Ingezonden persbericht


Vanavond in EenVandaag:

Proefproces Wakker Dier tegen Wageningen Universiteit

Reclameregels worden ontdoken met 'wetenschap'

Rapport 'de wetenschap als reclamebureau': http://bit.ly/qaRBsV Klachtschrift proefproces: http://bit.ly/oYYq9a

Amsterdam, 14 september 2011; Stichting Wakker Dier is vandaag een proefproces gestart bij de Reclame Code Commissie tegen Wageningen University & Research centre (WUR). In een persbericht en artikel van de WUR, over onderzoek dat betaald werd door de zuivelindustrie, staan diverse gezondheidsclaims die feitelijk onjuist zijn. De WUR stelt zich hierin buitensporig reclamesk op, meer nog dan een reclamebureau. In reclames zijn de gebruikte claims namelijk al lang verboden. Deze misleiding staat niet op zich. Uit het rapport 'de wetenschap als reclamebureau' van Wakker Dier blijkt dat de zuivelindustrie ondertussen haar invloed heeft op vele lagen van de WUR. Wakker Dier wil met het proefproces bewerkstelligen dat openbare berichtgeving over de resultaten van wetenschappelijk onderzoek voortaan ook moet voldoen aan de regels van de Reclame Code Commissie, die misleiding moeten voorkomen. Als Wakker Dier in het ge lijk wordt gesteld, heeft dit grote gevolgen voor de communicatie rond gesponsord wetenschappelijk onderzoek. Universiteiten en andere onderzoeksinstituten kunnen zich dan niet meer gedragen als veredeld reclamebureau voor de betalende opdrachtgever van het onderzoek. Ongeveer een kwart van alle inkomsten van universiteiten komt van commerciële partijen.

De casus: het onderzoek
De meeste zuivelproducten bevatten, naast een aantal gezonde stoffen, veel verzadigde vetten. Er wordt daarom aanbevolen niet teveel (vette) zuivel te consumeren, mede om hart- en vaatziekten te voorkomen. Om die reden is kaas ook uit het plaatje van de 'Schijf van Vijf' van het Voedingscentrum verdwenen. Deze ontwikkeling is de zuivelindustrie een doorn in het oog. Het Global Dairy Platform (het samenwerkingsverband van de zuivelindustrie, met o.a. Campina, Nestlé, Danone, Kraft) besloot daarom in 2008 dat het neutraliseren van het negatieve imago van melkvet dé topprioriteit werd. Onderzoeken werden ingezet. De zuivelindustrie (NZO) betaalde de WUR voor onderzoek naar de relatie tussen zuivelconsumptie en hart- en vaatziekten, volksziekte nr. 1 bij vrouwen. Er werd voor een meta-analyse gekozen. Zowel bij melkonderzoek als bij meta-analyses bleek eerder dat door een belangenpartij gefinancierd onderzoek vaker gunstiger resultaten geeft (CEG, 2009). De onderzoekers vonden een bot erzachte relatie en concludeerden in hun wetenschappelijke publicatie dan ook: "Milk and dairy products cannot be recommended to benefit CVD health outcomes on the basis of this dose-response meta-analysis." (CVD: hart- en vaatziekten) Ondanks deze expliciete waarschuwing werd een persbericht uitgebracht onder de titel 'Melk goed tegen hart- en vaatziekten - Joris Driepinter had toch gelijk' en daarna volgde een artikel in Wageningen World (pg8) onder de kop 'Joris Driepinter voorkomt hartziekten' . De berichten sluiten perfect aan op de lopende reclamecampagne van de zuivelsector waarin Joris Driepinter centraal staat. De berichten staan echter bol van feitelijke onjuistheden en valse gezondheidsclaims. Een reclamebureau had het zo bont nooit durven maken. De artikelen hadden het schijnbaar beoogde effect: veel kranten, websites en TV namen de claims kritiekloos over.

De casus: de klacht
Dergelijke gezondheidsclaims zijn in reclame al tijdenlang streng verboden op basis van de Nederlandse Reclame Code, de Reclamecode voor Voedingsmiddelen (RVV) en de EU Verordening 1924/2006 ("Claimsverordening"). Deze reclameregels bepalen dat in reclames alleen bewezen gezondheidseffecten mogen worden geclaimd. Wetenschappers van de Europese Commissie (EFSA) bepalen welke claims zijn toegestaan. Dat melk goed is tegen hart- en vaatziekten, hoort hier zeker niet bij. Integendeel, de WHO publiceerde zelfs dat de stimulering van o.a. melkconsumptie in de EU juist naar schatting duizenden doden door hartziekten veroorzaakt . Sinds 1 januari 2011 is de Reclame Code gewijzigd. De definitie van reclame is verbreed. Ook aanprijzing van goederen door derden valt sindsdien onder de definitie. Hierdoor lijken ook publicaties van bijvoorbeeld WUR ten behoeve van de financier van het onderzoek (i.e. de zuivelindustrie) onder de Reclame Code te vallen. Het proefproces van Wakker Dier zal hier uitsluitsel over geven en gevolgen hebben voor berichtgeving over gesponsorde onderzoeken.

De innige band tussen WUR en de zuivel(industrie)
De zuivelindustrie heeft zich afgelopen decennium in alle lagen (commercieel) verbonden met Wageningen Universiteit. Met de International Dairy School Wageningen heeft de NZO sinds 2005 een dependance binnen de universiteit. Het nieuwe onderzoeks- en ontwikkelingscentrum van FrieslandCampina voor 350 werknemers, verrijst binnenkort op het campusterrein van de universiteit . Drie Wageningse bijzonder hoogleraren staan dit jaar op de loonlijst van NZO. Zij symboliseren de sterke verwevenheid tussen wetenschap en zuivelsector. Diverse recente publicaties van de WUR sluiten naadloos aan bij de agenda van de internationale zuivelindustrie, verenigd in het Global Dairy Platform (GDP). Hierin zitten, naast bijvoorbeeld FrieslandCampina, Danone en Nestlé, ook twee hoogleraren van de WUR. GDP stelde in 2008 als prioriteit dat het negatieve imago van melkvet moest worden verbeterd
. WUR kopte twee jaar later in een zeer suggestief persbericht vol feitelijke onjuistheden, dat 'melk goed (is) tegen hart- en vaatziekten' . Professor M. Katan sprak hieraan voorafgaand al beangstigend voorspellende woorden : 'De zuivelindustrie heeft goede relaties met wetenschappers, en die kunnen zonder probleem studies en publicaties leveren waar het imago van melkvet mee kan worden opgekrikt '. Onlangs concludeerde bekroond wetenschapsjournalist Hans van Maanen, na het lezen van een discutabel onderzoek van WUR over zuivel-bacteriedrankjes (betaald door FrieslandCampina) "Brutaler zie je ze zelden" en cynisch "Ach, Wageningse wetenschap - is er iets wat ze niet kan?"

Wetenschap en commercie: steeds inniger
Ondanks ferme waarschuwingen van o.a. KNAW over wetenschappelijke integriteit, lijken universiteiten slechts mondjesmaat te werken aan waarborging van de eigen integriteit. Nog steeds geven universiteiten geen volledige transparantie over externe financiering en nevenwerkzaamheden van onderzoekers. De invoering van het vrijblijvende landelijke register met nevenwerkzaamheden is er door tegenwerking van de universiteiten nooit gekomen. Ook de toezegging van de universiteiten om via hun website op de persoonlijke profielpagina's van hoogleraren en onderzoekers melding te maken van alle relevante nevenfuncties en sponsoring, is nog steeds onvoldoende waar gemaakt. De KNAW waarschuwt voor een te grote afhankelijkheid van commercie. De overheidsfinanciering daalde met 18% tussen 1995-2007 terwijl de derde geldstroom enorm toe nam. Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) waarschuwt voor 'crowding out' en 'marktfalen'. Vooral voor het bedrijfsleven interessante onderzoeken worden ui tgevoerd, ten koste van onderzoek dat voor de volksgezondheid relevant kan zijn. Het resultaat: onderzoek dat gefinancierd is door een commerciële partij, geeft 4 tot 8 keer vaker een gunstige uitkomst. Verschillende onderzoekers waarschuwen voor het effect: onheuse beïnvloeding van overheid, voedingsrichtlijnen en de publieke opinie, mogelijk ten koste van de volksgezondheid.

Einde persbericht