Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties
Beperking aantal commissariaten 14 juli 2011 12:02
Op 31 mei jl. keurde de Eerste Kamer het wetsvoorstel tot wijziging van
boek 2 van het Burgerlijk Wetboek (download) goed. Het wetsvoorstel
bevat een amendement van het Tweede Kamerlid Irrgang. Dit amendement
bepaalt dat een persoon niet tot bestuurder of commissaris kan worden
benoemd bij een "grote" rechtspersoon wanneer hij al een maximum aantal
commissariaten vervult bij andere "grote" rechtspersonen.
Grote rechtspersonen
Het gaat hierbij om NV's, BV's en stichtingen die als "groot" worden
gekwalificeerd in de zin van het jaarrekeningenrecht. Dit is de
rechtspersoon die op twee opeenvolgende balansdata voldoet aan twee van
de volgende drie grenzen (art. 2:397 lid 1 BW):
* waarde activa: meer dan EUR 17,5 miljoen;
* netto-omzet (de term voor corporaties is bedrijfsopbrengsten): meer
dan
EUR 35 miljoen;
* gemiddeld aantal werknemers: 250 of meer.
Maximum aantal commissariaten
De wet stelt de volgende beperkingen ten aanzien van het aantal
commissariaten:
* Een COMMISSARIAAT mag worden gecombineerd met maximaal 4 andere
commissariaten bij andere grote rechtspersonen. Voorzitterschappen
tellen daarbij dubbel. Het maximum totaal aantal commissariaten
bedraagt 5.
* Een BESTUURSFUNCTIE mag worden gecombineerd met maximaal 2
commissariaten bij andere grote rechtspersonen. Niet toegestaan is
een combinatie met het voorzitterschap van de RvC van een andere
grote rechtspersoon.
Een benoeming in strijd met deze voorschriften is nietig.
Voor de vraag of het maximum aantal commissariaten is bereikt, blijven
buiten beschouwing:
* commissariaten bij niet-grote NV's, BV's en stichtingen;
* commissariaten bij groepsmaatschappijen van de grote
NV/BV/stichting, ook wanneer de groepsmaatschappij als "groot"
wordt gekwalificeerd (een groep bestaat wanneer sprake is van een
economische eenheid waarin rechtspersonen en vennootschappen
organisatorisch zijn verbonden (artikel 2:24b BW);
* aanstellingen tot adviseur of ambassadeur van een grote
NV/BV/stichting.
Reparatiewet voor toezichthoudende functies bij stichtingen
Tijdens de plenaire behandeling van het wetsvoorstel in de Eerste Kamer
kondigde minister Opstelten (Veiligheid en Justitie)
reparatiewetgeving aan van het amendement Irrgang voor wat betreft de
beperking van commissariaten bij stichtingen.
De Minister wil via deze reparatiewet een uitzondering maken voor
toezichthoudende functies bij stichtingen die primair zijn gericht op
bijvoorbeeld kerkelijke, charitatieve en culturele doelstellingen; deze
tellen niet mee voor het wettelijk toegestane aantal commissariaten.
Deze stichtingen hebben geen winststreven en dus geen onderneming, en
zijn op grond van wetgeving niet verplicht zijn om een jaarrekening op
te stellen.
De Minister verduidelijkte verder dat de beperking van commissariaten
bij stichtingen door de reparatiewet alleen geldt voor stichtingen die
verplicht onder het jaarrekeningenrecht vallen. Dat wil zeggen
stichtingen met een onderneming en stichtingen die op grond van
bijzondere wetgeving verplicht zijn om het jaarrekeningenrecht toe te
passen, zoals ziekenhuizen en woningbouwcorporaties.
Dit betekent dat toezichthoudende functies bij woningcorporaties en
ziekenhuizen die de rechtsvorm stichting hebben, meetellen voor het
wettelijk toegestane aantal commissariaten. Toezichthoudende functies
bij woningbouwverenigingen tellen niet mee.
Woon-zorgorganisaties
Voor zgn. woon-zorgcombinaties geldt geen uitzondering. Dit zijn
juridisch twee rechtspersonen waarvan het commissariaat van beiden
meetelt. Iemand die bijvoorbeeld voorzitter is van allebei de RvC's
heeft dan al 4 van de 5 wettelijk toegestane aantal commissariaten
ingevuld.
Evaluatie
De Minister zegde ook toe de wetswijziging - die hij per 1 januari 2012
en als dit niet lukt per 1 juli 2012 wil laten ingaan - binnen drie
jaar te evalueren. De VTW overlegt in dit kader met onder andere het
ministerie van BZK over de praktische uitwerking van de wetswijziging
en de consequenties voor het intern toezicht bij woningcorporaties.
Benoemingen vóór inwerkingtreding wet
De nieuwe regeling geldt alleen voor benoemingen en herbenoemingen tot
commissaris of bestuurder na de inwerkingtreding van de wet.
Benoemingen tot commissaris of bestuurder voorafgaand aan de
inwerkingtreding van de wet worden niet geraakt door de nieuwe
regeling. Dit betekent dat al benoemde personen in functie kunnen
blijven tot het einde van hun benoemingstermijn, ongeacht hun aantal
commissariaten.
Wanneer de benoeming tot commissaris of bestuurder na de
inwerkingtreding van de wet rechtsgeldig plaatsvindt bij een
niet-"grote" rechtspersoon en de rechtspersoon daarna op enig moment
als "groot" wordt gekwalificeerd, heeft dat geen gevolgen voor de
rechtsgeldigheid van die benoemingen.
Gevolgen nietigheid benoeming
Een besluit tot benoeming van een persoon tot lid van de raad van
commissarissen is nietig als de betrokkene het wettelijk toegestane
aantal commissariaten overschrijdt.
De nietigheid van het benoemingsbesluit betekent dat het rechtskracht
mist vanaf het moment dat het besluit genomen is en leidt er toe dat de
benoeming van de betrokkene hierdoor ongeldig wordt.
Het betekent nog niet dat daardoor ook de besluiten van de RvC en/of de
handelingen van de pseudo-commissaris geen rechtskracht hebben. Of dit
het geval is moet worden beoordeeld aan de hand van het Burgerlijk
Wetboek. Artikel 2:15 lid 1a BW bepaalt dat, besluiten van de RvC in
strijd met wettelijke of statutaire bepalingen die het tot stand komen
van besluiten regelen, vernietigbaar zijn. Artikel 3:36 BW beschermt
een derde tegen de schijn die is gewekt met verklaringen of
gedragingen.
Wat kunt u doen als RvC
Het is raadzaam om te onderzoeken of er binnen uw RvC commissarissen
zijn die per 1 januari 2012 het wettelijk toegestane aantal
commissariaten dreigen te overschrijden. Als dit het geval is, bespreek
dan met de betreffende commissarissen of dit gevolgen heeft voor zijn
of haar beschikbaarstelling voor herbenoeming. Bespreek vervolgens
binnen uw RvC of en welke actie nodig is om deze gevolgen te
ondervangen, zoals het werven van nieuwe commissarissen en/of het
inwerken van commissarissen op thema's/dossiers die door de eerder
vertrekkende commissarissen worden behartigd.
Verder dient bij nieuwe benoemingen helder te zijn dat de
kandidaat-commissaris het wettelijk aantal toegestane commissariaten
niet overschrijdt.
Ten slotte is het goed om extra aandacht te schenken aan de werving en
selectie van goede kandidaat-commissarissen nu de concurrentie met
andere maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven - waar
commissariaten in het algemeen beter worden betaald - toeneemt. En
hierbij de diversiteit binnen de RvC nog een onder de loep te nemen en
te bespreken.