VU medisch centrum
Artsen filosoferen over de dood
19 oktober 2011
Zoals de onlangs overleden Apple-voorman Steve Jobs al zei: "Iedereen
wil naar de hemel, maar niemand wil dood." Tegelijkertijd gaf hij aan
dat de dood een noodzakelijke voorwaarde is voor vernieuwing en daarmee
een positief aspect van de natuur. Ook de geneeskunde bevindt zich in
een voortdurende spanning met de dood, stelt Eric Ettema van
Metamedica, in zijn inleiding van het boek Filosofie, geneeskunde en de
dood. "Door de toegenomen technologische mogelijkheden en het
toenemende primaat van de autonomie van de patiënt moeten we steeds
vaker kiezen waar, wanneer en hoe we overlijden. De realiteit dwingt
ons de deur naar het denken over de dood verder te openen."
In het boek geven negen auteurs een filosofische reflectie op drie
centrale vragen over de dood: Wat is de dood? Hoe kennen we haar? En
welke plaats heeft de dood in het leven? Doordat de auteurs een
verbinding maken tussen filosofie, geneeskunde en het maatschappelijk
debat over levensbeëindiging, biedt dit boek verrassende inzichten voor
het omgaan met de dood.
Wolter Mooi, hoogleraar pathologie, neemt de aftrap door op cel- en
atoomniveau te beschrijven wat er met een stervend lichaam gebeurt. In
het hoofdstuk Ons laatste lichaam laat hij zien, dat de componenten
waaruit een lichaam bestaat door de eeuwen heen van lichaam tot lichaam
zijn gegaan. In ons huist een dinosaurus of Ceasar, stelt hij. Zijn
conclusie is dat uiteindelijk alles van anderen is geweest. "We kunnen
onszelf dus maar het beste beschouwen als tijdelijke gebruikers van een
eindeloos over de levende natuur circulerende moleculaire biomasssa."
Filosoof-arts Bert Keijzer richt een kritische blik op de relatie
tussen filosofie en de dood. Hij bekend in zijn hoofdstuk Geneeskunde
mijdt de dood, maar de dood mijdt niets of niemand, dat hij van
verpleegkundigen en niet van filosofen geleerd heeft hoe zich als arts
te gedragen aan het sterfbed. "Waar stervenden behoefte aan hebben is
goede zorg en als onderdeel daarvan bovenal troost. En voor troost moet
je niet bij de filosofie zijn."
Toch hebben veel filosofen de dood juist onderzocht met het oog op
vertroosting. En dat zij daarin - tot op zekere hoogte - slagen, laten
veel van de overige bijdragen zien.
Filosofie, geneeskunde en de dood, onder redactie van filosoof Eric
Ettema en chirurg Theo Wobbes, is uitgegeven door De Tijdstroom, ISBN
9789058981974, en kost 25 euro.
Monique Krinkels
bron: Tracer