Wageningen Universiteit en Researchcentrum
Persbericht Wageningen University
14 september 2011
http://www.wur.nl/NL/nieuwsagenda/nieuws/NES110914.htm
Internationale innovatie nodig voor efficiënter stikstofgebruik
Stikstof is een essentiële bouwstof van het leven. In de vorm van kunstmest heeft het grote voordelen gehad: zonder kunstmest was het niet mogelijk een groot deel van de sterk gegroeide wereldbevolking behoorlijk te voeden. Er is ook een keerzijde aan stikstof: de grote milieubelasting en daarmee schade aan de volksgezondheid en de invloed op het klimaat. Het is van het grootste belang de efficiëntie van het stikstofgebruik te verhogen en de krachten te bundelen voor internationale innovatie-inspanningen, zegt prof.dr.ir. Wim de Vries bij de aanvaarding op 15 september van het ambt als buitengewoon hoogleraar Integrale stikstofeffectmodellering aan Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR.
Stikstof is een onmisbare bouwsteen van bij de vorming van eiwitten en is onderdeel van ons RNA en DNA. De hoeveelheid stikstof die via natuurlijke binding van luchtstikstof voor planten beschikbaar komt, is echter niet voldoende om zoveel voedsel te produceren dat daarmee de huidige wereldbevolking kan worden gevoed. Mede dankzij de uitvinding van de chemische stikstofbinding in de vorm van kunstmest in 1909 is te verklaren dat de wereld in 1900 nog 1,6 miljard mensen telde en nu bijna 7 miljard, legt prof. De Vries uit in zijn inaugurele rede Nitrogen and Ecosystem Services, ChaNgES and ChalleNgES. Die uitvinding is naar zijn mening een zegen geweest voor de mensheid omdat kunstmestgebruik heeft geleid tot drie tot zes maal hogere gewasopbrengsten waardoor nu de helft van de wereldbevolking voldoende kan eten.
Keerzijde
Maar deze zegen heeft ook een grote keerzijde, betoogt De Vries. Van de geproduceerde stikstof komt maar twintig procent terecht in een vegetarische maaltijd en in geval van vlees is dat minder dan tien procent. De rest komt op een of andere wijze in het milieu en dat is schadelijk, voor de volksgezondheid, de natuur en het klimaat.
Verhoogde concentraties van stikstofoxiden in de lagere luchtlagen (de troposfeer), zorgen voor opbrengstverliezen tot circa 15 procent in de landbouw en naar schatting 21.000 vervroegde sterfgevallen in EU-lidstaten als gevolg van ademhalingsproblemen. Bovendien draagt het samen met ammoniak bij aan hogere concentraties van fijnstof waardoor de levensverwachting van de Europeaan tot 1 jaar afneemt. Daarentegen breken stikstofoxides in de hogere luchtlagen (stratosfeer) ozon juist af, met als gevolg een grotere kans op huidkanker door agressieve zonnestraling.
Hoge nitraatconcentraties in het drinkwater leiden eveneens tot gezondheidsproblemen. En in het oppervlaktewater leiden ze tot groei van giftige algen en in extreme gevallen tot zuurstofloze 'dode' zones. Stikstof in regen heeft geleid tot een afname van tien tot vijftien procent in diversiteit van plantensoorten en zo tot afname van ecosysteemdiensten als productiviteit en koolstofvastlegging. Als gevolg van al deze effecten liggen de totale kosten van stikstofeffecten tussen 70 en 230 miljard euro, of 150 tot 740 euro per Europese burger.
Innovatie
De omvang van het stikstofprobleem vraagt dringend om een wereldwijde aanpak gericht op efficiënter stikstofgebruik, stelt De Vries. Doel daarvan is tegelijkertijd de voedselproductie te verhogen en de milieubelasting te verminderen. Overmatig kunstmestgebruik moet worden beperkt en we kunnen denken aan precisiebemesting en het ontwikkelen van meer stikstofefficiënte gewassen. Stikstof kan ook worden hergebruikt, bijvoorbeeld door afval uit toiletten te recyclen. Ook zijn er al technieken beschikbaar die schadelijke stikstofverbindingen kunnen omzetten in onschadelijk luchtstikstof.
Tenslotte is het menselijk gedrag van groot belang. Daarbij gaat het vooral om een vermindering van de voedselverspilling en van de overconsumptie van dierlijke eiwitten. Dit dringt des te meer gezien de te verwachten toename van de vleesconsumptie in bijvoorbeeld landen als China en India.
De aandacht voor oplossingen door geïntegreerd stikstofbeheer is echter nog beperkt meent De Vries. Hij pleit daarom voor een internationaal stikstof-innovatietraject, gericht op maatregelen om de voedselproductie te verbeteren, gelijktijdig met het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid, bescherming van de kwaliteit van lucht en water en bestrijding van de klimaatverandering. Daarbij kan Wageningen UR een grote rol spelen. En dat moet ook, vindt hij.