Rijksoverheid
Dag Herdenken Geweldslachtoffers, onthulling Muur tegen Geweld
Toespraak | 24-09-2011
Toespraak door staatssecretaris Teeven ter gelegenheid van de Dag
Herdenken Geweldslachtoffers en de onthulling van de Muur tegen
Geweld''. De Wijk (Drenthe), zaterdag 24 september 2011
Majesteit, dames en heren,
Indrukwekkend - dat is het eerste woord dat bij me opkomt, als ik denk
aan alles wat ik hier vandaag al heb mogen horen, zien en meemaken. Wat
tien jaar geleden, in Leeuwarden, bescheiden begon onder de naam Dag
Tegen Geweld, is inmiddels uitgegroeid tot een niet meer weg te denken,
betekenisvolle en zeer gewaardeerde ceremonie, die tal van nabestaanden
van geweldsslachtoffers jaarlijks steun en troost biedt. En dit jaar,
hier in gemeente de Wolden, komt er opnieuw een waardevol element bij:
dit prachtige monument "Het Onbevattelijke". Dit monument `belichaamt'
verdriet, herinneringen - zeer dierbare herinneringen - hoop,
verwachtingen. En daarmee ben je er nog niet.
Ook hier past slechts één woord: indrukwekkend. Het monument, met zijn
dikke muren, doet denken aan de verdedigingswerken die in de
middeleeuwen elke stad van betekenis omringden en die de burgers
beschermden tegen de vijand van buiten. Het roept ook associaties op
met die andere machtige bouwwerken die de Nederlandse burger nu al
eeuwen beschermen, onze dijken. Zoals stevige dijken en kademuren bij
storm en ontij de geweldige kracht van het water weerstaan, zo moet dit
monument een niet in te nemen dam opwerpen tegen het geweld in de
samenleving. Geweld waar velen van u bittere herinneringen aan hebben;
herinneringen die u vervullen met woede en intens verdriet om uw
dierbaren. Herinneringen tenslotte die u ook opzadelen met tal van
vragen: hoe is het mogelijk dat mijn dierbare slachtoffer is geworden
van het zinloze geweld? Waarom? Vragen die - in mijn ogen - een
treffende weerspiegeling vinden in de krullen en "open einden" van dit
indrukwekkende monument.
Aan deze "Muur tegen Geweld" - en het fundament waarop ze rust - is
bijna een jaar gewerkt. Duizenden en duizenden stenen zijn er - stuk
voor stuk en met de hand - in verwerkt. Ook daarin zie ik een zekere
symboliek - en wel met het slachtofferbeleid.
Met de Wet Versterking Positie Slachtoffers die 1 januari is ingegaan
hebben we een stevig fundament gelegd, om de positie van slachtoffers
en nabestaanden daadwerkelijk te versterken. Op dat fundament bouwen we
thans verder - steen voor steen - aan een solide bouwwerk, dat hun
belangen garandeert en beschermt. Dat gaat stap voor stap, al gaat het
voor sommigen niet snel genoeg.
De contouren van dit bouwwerk werden tijdens de bouw steeds beter
zichtbaar. Die ronde stevige muur daar - stond eerst in de steigers -
dat zijn de wetsvoorstellen die op dit moment in de maak zijn, of
binnenkort in werking treden:
* Zo willen we komen tot uitbreiding van het wettelijk spreekrecht,
dat al enkele jaren voor slachtoffers en nabestaanden zijn grote
waarde heeft bewezen. Een slachtoffer dat - fysiek of geestelijk -
niet in staat is om in de rechtszaal het woord te voeren, kan zich
straks laten vertegenwoordigen door een ander. Is het slachtoffer
overleden, dan krijgen meerdere nabestaanden de mogelijkheid om op
de zitting te spreken.
* Op 1 januari 2012 treedt de uitbreiding van de Wet Schadefonds
Geweldsmisdrijven in werking. Nu is het nog zo dat nabestaanden van
slachtoffers van ernstige geweldsmisdrijven alleen in aanmerking
komen voor vergoeding van de materiële kosten, bijvoorbeeld voor de
begrafenis of gederfde inkomsten voor levensonderhoud. Met ingang
van het nieuwe jaar kunnen nabestaanden ook een vergoeding krijgen
voor de geleden immateriële schade, zoals smartengeld en de kosten
voor een therapie. Deze uitbreiding geldt voor nabestaanden die
schade hebben die het gevolg is van een geweldsmisdrijf die
gepleegd is na de inwerkingtreding van de wet.
* En dankzij een wijziging van de Wet op de rechtsbijstand krijgen
straks ook de directe nabestaanden van slachtoffers van
levensdelicten recht op gratis rechtsbijstand.
Ook aan een andere versterking, de schadevergoeding, "metselen" we nog
druk verder. Welnu, begin deze maand, op 1 september, is de
voorschotregeling voor slachtoffers van geweld- en zedenmisdrijven
daadwerkelijk van kracht gegaan: heeft de dader na acht maanden nog
steeds de schadevergoedingsmaatregel niet (geheel) betaald, dan keert
de overheid het nog resterende bedrag uit aan het slachtoffer. En
natuurlijk verhaalt de overheid uiteindelijk alle kosten weer op de
dader.
Deze voorschotregeling geldt alleen voor slachtoffers en nabestaanden
van wie "hun" dader onherroepelijk is veroordeeld na 1 januari van dit
jaar. Ik weet dat voor velen van u hier aanwezig, deze
voorschotregeling te laat komt. U wacht, soms al vele jaren, op het
geld van de dader, op geld waar u recht op heeft. Soms komt dat met
kleine beetjes, elke maand een tientje, soms komt het helemaal niet. Ik
ken een aantal voorbeelden van zeer schrijnende situaties. Om die reden
heb ik besloten een aparte regeling te treffen voor nog openstaande
schadevergoedingsmaatregelen van vóór 1 januari 2011, zodat u niet
langer hoeft te wachten op het geld dat de dader u verschuldigd is. U
zult daarvoor nog heel even geduld moeten hebben - het kost nu eenmaal
tijd om de regeling voor te bereiden - maar ik wilde u dit nieuws, op
deze belangrijke dag, niet onthouden.
Verder is er een wetsvoorstel in de maak dat alle daders, ongeacht het
gepleegde delict, verplicht een vast bedrag te betalen aan de overheid,
als bijdrage aan het slachtofferbeleid. Zo draagt elke dader óók
financieel bij aan de verdere verbetering van de dienstverlening aan
het slachtoffer. Ook u hebt daar, als direct betrokkene, belang bij.
En dan die derde versteviging, waaraan we nog elke dag nijver bouwen,
met stenen, troffel en mortel: de bejegening.
* Dat betekent allereerst een correcte, begripvolle benadering van
het slachtoffer door de politie, de officier van justitie en de
rechter. Zo is er op dit moment een "modelregeling" in de maak bij
de rechtbanken, met voorschriften voor een goede ontvangst van het
slachtoffer - of nabestaanden - door de bode en begeleiding rond de
zitting. Want het moet natuurlijk niet zo zijn dat je als
slachtoffer of nabestaande bij binnenkomst op de rechtbank meteen
geconfronteerd wordt met de familie van de dader. Zoiets kan voor
het slachtoffer een extra belasting betekenen.
* Na de succesvolle introductie van casemanagers voor nabestaanden,
loopt er bij Slachtofferhulp Nederland momenteel ook een proef met
speciale casemanagers voor slachtoffers van ernstige gewelds- en
zedendelicten, die nauw samenwerken met de familierechercheurs.
* En tot slot - en dat is misschien nog wel de lastigste opgave -
zijn we druk bezig een cultuurverandering tot stand te brengen bij
alle partners in de strafrechtketen. Dus politie, OM, rechtbank,
reclassering, raad voor de kinderbescherming en de justitiële
inrichtingen. Ik wil bereiken dat het voor hun medewerkers
vanzelfsprekend is dat zij zich in hun activiteiten afvragen "Wat
betekent dat voor het slachtoffer?". Zo ben ik op dit moment
bijvoorbeeld in overleg met tbs klinieken om bij de verlofaanvragen
van tbs gestelden de slachtofferonderzoeken meer gestandaardiseerd
uit te laten voeren. En zo zijn er meer momenten, ook bij andere
organisaties, waar telkens ook het belang van het slachtoffer moet
worden meegewogen. Dat is een ambitieus en lastig traject, dat méér
vergt dan het omzetten van een knop tussen de oren. Maar áls het
lukt, is er opnieuw veel gewonnen en komen slachtoffer en
nabestaanden hopelijk niet meer voor onaangename verrassingen te
staan.
Majesteit, dames en heren, ik ga afronden. We gaan zo meteen over tot
de officiële onthulling van dit indrukwekkende monument. Ik hoop van
harte dat u zich, als slachtoffer of nabestaande, bij elk bezoek aan
deze Muur tegen Geweld gesterkt én beschermd weet. Niet alleen door dit
solide bouwwerk zelf, maar ook door de symboliek er achter: een stevig
en solide slachtofferbeleid, dat slachtoffers én nabestaanden alle
steun en bijstand biedt, die ze in hun moeilijke situatie hard nodig
hebben.
Ik heb zeer veel bewondering en waardering voor de inzet van de
lotgenotenorganisaties. Zij voorzien in een luisterend oor, steun en
daadwerkelijke hulp voor hen die getroffen zijn door grof geweld.
Lotgenotenorganisaties houden de overheid en andere hulpverleners
scherp.
En dan is nu het moment aangebroken, waarop we de Muur tegen Geweld,
"Het Onbevattelijke", officieel gaan onthullen. Dat zullen we doen door
met een kleine delegatie als eersten langs het monument te lopen.
Hare Majesteit, de heer Dirk Guichelaar, voorzitter van de Stichting
Muur tegen Geweld en de nabestaanden van de slachtoffers, mag ik u
verzoeken naar voren te komen, om gezamenlijk de openingshandeling te
verrichten.