Geen grote verrassingen voor OS in Miljoenennota
Uit de Miljoenennota en Rijksbegroting 2012 die donderdag 15 september
openbaar werden, blijkt dat de geplande bezuinigingen op
ontwikkelings-samenwerking voor 2012 inderdaad ruim 900 miljoen euro
bedragen. Specifiek gaat het om een bezuiniging van 1,3 miljard euro
minus ruim 300 miljoen aan investeringen.
Deze bezuinigingen vormen onderdeel van het grote pakket bezuinigingen
uit het regeerakkoord. De posten waarop bezuinigd wordt, zijn al eerder
aangekondigd door staatssecretaris Internationale Samenwerking Knapen
in de Basisbrief Ontwikkelingssamenwerking (2010) en de Focusbrief
Ontwikkelingssamenwerking (2011). Geen grote verrassingen dus. Zoals
verwacht wordt er voor de speerpunten van staatssecretaris Knapen en
minister van Buitenlandse Zaken Rosenthal, namelijk het beheer van
mondiale publieke goederen en de rol van de private sector, ten
opzichte van 2011 wel meer geld uitgetrokken.
Meer doen met minder
Allereerst is er minder geld beschikbaar doordat het kabinet heeft
afgesproken niet langer 0,8% (0,75% in 2011), maar 0,7% van het Bruto
Nationaal Product (BNP) beschikbaar te stellen voor
ontwikkelingssamenwerking (ODA). Binnen dit zogenaamde ODA-budget,
wordt een aantal zaken geschaard die eerder additioneel waren aan het
budget, zoals adaptatie aan klimaatverandering. Tot slot is het
beschikbare budget nog verder gekrompen als gevolg van het dalen van
het BNP.
Minder partnerlanden en korting op sociale sectoren
Een groot deel van de bezuinigingen komt voort uit het besluit van
staatssecretaris Knapen om het aantal partnerlanden terug te brengen
van 33 naar 15. Op onderwijs in ontwikkelingslanden wordt bijna 100
miljoen bezuinigd, van 334 miljoen in 2011 naar ruim 238 miljoen in
2012. Dit komt onder andere omdat Nederland de onderwijsprogrammas in
een aantal ex-partnerlanden volledig afbouwt. Ook het budget van het
internationaal onderwijsprogramma wordt verlaagd.
Binnen het thema Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten voor
iedereen en een halt aan de verspreiding van hiv/aids wordt ongeveer 34
miljoen bezuinigd. Dit wordt mede veroorzaakt doordat de bijdragen aan
multilaterale organisaties zoals de UNFPA, UNAIDS en de
Wereldgezondheidsorganisatie worden verlaagd. Daarnaast wordt er
bezuinigd op de versterking van het maatschappelijk middenveld in
ontwikkelingslanden (van 539 miljoen euro in 2011 naar 473 miljoen euro
in 2012) en op humanitaire hulp (van 250 miljoen euro in 2011 naar 219
miljoen in 2012).
Meer geld voor productieve sectoren
De Nederlandse regering zet in op vier speerpunten die aansluiten bij
internationale prioriteiten zoals millenniumdoelen en het beheer van
mondiale publieke goederen. Deze punten zijn: veiligheid en rechtsorde,
voedselzekerheid, water en seksuele en reproductieve gezondheid en
rechten. Naar deze themas zal meer aandacht en geld worden besteed in
2012. In sommige gevallen gaat de intensivering van het budget per
thema wel gepaard met bezuinigingen op subthemas daarbinnen; zo worden
de uitgaven voor vrede en veiligheid met ruim 63 miljoen euro
opgehoogd, maar wordt daarbinnen wel bezuinigd op het thema goed
bestuur.
Het budget voor seksuele reproductieve gezondheid en rechten wordt
geïntensiveerd, maar binnen deze begrotingspost wordt wel bezuinigd op
het subthema hiv/aids. De financiële inspanningen ten aanzien van
milieu en water nemen toe, terwijl wordt bezuinigd op milieu en
klimaat. Bij de prioritering van de themas landbouw en voedselzekerheid
gaat extra budget naar de rol van het bedrijfsleven. Tot slot wordt
meer geïnvesteerd in de ontwikkeling van de private sector in
ontwikkelingslanden.
Nederlands belang centraal
Meer dan voorgaande jaren staan de belangen van Nederland en
Nederlanders centraal in het huidige buitenlandbeleid. De doelen van
het beleid worden geclusterd in drie pijlers: veiligheid, welvaart en
vrijheid. De noodzaak voor Europese samenwerking ten behoeve van het
belang van Nederland wordt hierbij sterkt benadrukt.
De Memorie van Toelichting (de begeleidende tekst bij de Buitenlandse
Zaken begroting) stelt dat: Samenwerking, in het bijzonder via de
Europese Unie, is meer dan ooit nodig als antwoord op
grensoverschrijdende uitdagingen. Opvallend is ook dat er expliciet
aangegeven wordt dat er geïnvesteerd wordt in de relatie met Israël,
onder andere via het opzetten van een Nederlands-Israelische
samenwerkingsraad. Binnen de Nederlandse diplomatie wordt grotere
nadruk gelegd op economische belangen en ontwikkelingen: er is sprake
van een verschuiving van politieke diplomatie naar economische
diplomatie.
Mondiaal burgerschap
Ten aanzien van mondiaal burgerschap presenteert de Memorie van
Toelichting de volgende doelstelling: 'In Nederland versterking van de
mondiale dimensie van burgerschap door kennis en advies ter beschikking
te stellen. Verbinding met burgerschap op nationaal niveau en een
betere aansluiting op de bredere context van internationale en
ontwikkelingssamenwerking (MvT BuZa, pagina 85-86).' Er wordt hier
verder niet ingegaan op het verband tussen mondiaal burgerschap en
internationale samenwerking.
Het versterken van de mondiale dimensie van burgerschap is overigens
niet alleen voorbehouden aan het ministerie van Buitenlandse Zaken. De
begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap stelt
dat het in de huidige samenleving van belang is dat burgers
gestimuleerd worden om een zeker mondiaal bewustzijn te ontwikkelen: De
mondialisering van de samenleving neemt op tal van terreinen steeds
meer toe. Dat vergt zeker in een «open» land als Nederland dat de
burger van de toekomst steeds meer een internationale oriëntatie
meekrijgt en zelf ook internationale competenties ontwikkelt. Daarbij
gaat het om kennis en vaardigheden en een open attitude die nodig zijn
om in een internationale omgeving te leven en te werken (MvT OC&W,
pagina 50).
Visies experts
Op de website van ViceVersa, het vakblad over
ontwikkelingssamenwerking, presenteert Paul van den Berg (politiek
adviseur van Cordaid) een analyse van de Memorie van Toelichting van
Buitenlandse Zaken.
Visies van andere experts, zoals Paul Hoebink en Ton Dietz, zullen op
korte termijn ook op deze website te vinden zijn.
Meer lezen?
De Miljoenennota 2012
De Rijksbegroting 2012
De HGIS-nota (de begroting waarin de buitenlandactiviteiten van
verschillende ministeries gebundeld zijn).
* » Lees verder: de feiten op een rij