Amsterdam, 20 september 2011
Zicht op nieuwe behandeling hersenvliesontsteking
Onderzoek onder leiding van neuroloog dr. Diederik van de Beek van het AMC heeft een nieuwe therapie tegen bacteriële hersenvliesontsteking dichterbij gebracht. Bij behandeling in muizen met een bestaand medicijn bleken geen van de dieren te overlijden na een besmetting met de pneumokok-bacterie. Dit staat in een publicatie in the Journal of Clinical Investigation.
Een onderzoek bij mensen is nog maar een klein stapje weg, zegt Diederik van de Beek. Het middel dat muizen geneest, is in een iets andere vorm toegelaten voor mensen maar dan voor een andere aandoening. 'De fabrikant van dat middel wil het niet afstaan voor onderzoek bij patiënten met hersenvliesontsteking. Spijtig', aldus de onderzoeker.
Vooral bij besmetting met pneumokokken, ongeveer 70 procent van de gevallen, kan een bacteriële hersenvliesontsteking fataal aflopen. Een kwart van die patiënten overlijdt en van de overlevenden houdt ongeveer de helft ernstige restverschijnselen zoals verlamming, spraakproblemen of cognitieve beperkingen. De ziekte eist in Nederland jaarlijks veertig levens en een veelvoud herstelt niet volledig.
Het landelijk onderzoek van Van de Beek richtte zich op de typering van de genetische component in het afweersysteem (complement factor 5) van de patiënten die de ziekte niet overleven. Vervolgens is bij die patiënten in het hersenvocht een bepaalde component gevonden die de ontsteking aanjaagt. Toen dat was gevonden, zijn muizen met hersenvliesontsteking met antilichamen voor die aanjager behandeld in combinatie met antibiotica. 'Alle muizen overleefden', zegt Van de Beek.
Op zichzelf al een mooie uitkomst. Maar het is nog mooier: er blijkt een medicijn te bestaan dat de ontstekingsbevorderende component neutraliseert. Het middel met de stofnaam eculizumab van de Amerikaanse firma Alexion is nu alleen nog toegelaten voor de behandeling van een zeldzame vorm van bloedarmoede. 'Meestal vind je de ziekmakende component en dan is het nog een lange speurtocht naar de stof die effectief en veilig is. Maar die is er al. Toen ik daar achter kwam, dacht ik dat we de ziekte veel beter konden behandelen', zegt Van de Beek. 'Jammer dat er nog hobbels zijn voordat we echt goede experimenten met het medicijn kunnen gaan doen.'
Als Van de Beek de stof mag gebruiken voor een proef bij patiënten, verwacht hij ongeveer vier jaar nodig te hebben om uitsluitsel te krijgen of het medicijn bij patiënten met hersenvliesontsteking voldoet. Hij is optimistisch over de uitkomst van het experiment, dat hij vooralsnog niet kan uitvoeren. 'Ik schat de kans hoog in dat het medicijn werkelijk effectief is tegen de dodelijke vorm van meningitis.'
Noot voor de redactie (
Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam