. Het geeft
maar aan hoe belangrijk het is dat iemand die PrEP slikt zeker weet dat
ie geen hiv heeft. Dat kan alleen maar als deze persoon zich dus
regelmatig laat testen. En dan nog is dit niet waterdicht, omdat iemand
tussen twee testen door hiv kan oplopen.
Hiv-remmers voor seropositieve partner of de hiv-negatieve partner?
Uit ander recent onderzoek blijkt dat de kans op overdracht van een
hiv-infectie met maar liefst 96% afneemt als binnen serodiscordante
stellen de hiv-positieve partner op tijd met hiv-remmers begint. Waar
kies je dan voor? Kies je voor hiv-remmers voor de hiv-positieve
partner of kies je voor hiv-remmers voor de hiv-negatieve partner? De
kans dat voor hiv-remmers voor hiv-positieven gekozen wordt ligt zeer
voor de hand, omdat we hiermee voorkomen dat mensen met hiv doodgaan en
tegelijkertijd - voor een groot deel- dat hun partners geïnfecteerd
raken. Janneke van der Wijgert van het AMC: Het is maar de vraag hoe
PrEP precies ingezet zal kunnen worden, maar het is mooi dat we nu
weten dat we over een extra preventiemiddel beschikken naast condooms,
microbiciden en mannenbesnijdenis. Wellicht dat artsen in de toekomst
PrEP aan zeer specifieke groepen zullen voorschrijven. Bijvoorbeeld aan
vrouwen die bij de seks geen condoom kunnen afdwingen of bij
serodiscordante koppels die geen condooms kunnen of willen gebruiken'.
Stichting Aids Fonds