Ongekende Ozonafbraak boven de Noordpool in 2011
3 oktober 2011 - Boven de Noordpool was afgelopen winter en voorjaar
sprake van een ongekende afbraak van de beschermende ozonlaag. Dat
meldt het wetenschappelijke tijdschrift Nature in een artiel dat deze
week is verschenen. De opmerkelijke ozonafbraak is veroorzaakt door een
ongewoon lange periode van extreem lage temperaturen in de stratosfeer.
Metingen van de ozonlaag door het Ozone Monitoring Instrument OMI van
26 maart 2011 en 26 maart 2010. Uit de afbeeldingen is duidelijk
zichtbaar waar het gebied met ozon afbraak zich bevindt. De afbeelding
van 2011 laat ook het belang voor Europa zien. Het gebied met lage ozon
bevindt zich op deze dag boven Scandinavië (Bron: KNMI)
Metingen van de ozonlaag door het Ozone Monitoring Instrument OMI van
26 maart 2011 en 26 maart 2010. Uit de afbeeldingen is duidelijk
zichtbaar waar het gebied met ozon afbraak zich bevindt. De afbeelding
van 2011 laat ook het belang voor Europa zien. Het gebied met lage ozon
bevindt zich op deze dag boven Scandinavië (Bron: KNMI)
De ozonlaag bevindt zich op 20 tot 35 km hoogte en beschermt het leven
op aarde tegen schadelijke ultraviolette straling. Aan de publicatie is
meegewerkt door onderzoekers van het KNMI en de TU Delft en is deels
gebaseerd op metingen van het Nederlands-Finse Ozone Monitoring
Instrument OMI aan boord van de NASA Aura satelliet.
De conclusie van deze internationale studie is dat de ozonafbraak boven
de Noordpool in 2011 vergelijkbaar is met de ozonafbraak in bepaalde
jaren boven de Zuidpool. Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw
ontstaat er boven de Zuidpool elk jaar in september een gat in de
ozonlaag. Alhoewel de ozonafbraak vergelijkbaar was, was de
ozonconcentratie boven de Noordpool in 2011 wel hoger dan in typische
Zuidpool omstandigheden. Dit komt doordat ozonconcentraties aan het
begin van de winter boven de Noordpool hoger zijn dan boven de
Zuidpool. Het gebied met lage ozon concentraties boven de Noordpool kan
over dicht bevolkte gebieden in Europa komen en een hoge dosis
ultraviolette straling veroorzaken.
Het ozongat boven de Zuidpool ontstaat wanneer bij extreem koude
omstandigheden door de mens geproduceerde chemicaliën omgezet worden in
vormen die ozon vernietigen. Dezelfde processen komen elke winter op de
Noordpool, maar door de warmere omstandigheden in vergelijking met de
Zuidpool is de hoeveelheid ozonafbraak boven het Noordpoolgebied in de
meeste jaren veel kleiner. In 2011 was de koude periode boven het
Noordpoolgebied echter 30 dagen langer dan in enig andere winter, dat
leidde tot een ongekende afbraak van ozon boven de Noordpool. Verdere
studie moet uitwijzen waardoor deze koude periode is veroorzaakt.
De uitstoot van ozonafbrekende stoffen is sterk afgenomen door de
regulering in het Montreal Protocol in 1989. De lange verblijftijd van
ozonafbrekende stoffen in de atmosfeer betekent dat het gat in de
ozonlaag boven de Zuidpool, en de mogelijkheid van grootschalige
ozonafbraak boven de Noordpool, nog tientallen jaren zullen blijven
bestaan.
Eerste uitgave: 03-10-11
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut